روابط آفريقاي جنوبي و ايران طي چند سال گذشته بطور چشمگيري گسترش يافته است .

جمهوري اسلامي ايران پس از لغو رژيم آپارتايد در سال 1994 روابط تازه اي با آفريقاي جنوبي برقرار کرد و با گشايش سفارت ايران در پرتوريا ، همچنين اعزام هياتي از شرکت ملي نفت ايران به اين کشور ، علاوه بر روابط سياسي مناسبات اقتصادي دو کشور بر پايه مبادلات نفتي گسترش يافت .
اين روابط امروز تنها به حوزه نفت محدود نمي شود بلکه صادرات کالا و خدمات غيرنفتي ايران به آفريقاي جنوبي و برعکس آن در نوع و نحوه مناسبات دو کشور نيز اهميت اساسي يافته است.
نظربه اينکه آفريقاي جنوبي بلحاظ توسعه نسبتاً خوب در بخش هاي صنعتي و فني و نيز پتانسيل بالاي اقتصادي در قاره آفريقا به ويژه نقش محوري آن در جامعه توسعه جنوب آفريقا (سادک) مي تواند به عنوان يک شريک اقتصادي قدرتمند در نظر گرفته شود، طي سال هاي اخير محل بازديد هيات هاي متعدد سياسي، اقتصادي، تجاري و فرهنگي ايران بوده است.
هم اکنون روابط سياسي دو کشور در سطح بسيار خوبي قرار دارد و تاکنون ده نشست کميسيون مشترک همکاري هاي سياسي و اقتصادي بين دو کشور برگزار شده است.
قرار بود اجلاس يازدهم آن در تابستان گذشته برگزار شود که بنا به شرايط داخلي دو کشور برگزار آن ميسر نگرديد و در آخرين برنامه ريزي نيز قرار بود اين کميسيون در اوايل فروردين سال اينده يعني يک ماه ديگر در پرتوريا برگزار شود که باز هم به زماني ديگرموکول شد.
در هر حال تاکنون بيش از 100 موافقت نامه و يادداشت تفاهم در زمينه هاي سياسي، اقتصادي،‌ تجاري،‌ قضائي، فرهنگي، بهداشتي، ورزشي، علمي، زنان و اجتماعي بين دو کشور به امضاء رسيده است.
در زمينه روابط بانکي بين دو کشور نيز، اقدامات زيادي براي توسعه همکاري هاي بانکي صورت گرفته است که از جمله آنها در ماه گذشته بود که رييسان شش بانک اصلي ايران براي تاسيس يک بانک مشترک با عنوان "افروايران" به پروتوريا سفر کرده و گفت وگوهاي مقدماتي سازنده اي را در اين زمينه با طرف آفريقاي خود انجام دادند.
همچنين موضوع تضمين اعتبارات اعطائي از سوي بانک هاي تجاري دو کشور در دست پيگيري است .
در اين خصوص صندوق ضمانت صادرات ايران نيز مبلغي را براي اعتبارات صادراتي ميان مدت و بلند مدت در مقابل ارائه طرح ها و درخواست ها براي سرمايه گذاري در آفريقاي جنوبي اختصاص داده است.
در همين راستا حتي يک موافقت نامه همکاري بين صندوق ضمانت صادرات ايران و سازمان بيمه اعتباري صادرات آفريقاي جنوبي به منظور توسعه پروژه هاي مشترک در جهت تضمين سرمايه گذاري يا بيمه اعتباري طرح هاي مربوطه به امضاي مقامات ذي ربط رسيده است.
درحوزه همکاري هاي تجاري در سال 1388 ايران تا حدود 40 درصد نفت آفريقاي جنوبي را تامين کرد و در ضمن در زمينه صادرات غير نفني محصولات و به ويژه خدماتي را به آفريقاي جنوبي اراه کرد.
شکر کاغذ، ذرت، ميوه، محصولات شيميائي، فولاد، قطعات اتومبيل، ماشين آلات وتجهيزات و ابزار و نيز هواپيما، کشتي و قطار. صادرات ميوه (عمدتاٌ پرتقال)از جمله اقلام وارداتي ايران از آفريقاي جنوبي است.
صادرات ايران نيز علاوه بر نفت، شامل: فرش، سنگ هاي تزئيني، مواد شيميائي و پلاستيکي، مواد غذائي(خرما، پسته و...) مي شود.
به گزارش وزارت بازرگاني و صنايع آفريقاي جنوبي، صادرات آفريقاي‌جنوبي به ايران در سال گذشته ميلادي برابر با ‎ 100 ميليون دلار) بود.
درهمين دوره، واردات غير نفتي آفريقاي جنوبي از ايران برابر ‎با 300 ميليون دلار بوده است در حالي که واردات نفتي 2.5 ميليارد دلار بوده است.
لذا از آنجايي که ايران به عنوان تامين‌کننده بخش مهمي از نياز نفتي آفريقاي‌جنوبي و يکي از شريکان مهم تجاري اين کشور محسوب مي‌شود، همکاري ها دو کشور در خصوص نفت و پتروشيمي در ابعاد مختلف و بصورت تخصصي پيگيري مي شود،
در حال حاضر چند شرکت بزرگ آفريقاي جنوبي در جمهوري اسلامي ايران فعاليت دارند که از جمله مهم ترين آنها شرکت بزرگ پتروشيمي "ساسول" که در ايران به عنوان "آريا ساسول" شناخته مي شود.
اين شرکت تاکنون طرح چند ميليارد دلاري ايجاد پالايشگاه توليد پلي اتيلن سبک و متوسط در منطقه عسلويه (الفين نهم) را مورد بهره برداري قرار داده است و طرح مشترک 2 ميليارد دلاري، تبديل گاز به سوخت مايع را نهائي کرده است.
شرکت مخابراتي ام تي ان آفريقاي جنوبي نيز با پذيرفته شدن به عنوان جايگزين شرکت "ترکسل" جهت سرمايه گذاري و راه اندازي شبکه اپراتور دوم تلفن همراه ايران ، تاکنون يکي از بزرگترين طرح هاي توسعه اي را در جمهوري اسلامي ايران اجرا کرده است.
کنسرسيوم "ايرانسل" با 49 درصد سهام شرکت ام تي ان عمليات اجرائي خود را آغاز کرده و از شهريور 1385 اولين سري سيم کارت هاي 150 هزار توماني وارد بازار ايران کرد.
بزرگترين شرکت معدني جهاني يعني "مينتک" نيز چند سال است که در معادن مس سرچشمه فعال است و مسوولان آن در 1388 سه بار به ايران سفر کرده اند.
مدير اين شرکت در مصاحبه خردادماه گذشته با ايرنا، سال 1388 را سال توسعه همکاري هاي با طرف هاي ايراني خود توصيف کرده بود.
به اعتقاد تحليل گران، هنوز ظرفيت هاي بالقوه اقتصادي، تجاري، صنعتي و فني دو کشور بخوبي شناسايي و مورد بهره برداري قرار نگرفته است.
اما روابط سياسي خوب دو کشور امکان بهره برداري هر چه بيشتر در اين زمينه ها را فراهم ساخته و بايد نهادهاي ذي ربط تجاري و اقتصادي کشورمان نيز جهت بهره گيري از اين فرصت ها هر چه بيشتر توجيه و مورد تشويق قرار گيرند.
يادآوري مي شود که همکاري هاي ايران و آفريقاي جنوبي در زمينه‌هاي گمرکي، بهداشت و درمان، انرژي، فرهنگ و هنر، ورزش و فناوري هاي علمي نيز ادامه دارد.
تاکنون بيش از يکصد موافقتنامه و يادداشت تفاهم در زمينه‌هاي سياسي، اقتصادي، تجاري، قضايي، فرهنگي، بهداشتي، ورزشي، علمي، زنان و اجتماعي بين دو کشور به امضاء رسيده است.
از جمله در سال 1388 دو کشور در زمينه‌هاي بهداشت و درمان "پروژه نمونه" را براي ايجاد شبکه بهداشت و مراقبت هاي اوليه منطقه‌اي در يکي از ايالات آفريقاي جنوبي به مورد اجرا گذاشتند.
براساس اين طرح ايران در نخستين مرحله يک گروه 28 نفره از پزشکان عمومي خود را براي کار در مناطق روستايي آفريقاي جنوبي عازم اين کشور کرده است.
اين پزشکان در قالب قراردادهاي سه ساله توسط وزارت بهداشت و درمان آفريقاي جنوبي بکار گرفته شده‌اند و قرار است تعداد آنها طي يکسال آينده تا به يک هزار نفر نيز برسد.
معاون وزارت بهداشت آفريقاي جنوبي در گفت وگوي اختصاصي خرداد ماه 1388 با ايرنا، از عملکرد اين تيم پزشکي اعلام رضايت کامل کرده بود.
گفتني است ايران و آفريقاي جنوبي همچنين توافق کردند، همکاري هاي علمي خود را در سه محور بيوتکنولوژي، نانوتکنولوژي و تبديل گاز به فراورده‌هاي نفتي توسعه دهند.
همکاري هاي دوجانبه در زمينه توسعه کتابداري ملي و آرشيو ملي دو کشور نيز در ديدار مهرماه گذشته رييس کتابخانه و مرکز اسناد ملي ايران مورد تاکيد قرار گرفت و توافقنامه توسعه اين همکاري نيز به امضاي طرف هاي ذي ربط رسيد.
در حوزه هاي فرهنگي، ايران چند سمينار از جمله سمينار حج ابراهيمي، سمينار نقش زن و خانواده در اسلام، اجراي کنسرت موسيقي سنتي ايراني در چند دانشگاه آفريقاي جنوبي، حمايت از فلسطين و غيره را در اين کشور برگزار کرده است.
جمهوري اسلامي ايران تا کنون بطور يک جانبه ساخت چند مسجد براي مسلمانان آفريقاي جنوبي را بر عهده داشته است و در بخش مسکن نيز در چند پروژه ساخت مسکن براي فقرا و شهرک نشينان اين کشور مشارکت کرده است.