خانواده زبان های آفریقاسیایی (Afro-Asiatic Family)
حدود ۳۰۰ میلیون نفر در شمال آفریقا، سومالی، اتیوپی، اریتره و پیرامون دریاچه چاد، به این زبان سخن می گویند. این خانواده، به پنج زیرگروه زبان های «چادی»، «سامی»، «بربری» (berber)، «کوشی» (Cushitic) و «مصری» و اوموتی (Omotic) تقسیم می شود. زبان مادر این خانواده که «سامی کهن» نامیده می شود، حدود ۶۰۰۰ سال پیش، شروع به تقسیم شدن نمود. خانواده ی زبان های آفریقاسیایی ۲۵۰ زبان را دربر گرفته و به زیر خانواده های زیر تقسیم می شود:
۱) سامی: عربی، عبری (زبان رسمی اسرائیل)، امحاری (زبان رسمی اتیوپی) و زبان های باستانی چون آشوری و بابلی، آکدی، آرامی (که حضرت عیسی بدان سخن می گفت)، فینیقیه ای، و…
۲) مصری: این زبان در حال حاضر وجود ندارد. شاید چون کسانی مثل فردوسی، حافظ، سعدی، و… در مصر وجود نداشتند تا زبان ملت شان را حفظ کنند. آخرین گویش از زبان مصری که قبطی (Coptic) نام داشت در حدود قرن چهاردهم میلادی از میان رفت و اکنون مصریان به زبان عربی که زبانی سامی است سخن می گویند.
۳) بربری: این زیرخانواده با ۱۱ میلیون گویشگر، زبان توارق (Tuareg یا Tamarshak) و دیگر زبان های شمال و شمال باختری آفریقا را شامل می شود. بیشتر کسانی که به زبان های بربری سخن می گویند، عربی را نیز می دانند و حتی زبان بربری را نیز با خط عربی می نویسند.
۴) کوشی: زبان اُرومینگا (در کنیا و جنوب اتیوپی) که با خط اتیوپیایی نوشته می شود و زبان سومالی که با البفای لاتین نوشته می شود، جزو این زیرخانواده است.
۵) چادی: این زیرخانواده با یکصد زبان در آفریقای مرکزی و باختری و رایج است و حدود ۳۰ میلیون نفر بدان سخن می گویند. مهمترین زبان این زیرگروه، ”هوسایی“ است که زبان مادری ساکنان شمال نیجریه و مناطق اطراف آن است. اهمیت این زبان در این است که بسیاری از مردم نواحی مرکزی و باختری آفریقا که به زبان های دیگری سخن می گویند نیز زبان هوسایی را نیز می دانند. زبان هوسایی بطور سنتی با خط عربی نوشته می شد، اما در گذر قرن بیستم این خط به تدریج جای خود را به خط لاتین داد.
۶) اوموتی: زمانی این زیرخانواده که در فلات Omo در اتیوپی استفاده می شود را جزو زبان های کوشی می دانستند.
نقشه زیر (از ویکیپدیا) پراکندگی زبان های آفریقاسیایی را نشان می دهد:
خانواده زبان های نیل و صحرایی (Nilo-Saharan)
۱۸ تا ۳۰ میلیون نفری که به یکی از زبان های این خانواده سخن می گویند، در خاور صحرای بزرگ آفریقا، شمال دره نیل، اطراف دریاچه ویکتوریا، و جمهوری دموکراتیک کنگو ساکن هستند. زیرخانواده های نیل و صحرا عبارتند از:
۱) نیلوتیک (Nilotic): بزرگترین زیرخانواده نیل وصحرا است و زبان Luo (در کنیا)، ماسای (در کنیا و تانزانیا) و نوبیان (در دره نیل در بخش هایی از سودان و مصر) را شامل می شود. دیگر زبان های متعلق به این زیرخانواده در چاد، اتیوپی، اوگاندا، جمهوری دموکرات کنگو (زئیر) و جمهوری آفریقای مرکزی به طور پراکنده استفاده می شوند.
۲) سونگهای (Songhai): در کرانه ی رود نیجر در کشورهای مالی و میجر.
۳) صحرایی (Saharan): شامل زبان کانوری در نیجریه، تِدا در صحرای مرکزی و Zaghawa در چاد و سودان.
۴) مابان (Maban): در چاد.
۵) کُمان (Koman): در بخشی از مناطق مرزی میان اتیوپی و سودان.
۶) فور (Fur): در استانِ Darfur در سودان.
زبان های نیل و صحرایی، همچون زبان های نیجر- کنگو، نواختی هستند. در بعضی از زبان های گروه یادشده، هم پیشوند و هم پسوند و در برخی تنها پسوند به فعل افزوده می شود، اما بر عکسِ زبان باتو (در نیجرکنگو)، همخوانی صرفی در اسم وجود ندارد.
خانواده زبان های خویسان (Khoisan)
خانواده ی کویسان حداکثر ۳۰ زبان را در بر می گیرد، ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار نفر بدانها سخن می گویند و دو زیرگروه دارد:
۱) خویسانِ آفریقای جنوبی: شامل زبان های ناما و نارون (Naron) که در صحرای کالاهاری و اطراف آن در آفریقای جنوبی و نیز در نامیبیا و جنوب باختری بوتسووانا بدان ها سخن گفته می شود.
۲) خویسانِ آفریقای خاوری: شامل Sandawe و Hadza که هر دو در تانزانیا بکار می روند.
زبان های این گروه، ویژگیِ دَمی دارند، یعنی click language هستند. حتی در بعضی از زبان های خویسان، تقریبا همه واژه ها با یک کلیک آغاز می شود. کلیک ها ۲ گونه اند؛ یکی آنهایی که با قرار دادن زبان روی نرم کام (قسمت پسین کام) و مکش هوا ایجاد می شود؛ و دیگری آنهایی که با قرار دادن لب ها روی هم، مکش هوا، و بازکردن ناگهانی لب ها بوجود می آید. بیشتر زبان های این خانواده، از ساختارِ ”فاعل- گزاره- مفعول“ پیروی می کنند.
پايان
به نقل از: http://www.donbelid.com/?cat=18
