حدود ۲۰۰۰ زبان در این گروه بزرگ جای می گیرند و بدین ترتیب، قاره آفریقا دارای بیشترین تنوع زبانی در میان همه قاره ها است. البته، از میان زبان های آفریقایی، تنها ۵۰ زبان وجود دارد که بیش از پانصد هزار نفر بدان سخن می گویند و بقیه زبان ها، تنها در میان یک قبیله یا در یک منطقه کوچک رایج است. یکی از کم گویش ترین زبان ها، Hadza است که حدود ۲۰۰ نفر در کشور تانزانیا از آن استفاده می کنند. بدون در نظر گرفتن زبان عربی، زبان های سوواحیلی (Swahili) با ۵۰ میلیون نفر و هوسایی (Hausa) با ۲۵ میلیون نفر، رایج ترین زبان های آفریقایی به شمار می روند.

 ژورف گرینبرگ، زبان شناس آمریکایی، در سال ۱۹۶۳ برای اولین بار، دسته بندی جامعی از خانواده های زبان های آفریقایی ارایه داد:

 ۱) خانواده زبان های نیجر- کنگو

 ۲) خانواده زبان های آفریقاسیایی

 ۳) خانواده زبان های نیل و صحرایی

۴) خانواده زبان های خویسان

 خانواده زبان های نیجر- کنگو این گروه، بزرگترین خانواده زبان های آفریقایی به شمار می رود. بیش از ۴۰۰ میلیون نفر در آفریقا به زبان های نیجر- کنگو سخن می گویند. زبان مادر نیجر- کنگو، ۵۰۰۰ هزار سال پیش وجود داشته و پس از آن، به تدریج به هفت زیر گروه تقسیم شده است. این هفت زیر گروه را ما امروزه به نام های بنو- کنگو، آتلانتیک غربی، مانده، ولتایی، کوا، آداماوا و کُردوفانی می شناسیم. زبان بنو- کنگو، مهمترین زیر گروه خانواده زبان های نیجر- کنگواست. بیش از نود میلیون نفر، به یکی از شاخه های این زیر گروه، به نام «بانتو»، سخن می گویند. زبان های «زولو» ، «سوواحیلی» و «کیکنگو» جزو شاخه بانتوهستند. همه زبان های خانواده نیجر- کنگو، به استثنای سوواحیلی و فولفولده، آهنگین (یا بقول زبان شناسان Tonal یا نواختی) است. بدین معنی که با تغییر آهنگ بیان، معنی واژه تغییر می کند. برای نمونه، در زبان Yoruba، واژه «بی»، اگر با آهنگ متوسط خوانده شود، یعنی زایاندن بچه (قابلگی) و اگر با آهنگ آرام خوانده شود، یعنی بالا آوردن (استفراق کردن) و اگر با آهنگ بالا خوانده شود، یعنی پرسیدن! در زبان بامبارا، واژه «با» را اگر با آهنگ بالا بخوانیم، یعنی “رودخانه” و اگر با آهنگ پایین بخوانیم، یعنی “بز”! در زبان های زیرگروه بنو- کنگو، پیشوندها و پسوندها نقش مهمی ایفا می کنند. چنانکه پیشوند های فعل، نشاندهنده «چه کسی»، «چه هنگام» و «چه چیزی» هستند و پسوندها، بیشتر نقش دستوری دارند (مثلا صیغه مجهول می سازند و…). برای نمونه، در زبان سوواحیلی، جمله «او دارد برای من غذا می پزد» را با یک کلمه، می توان گفت : «آنانیپیکیا»!! همچنین، مفرد یا جمع بودن اسم را پیشوند آن معین می کند. برای نمونه، m و wa در زبان سوواحیلی و نیز umu و aba در زبان زولو به ترتیب، نشانه مفرد و جمع هستند. اکنون با در نظر گرفتن ریشه tu (به معنای فرد) می توان حدس زد که در زبان سوواحیلی، mtu یعنی یک نفر و watu یعنی مردم. همچنین در زبان زولو، umutu یعنی یک نفر و abatu یعنی مردم. بعنوان یک نمونه دیگر، به نقش پیشوند «wa» در این جمله سوواحیلی توجه کنید: watu wazuri wataenda. این جمله یعنی انسان های خوب خواهند رفت. انسان ها = tu خوب = zuri خواهند رفت = ta-enda در واقع فعل و صفت باید با گروه اسمی که به آن اشاره دارند هماهنگ باشند. نمونه ای دیگر از هماهنگی همه اجزای سخن (parts of speech) با اسم در زبان های شاخه بانتو: جمله « این صندلیِ خوب، شکسته است» در زبان سوواحیلی اینگونه بیان می شود: “kiti hiki kizuri kimevunjika” و جمله «این صندلی های خوب، شکسته اند” اینگونه: “viti hivi vizuri vimevunjika”.

 چند نکته جالب درباره زبان سواحیلی چنانکه پیشتر اشاره شد، زبان سوواحیلی، گسترده ترین زبان اصیل آفریقایی است. به همین دلیل، این زبان را گاهی نماد آفریقا می دانند؛ چنانکه در فیلم کارتونی «شیر شاه»، نام فرزند پادشاه، «سیمبا» بود که در زبان سوواحیلی یعنی «شیر»؛ و یا در آوازی که آن خوک و دوستش همخوانی می کردند، عبارت “هاکونا ماتاتا” وجود داشت که یعنی “عیبی ندارد” یا در اصطلاح: “خیالی نیست”. جالب است بدانید که بسیاری از واژگان سوواحیلی، ریشه عربی و فارسی دارند. این امر، بواسطه رفت و آمد بازرگانان ایرانی به کشورهای آفریقایی (در زمانهای دور) رخ داده است.

با توجه به توضیحاتی که درباره پیشوندها و پسوندها دادم، مشخص شد که در زبان های زیرگروه بنو- کنگو، تعداد کلمات یک جمله، بسیار کمتر از واژگان یک جمله در زبان های هند و اروپایی است. اما اگر قرار باشد یک “عدد”، در جمله بیاید، آنوقت شرایط عوض می شود! برای نمونه عدد ۳۹ که در زبان های فارسی و انگلیسی، تنها سه بخش دارد، در زبان سواحیلی، هفت بخش است: Thelathini na tisa ضرب المثل سوواحیلی: عشق کور است! ضرب المثل زولو: ukuzala ukuzelula amathambo. یعنی ”بچه دار شدن، تقویت استخوان است“ یا ”بچه استخوان را قوی می کند“! این ضرب المثل بر اهمیت بچه ی بیشتر تاکید می کند. زیاد جدی نگیرید!! ضرب المثل یوروبایی: اگر خبیثان رستگار شوند و پرهیزگاران عذاب کشند، انسان به نیکوکاری بی علاقه می شود. ادامه دارد... http://www.donbelid.com/?cat=18