گسترش روابط با کشورهاي آفريقايي،که ساليان سال تحت استعمار برخي قدرتها بوده و حياط خلوتي براي پيشبرد سياست هاي استثماري آنها شناخته مي شد، امروز به بستري مساعد براي اجراي سياست هاي عدالت محور دولت جمهوري اسلامي ايران باهدف گسترش روابط دوستانه تبديل شده است.

جمهوري اسلامي ايران که همواره گسترش روابط عادلانه و مبتني بر احترام متقابل با کشورهاي مختلف را به عنوان يکي از اصلي ترين رويکردهاي خود دنبال کرده است،از زمان آغاز دولت نهم، اين رويکرد به ويژه در زمينه توسعه روابط با آفريقا و آمريکاي لاتين، مورد توجه مضاعف قرار گرفت و رفت و آمدهاي ديپلماتيک ميان تهران و پايتخت هاي آفريقايي و آمريکاي لاتين نسبت به سال هاي قبل شدت بيشتري يافت.
شناسايي ظرفيت ها و استعدادهاي آفريقا توسط دستگاه ديپلماسي دولت هاي نهم و دهم و هدف گيري صحيح آن براي تقويت و تعريض پل هاي مناسبات متقابل براي استفاده عادلانه از ظرفيت هاي قاره سياه، رشد چندبرابري روابط ايران و آفريقا در سال هاي اخير را به همراه داشته است به گونه اي که اين جهش روابط، موجب نارضايتي برخي قدرت ها و دولت هاي سلطه طلب بوده است .
رسانه هاي بيگانه با اذعان به گسترش چشمگير روابط ايران-آفريقا، با ارائه اخبار و گزارش هاي گوناگون مبني بر اينکه جمهوري اسلامي ايران از روي ضعف و ناچاري و به دليل فشار ناشي از تحريم ها به سمت توسعه روابط با کشورهاي آفريقايي حرکت کرده است، سعي در بي ارزش جلوه دادن موفقيت ايران در رشد جهش گونه روابط خود با قاره مستعد و غني آفريقا دارند.
غربي ها ضمن اينکه مي کوشند کشورهاي آفريقايي با پتانسيل و ظرفيت هاي بالا را کشورهايي ضعيف و فقير جلوه دهند، در تلاش هستند تا با القائات خود مانع از پيشرفت روابط دوجانبه تهران با قاره سياه شوند.
کارشناسان که استحکام روابط ايران-آفريقا را هم در مجامع سياسي - بين‌المللي و هم در بازارهاي اقتصادي به نفع جمهوري اسلامي مي‌دانند، معتقدند از لحاظ سياسي مي‌توان آراي اين کشورها را در مجامع مختلف بين المللي به نفع ايران کسب کرد که همين امر نيز يکي ديگر از دلايل سنگ اندازي هاي برخي قدرت ها در مسير پرشتاب رشد مناسبات همه جانبه ايران و آفريقا محسوب مي شود.
در عين حال، با توجه به نوع محصولات و توليدات صادراتي ايران،بسياري از کشورهاي آفريقايي مي توانند بازار مطلوبي براي عرضه محصولات و توليدات ايراني و نيز مشارکت شرکت هاي ايراني براي سرمايه گذاري در اين قاره است.
در مورد روابط ايران با منطقه مستعد آمريکاي لاتين نيز، اهميت اين روابط و رشد جهش گونه آن، از زمان آغاز دولت نهم ، هم به لحاظ سياسي و هم به لحاظ اقتصادي و تجاري به اندازه روابط با آفريقا و بلکه بيشتر از آن براي جمهوري اسلامي با اهميت بوده است و تلاش برخي قدرتها براي تخريب روابط تنگاتنگ ايران با کشورهاي آمريکاي لاتين از جمله برزيل، ونزوئلا، بوليوي و ... نيز حاکي از اهميت اين روابط و ميزان نفع و سود متقابل اين روابط دوستانه براي طرفين و کاسته شدن از ميزان نفوذ قدرت هاي استعماري در آمريکاي لاتين است.
با توجه به چشم انداز برنامه 20 ساله توسعه همه جانبه جمهوري اسلامي که طبق آن ايران بايد گسترش روابط خود را به اقصي نقاط جهان با توجه به زمينه‌هاي مناسب و شرايط لازم محقق کند، از اين رو در چند سال اخير نگاه ايران به آفريقا يکي از برنامه‌هاي سياست خارجي جمهوري اسلامي بوده و نبايد فراموش شود که قاره و سرزمين آفريقا از جهت ايدئولوژيک نيز براي توسعه ارزش‌ها و باورهاي اسلامي در اين قاره، بسيار بکر و قابل سرمايه‌گذاري است.
سازمان وحدت آفريقا پس از آنکه به سازمان اتحاديه آفريقا در سال 2002 تغيير يافت، براي همگرايي، روند رو به رشد خود را در پيش گرفت و سران آفريقا با برگزاري اجلاس هاي مختلف به بررسي آخرين تغييرات در قاره سياه براي توسعه صنعتي اين قاره پرداختند .
اتحاديه آفريقا اکنون بزرگ ترين نهاد منطقه اي جهان است و حتي اتحاديه اروپا هم به لحاظ وسعت کوچک تر از اين اتحاديه است .
کشورهاي آفريقايي با توجه به اينکه در ابتداي مسير پيشرفت قرار گرفته اند، جاي زيادي براي توسعه دارند و سخت به دنبال آن هستند تا خود را به عنوان يک نهاد منسجم مطرح کرده و بتوانند ديدگاه هاي منطقه اي خود را تحقق بخشند.
آفريقا که زماني از سوي قدرت هاي استعمارگر مورد چپاول و استثمار قرار داشت، امروز به منطقه اي بيدار و آگاه به سياست هاي استثماري اين قدرت ها تبديل شده و با نگاه باز و هوشمندانه چشم به افقي روشن براي اين قاره سياه دوخته است.
طبيعي است در آفريقايي با شرايط امروز، ديگر سياست استعمار و استثمار قابل پذيرش نيست و کشورهايي گوي سبقت را در بهره برداري از روابط با آفريقاي غني از ديگران خواهند ربود که روابط خود با کشورهاي اين قاره را بر محور عدالت و احترام و منافع متقابل تنظيم کرده باشد.
امروز، هم ملت و هم دولتمردان آفريقايي به درستي به سياست هاي مبتني بر عدالت و حسن نيت جمهوري اسلامي ايران براي گسترش مناسبات با آنها اعتماد کرده اند و جهش سطح مناسبات و تعميق روابط دوستانه بين دولت ها و ملت هاي جمهوري اسلامي ايران و آفريقا ثمره پايه گذاري مناسبات بين کشورها براساس عدالت و احترام و منافع متقابل است.