درگذشت محمد سيد طنطاوي شيخ 82 ساله الازهر، روزهاي سختي را فراروي حسني مبارک رييس جمهور 81 ساله مصر که به حمايت مفتي بزرگ الازهر متکي بود، قرار داده است.
زمان چنداني از انتشار خبر بستري شدن حسني مبارک در آلمان نگذشته بود که خبرگزاري رسمي عربستان اعلام کرد، محمد سيد طنطاوي، مفتي بزرگ الازهر در بيمارستان سلطنتي اين کشور فوت کرده است.
طنطاوي و مبارک با فاصله يک سال تفاوت سني نماينده نسل کهنه کار قاهره شناخته مي‌شوند. رفتن شيخ الازهر در روزهايي که حاکم سياسي مصر ساعات زيادي از اوقات خويش را در بيمارستان‌هاي اروپايي و کلينيک‌هاي عربي مي‌گذراند، نويد از فرارسيدن موعد تغيير در مصر مي‌دهد.
مبارک 81 ساله در چهارمين دوره رياست جمهوري خويش بيش از هر زمان به حمايت شيخ 82 ساله الازهر متکي بود.
طنطاوي در چهار سال اخير که جنبش نيرومند اخوان المسلمين گام‌هاي بلندي را براي تاثيرگذاري بر سياست مصر برداشت به صورت اولين سپر دفاعي در برابر حملات مخالفان مذهبي حکومت مصر ايستاد.
اکنون با رفتن طنطاوي نه تنها مبارک در برابر جنبش اپوزيسيون بي‌ياور مانده بلکه حاکميت سياسي مصر به لحاظ داشتن پشتوانه ايدئولوژيک دچار خلا شده است. طنطاوي ميان ساختار ايدئولوژيک و ساختار قدرت سياسي را به نفع اولي فيصله داد و بارها در برابر تصميم علماي مذهبي براي نامشروع خواندن و تحريم ديني رفتار دولت مبارک ايستاد.
طنطاوي پس از جنگ غزه که حکومت قاهره به دليل همراهي مبارک با سياست محاصره اين منطقه، با بحران روبه رو شد براي فرونشاندن موج اعتراض اخوان المسلمين به قدرت فتوا متوسل شد.
در اين مرحله بود که علماي اخوان المسلمين و در راس آنان شيخ يوسف قرضاوي و علماي اخوان المسلمين دفاع از غزه را يک امر واجب و سکوت در برابر محاصره فلسطيني‌ها را حرام خواندند و طنطاوي با صدور دستورالعملي، تصميم حکومت مبارک در ساخت ديوار فلزي در مرز غزه را مورد تاييد قرار داد.
طنطاوي در دوران 24 سال تصدي رياست الازهم گام مهم ديگري نيز براي تثبيت مبارک برداشت و آن رفع شکاف ديرين ميان الازهر با دستگاه ايدئولوژيک عربستان بود.
او از سوابق دوستي خويش با سعودي‌ها در دهه 80 که رياست بخش تفسير دانشگاه اسلامي مدينه را در دست داشت، نهايت بهره را براي يکپارچه سازي موضع ايدئولوژيک قاهره و رياض بهره جست. نقطه اوج اين همسويي سال گذشته در اجلاس اديان در نيويورک نمايان شد وقتي که زير سقف اجلاسي که ميزبان آن امير عبدالله بود طنطاوي با شيمون پرز ملاقات کرد.
اين در حالي است که در تاريخ ميان انديشه علماي وهابي عربستان و علماي مترقي الازهر تفاوت ماهوي وجود داشته است که يک نمونه آن اعتقاد مفتيان الازهر به اصل تساوي زن و مرد يا تحريم عمليات انتحاري است.
اکنون حسني مبارک بستري در بيمارستان آلمان در حالي که درگير امر دشوار انتقال قدرت به فرزند جوان خويش جمال مبارک است نگران يک خلا قدرت ديني خواهد شد که مرگ مفتي او پديد آورده است.
روزنامه فرانسوي فيگارو در توصيفي از اين اوضاع پرالتهاب نوشت: تمام مصر در انتظار دوره بعد از مبارک است. اين به دليل عمل جراحي اخير در آلمان نيست.
مبارک قبلا بارها چنين عمل‌هايي را تجربه کرده است و مصري‌ها حتي در سال 2003به طور مستقيم شاهد بدحالي "رييس" بوده‌اند و به غيبت‌هاي گاه و بيگاه مبارک که امروز هشاد و يک سال دارد، عادت کرده‌اند، آنچه امروز سوال برانگيز شده و با دفعات قبلي متفاوت است، رسانه‌اي شدن داستان بيماري سخت مبارک است که حتي سايت الاهرام مصر نيز از پخش خبرهاي لحظه به لحظه آن ابايي ندارد. گويي قصد بر اين است که مردم براي بعد از مبارک در مصر آماده شوند.
در حالي که پيش از اين سخن گفتن علني درباره وضعيت جسمي حسني مبارک در مصر، جزو امور ممنوعه به حساب مي‌آمد، تا حدي که سال 2008 درج گزارش‌هايي مربوط به وضع جسماني مبارک به محکوميت 4 تن از سردبيران مصري (ابراهيم عيسي سردبير الدستور، عادل حموده سردبير الفجر، عبدالحليم قنديل سردبير الکرامه و وائل الابرشي سردبير صوت الامه) منجر شد.
در اين برهه بستري شدن حاکم مصر، بستر سياسي مصر را نيز ملتهب کرده است، تلويزيون دولتي مصر که اغلب از انتشار خبرهاي مربوط به نقل و انتقال قدرت در قاهره امتناع مي‌کند در چند بخش خبري به صورت غيرمعمول موضوع واگذاري اختيارات او به نخست وزير را منعکس کرد.
آنچه آرامش رييس جمهور 81 ساله مصر را در ايام کهولت و بيماري بر هم مي‌زند وجود حريفان تازه نفسي است که براي کسب کرسي رهبري آينده مصر خيز برداشته‌اند. شايد اگر شيخ الازهر در قيد حيات مي‌ماند مبارک مي‌توانست از نفوذ سنتي او براي تثبيت موقعيت فرزند جوانش، جمال مبارک اطمينان خاطر يابد اما در فقدان نبود يک مرجع مذهبي، اقناع محافل مذهبي مصر که انتقال موروثي قدرت به جمال را تحريم کرده‌اند کار براي حسني مبارک دشوارتر خواهد شد.
به اين صورت مي‌توان پيش بيني کرد که حتي اگر حسني مبارک دوران معالجه در اروپا را با موفقيت پشت سربگذارد در بازگشت به مصر با دو موج قدرتمند مخالفان روبه‌رو خواهد شد گروه مفتيان و علماي مذهبي که تحت تاثير جنبش اخوان المسلمين، پديده جلوس پسر بر جايگاه پدر را يک بدعت خطرناک خوانده و مفهوم وراثت سياسي را خلاف دين مي‌دانند و گروه روشنفکران سياسي مصر که پايان سه دهه زمامداري مبارک را فرصتي براي تحول سياسي در ساختار قدرت مي‌دانند و با همين هدف اکنون زير بيرق سياستمدار تازه نفسي به نام محمد البرادعي گرد آمده‌اند.
