نیروهای دولت «وفاق ملی» در غرب لیبی منطقه ساحل غربی را در پاسخ به نیروهای شرق لیبی و نقض آتش‌بس پس گرفتند و حالا تغییر معادلات میدانی سرنوشت کشمکش دو دولت شرق و غرب لیبی را متأثر خواهد کرد.
دولت وفاق ملی لیبی مستقر در طرابلس، پایتخت این کشور در غرب، پس از درگیری‌های شدید روز دوشنبه توانست شبه‌نظامیان شرق لیبی موسوم به «ارتش ملی لیبی» به فرماندهی ژنرال خلیفه حفتر را از شهرهای ساحل غربی لیبی بیرون کند.
از زمان سرنگونی حکومت «معمر قذافی» رهبر سابق لیبی در سال ۲۰۱۱ ، این کشور تحت کنترل دو دولت موازی در شرق و غرب در آمده است؛ دولت وفاق ملی به ریاست «فایز السراج» در طرابلس (غرب کشور) که در سطح جهان به رسمیت شناخته شده است و دیگری دولت طُبرُق در شرق لیبی که خلیفه حفتر فرمانده شبه‌نظامیان «ارتش ملی لیبی» را حمایت می‌کند.
حفتر با حمایت مصر، امارات و عربستان (و همچنین روسیه و چند کشور غربی) از اواخر فروردین ۱۳۹۸ با هدف اشغال پایتخت، عملیات نظامی علیه طرابلس را آغاز کرد اما با مقاومت شدید نیروهای دولت السراج و شبه‌نظامیان متحد با آن مواجه شده و تا به امروز موفق نشده است به داخل شهر نفوذ کند. نیروهای دولت السراج نیز از حمایت ترکیه، قطر و ایتالیا برخوردارند.
پیشروی‌های چند روز اخیر نیروهای دولت وفاق ملی لیبی در چارچوب عملیات موسوم به «طوفان صلح» است که در پاسخ به عملیات نیروهای حفتر علیه محله‌های مسکونی و تاسیسات مدنی طرابلس انجام شده و ده‌ها قربانی گرفته است.
نیروهای حفتر به نقض آتش‌بس انسانی که در ۲۱ مارس گذشته اعلام شده ادامه می‌دهند؛ آتش‌بسی که به منظور تمرکز تلاش‌ها برای مبارزه با کرونا ایجاد شد که تاکنون ۲۵ نفر را در این کشور مبتلا کرده است.
تسلط طرابلس بر ساحل غربی لیبی
بدین ترتیب دولت وفاق ملی لیبی در این هفته توانست نفوذ خود را به طور کامل بر نوار ساحل غربی لیبی گسترش دهد که طرابلس را به همه شهرهای صرمان، صبراته، العجیلات، الجمیل، رقدالین و زلطن با عبور از دیگر شهرها و مناطق ساحلی متصل می‌کند و تا مرزهای تونس در دورترین نقطه غرب لیبی می‌رسد.
شهرهای ساحل غربی از اهمیت راهبردی زیادی برخوردار است؛ از حیث نظامی دولت وفاق ملی لیبی موفق شده است دست نیروهای حفتر را از بیش‌تر مناطق غرب لیبی به استثنای «ترهونه» قطع کند و از لحاظ اقتصادی هم دولت وفاق ملی لیبی چاه‌های نفت و گاز در این منطقه را به تسلط خود درآورده در حالی که سال‌ها منبع درآمد نیروهای حفتر بوده است.
حفتر چه موقع ساحل غربی را به سیطره خود درآورده بود؟
شهرهای ساحل غربی همگی تحت کنترل نیروهای حفتر قرار نداشت، زیرا برای مثال شهر «زواره» وفاداری خود را به دولت وفاق ملی لیبی حفظ کرده بود؛ اما شهرهای صرمان، صبراته، العجیلات، رقدالین، زلطن و الجمیل در اکتبر ۲۰۱۷ به کنترل نیروهای حفتر درآمد به گونه‌ای که نیروهای آن به سمت ساحل غربی پیشروی کردند تا خاک بیش‌تری را تحت تسلط خود داشته باشند و بتوانند توافق الصخیرات را عوض کنند.
توافق الصخیرات توافق سیاسی لیبی است که ۱۷ دسامبر ۲۰۱۵ در الصخیرات (مغرب) امضا شد و اجازه داد دولت وفاق ملی به ریاست «فائز السراج» تشکیل شود.
ماده هشتم در توافق الصخیرات طی سال‌های گذشته مانعی برای اجرای این توافق بود، زیرا حفتر و پارلمان شرق لیبی آن را مقدمه‌ای برای حذف خود از عرصه سیاسی دانستند.
در ماده هشتم این توافق مقرر شده است که شورای ریاستی دولت الوفاق پس از امضای توافقنامه سیاسی همه پست‌های حاکمیتی و نظامی از جمله فرماندهی کل ارتش را به عهده بگیرد.
اهمیت نظامی شهرهای ساحل
تسلط دولت وفاق بر این شهرها ضربه بزرگی به حفتر و متحدان عربش و حضور آنان در غرب لیبی بود؛ در همین خصوص «مصطفی المجعی» سخنگوی نیروهای دولت وفاق ملی لیبی گفت: «این شهرها و به خصوص صبراته، صرمان، العجیلات، استخوانی در گلوی نیروهای وفاق بود، زیرا عمق نیروهای حفتر در غرب لیبی به شمار می‌رفت و زرادخانه انسانی آن در آنجا بود و از آنجا حفتر صفوف خود را از لحاظ نفرات تقویت می‌کرد».
وی افزود: «می‌توانیم بگوییم که منطقه غرب لیبی با اخراج نیروهای حفتر از این مناطق راهبردی دیگر حضور مهم و واقعی در آنجا ندارد، غیر از شهر ترهونه که هنوز نیروهای حفتر در آنجا هستند و تنها پناهگاه آنها در غرب لیبی شمرده می‌شود».
المجعی درباره اهمیت آزادسازی ساحل غربی لیبی گفت: «این شهرها پایگاهی برای حمله قریب الوقوع به پایگاه هوایی الوطیه در نزدیکی شهرهای ساحل غربی خواهد بود که نیروهای حفتر در آنجا مستقر هستند».
نیروهای حفتر پایگاه الوطیه را خاستگاهی برای حملات هوایی خود علیه طرابلس قرار داده بودند؛ اما دولت وفاق ملی لیبی دو هفته پیش با حمله‌ای غافلگیرانه علیه آنها سه جنگنده حفتر را نابود و ده‌ها نفر از نیروهای حفتر از جمله شماری از مزدورانی که در آنجا مستقر بودند، به اسارت گرفت.
اهمیت اقتصادی و سیاسی شهرهای ساحل غربی لیبی
به گفته محمد شوبار، تحلیلگر سیاسی لیبی اهمیت شهرهای ساحل غربی نه تنها از نظر نظامی است بلکه کنترل آنجا دارای ابعاد مهم جمعیتی، اقتصادی و سیاسی نیز هستند.
شوبار تأکید کرد: «شهرهای ساحل که از بوقرین در شرق تا گذرگاه راس جدیر با تونس در دورترین نقطه غرب لیبی امتداد دارد از مهم‌ترین مناطقی است که تحت کنترل الوفاق است و در شرایط خوبی به سر می‌برند زیرا پایگاه الوطیه از کار افتاده و امداد رسانی به نیروهای حفتر در غرب لیبی قطع شده است».
او در گفت‌وگو با پایگاه خبری «عربی ۲۱ » با اشاره به اهمیت اقتصادی و سیاسی این شهرهای آزاد شده گفت: «مجتمع صنعتی راهبردی ملیته در این منطقه واقع است که از طریق آنجا گاز طبیعی به اروپا صادر می‌شود».
تحلیلگر سیاسی لیبی بر ضرورت تامین امنیت مجمتع ملیته که حد فاصل زواره و صبراته واقع شده است، تاکید کرد و گفت این امر به دولت وفاق جایگاه سیاسی و دیپلماتیک مهمی می‌دهد و آن را در موقعیت جدیدی در بربر حامیان نیروهای حفتر قرار می‌دهد.
مجمتع ملیه در مساحتی بالغ بر ۳۵۵ هکتار و در ۲۲ کیلومتری شرق زواره واقع است و شامل تاسیسات پالایش نفت و گاز و همچنین مخازن نفت خام و سایر محصولات مایع است و همچنین دارای امکاناتی برای تولید برق است و این مجموعه متعلق به شرکت نفت و گاز ملیتا است که یکی از مهم‌ترین و بزرگترین شرکت‌های نفتی لیبی است.
