يك انديشمند معتبر مصري، با فراخواندن مردم مصر به آغاز جنگ سياسي براي آزادي خود از قدرت حاكم اين كشور و قدرت‌هاي غربي تاكيد كرد كه آزادسازي مصر مقدمه آزادي جهان عرب و فلسطين است.
به گزارش فارس، فهمي هويدي در مقاله‌اي انتقادي از وضعيت دموكراسي و عرصه سياسي مصر و مقايسه آن با وضعيت كنوني تركيه اعلام كرد: مشكل مصر، خود مصر است و حل مشكل مصر براي خارج شدن از ركود سياسي كنوني و بازگشت به نقش منطقه‌اي آن نيز [اصلاح] اين كشور است.
هويدي نوشت: مصر راهي طولاني مقابل خود دارد كه نقش و پويايي خود در منطقه را بازيابد حتي گمان مي‌كنم مصر نياز دارد براي اين امر، جنگ آزاي خواهانه سياسي شديدي را آغاز كند و با قضا و قدري كه ديگران براي آن رقم زده‌اند مبارزه كند زيرا از آنجا كه مصر براي جهان عرب به منزله سر براي بدن است، بدون مصر سري باقي نمي‌ماند كه در بالاي بدن جهان عرب بازگردد.
هويدي در اين مقاله كه در پايگاه خبري الجزيره منتشر شد، موقعيت مصر را با موقعيت تركيه مقايسه كرد و نوشت: از زماني كه تركيه توجه همگان را در دوره اخير به مواضع و اقدامات خود معطوف كرد، مقايسه با سياست‌ها و مواضع مصر آغاز شد و هنوز ادامه دارد. گويي كه حضور تركيه، غيبت مصر را بارزتر كرد. حتي روزنامه‌نگاراني از لبنان از نقش مصر براي تركيه سخن گفتند و در اشاره به آنچه تركيه در دوره اخير (در خصوص غزه) در مسائل خاورميانه انجام داده است بويژه در مقابله با گردنكشي و تكبر اسرائيلي‌ها، اعلام كردند آنچه انجامش را از مصر انتظار داشتند از تركيه مشاهد كردند.
الجزيره در ادامه به نقل از هويدي گزارش كرد: در بين سؤالاتي كه برخي نويسندگان آن را مطرح كردند مبني بر اينكه آيا كارهايي كه تركيه كرده است، مصر مي‌تواند آن را تكرار كند،برخي از اين سوالات تحليل شد. بويژه اينكه تركيه حزبي سياسي با ريشه‌هاي اسلامي دارد كه مي‌تواند حمايت و تاييد مردمي را به دست بياورد سپس موفق شود به قدرت برسد و حرف دل مردم تركيه و اشتياق آنان به بيداري و پيشرفت را پاسخ بگويد.
هويدي افزود: اين سؤال، پرسش جديدي نيست، زيرا از زماني كه حزب عدالت و توسعه، تركيه در انتخابات 2002 پارلمان تركيه راي اكثريت را به دست آورد و دولت را تشكيل داد اين سؤال مطرح و تكرار مي‌شود. من بارها اين سؤال را مطرح كردم و برخي تلاش كردند پاسخ مرا بدهند ولي آنچه اكنون مرا دوباره به سراغ طرح اين سؤال آروده است، اين است كه حزب عدالت و توسعه تركيه توانسته است اقدامات روشني در كارنامه خود ثبت كند.
اين انديشمند مصري نوشت: يكي از مهم‌ترين مقاله‌هاي خوبي كه در اين خصوص نوشته شده، مقاله استاد "ضياء رشوان " است كه پنجم جولاي در روزنامه الشروق مصر منتشر شد.
استاد رشوان مقاله را در پاسخ به همين پرسش منتشر كرد و با اينكه به نكات مهمي اشاره كرد دريافتم كه مقاله در دو سطح نياز به تكمله و حاشيه دارد.
سطح نخست حواشي موضوع است كه آن را عميق‌‌تر مي‌كند و سطح دوم افزودن موضوعي مفقود به انديشه‌هاي وارده در مقاله است. استاد رشوان در مقاله به موضوعي پرداخت كه مي‌بايد مي‌پرداخت و به جنبش‌هاي سياسي اسلامي و در راس آن به اخوان المسلمين و به آنچه از اين گروه‌هاي سياسي مصري انتظار مي‌رود پرداخت ولي به يك عامل مهم كه به حدود و افق‌هاي هر جنبش در تركيه و مصر كه در نقشه سياسي راهبردي كنوني منطقه و عرصه بين‌الملل مهم است، نپرداخت.
هويدي نوشت: خلاصه‌ي آنچه رشوان در مقاله خود آورد اين است كه: براي اينكه تجربه تركيه در جهان عرب هم تكرار شود مي‌بايست جهان عربي تغييري جدي و عميقي به سوي دموكراسي بكند، همچنانكه احزاب و نيروهاي اسلامي كه تمايل دارند وارد اين تجربه بشوند بايد حقيقتا تلاش‌هاي بسياري براي پيشرفت دروني و كسب بيشترين قدرت براي داخل شدن در تجربه تركيه، به كار بگيرند.
هويدي در ادامه به نكات خود درباره اين مقاله اشاره كرد و نوشت: حاشيه‌اي كه دوست داشتم به مقاله استاد رشوان بيفزايم، تاييد كننده مقاله و درباره تاريخ معاصر تركيه است. تاريخي كه ثابت مي‌كند كه محيط دموكراسي و اقداماتي كه در آن صورت گرفت عاملي شد براي خلق چيزي به نام حزب عدالت و توسعه؛ چه آنكه ظهور اين حزب يكي از مراحل تجربه‌اي است كه بيش از سي سال تحقق آن طول كشيده است.
هويدي افزود: روند دموكراسي تركيه در سال 1970 شاهد نخستين حزب اسلامي به رياست نجم الدين اربكان به نام حزب "نظام ملي " بود. ولي پس از يك سال بر اثر كودتاي ارتش در سال 1971 ممنوع‌الفعاليت شد و قوانين تركيه به اربكان اجازه داد تا حزب جديدي به نام "سلامت ملي " تاسيس كند (قوانين لائيك تركيه اجازه نمي‌دهد اسامي با هويت ديني به احزاب يا تشكل‌ها اختصاص گيرد) و اين حزب سال 1973 وارد انتخابات شد و ثابت كرد كه در عرصه سياسي تركيه عاملي مهم است. امري كه اين حزب را به پيش برد و آن را شريكي در قدرت قرار داد؛ بدين صورت كه اربكان معاون نخست وزير تركيه در سال 1973 شد. سپس در دو دولت تركيه در سال‌هاي 1975 و 1977 در همين منصب فعاليت كرد.
فهمي هويدي اين انديشمند مصري افزود: حزب سلامت ملي پس از انحلال احزاب به علت كودتاي ارتش در سال 1980 ممنوع الفعاليت شد، ولي بار ديگر در سال 1983 با نام ديگري به نام "رفاه " به صحنه سياسي بازگشت. اين حزب در همه انتخابات 1983 شوراي شهر و پارلمان وارد شد تا اينكه انتخابات شوراي شهر را در سال 1994 از آن خود كرد، بويژه در دو شهر استانبول و آنكارا (در آن زمان رجب طيب اردوغان نخست وزير كنوني، شهردار استانبول شد) اين رويداد نشانه‌اي بود بر منحني‌اي كه به انتخابات پارلماني ختم مي‌شود. انتخاباتي كه در پايان سال 1995 برگزار شد و حزب رفاه پيروزي بزرگي به دست آورد كه آن را در تابستان سال 1996 به قدرت رساند و اربكان نخست وزير دولتي شد كه حزب رفاه با حزب "راه مستقيم " ائتلاف كرد(در آن زمان عبدالله گل رئيس جمهور كنوني وزير مشاور دولت در امور خارجي بود) پس از اين، دولت به فشار ارتش در سال 1997 استعفا كرد و حزب رفاه منحل شد ولي همين حزب دوباره پس از چندي تحت نام "فضليت " به صحنه سياسي بازگشت و آن هم به دليل خدشه به قوانين لائيك منحل شد. اربكان و متحدان آن حزب، اكنون حزب "سعادت " را تشكيل داده‌اند كه تا امروز پا بر جاست.
هويدي تصريح كرد: حزب عدالت و توسعه از دل اين مشاركت‌ها به وجود آمد، سپس عبدالله گل و رجب طيب اردوغان در راس اين حزب دريافتند كه راهي براي استمرار اين حزب وجود ندارد مگر با كمي تجديد نظر در برنامه ها به طوري كه هم انعطاف پذيرتر باشد و از طرف ديگر بيشتر مقبول مردم بيفتد. بنابراين در سال 2001 حزب خود را تاسيس كردند و نام حزب را از حزبي با همين نام در مراكش الهام گرفتند و با برنامه‌هاي جديد خود وارد انتخابات 2002 شدند و در آن پيروز شدند.
* رهايي مصر از نظام كنوني، شرط آزادي فلسطين است
هويدي در ادامه در پاسخ به اين سؤال كه مصر چگونه مي‌تواند (مانند تركيه) هويت اسلامي و نقش رهبري خود در جهان عرب را زنده كند، نوشت: زماني كه انسان به تحولات تركيه و روندي كه حزب اسلامگراي عدالت و توسعه (دولت فعلي تركيه) در سي سال گذشته پشت سر گذاشته است و اكنون به قدرت رسيده است مي‌نگرد، اين سؤال به ذهن مي‌رسد كه: آيا چنين چيزي واقعا امكان دارد در مصر روي بدهد؟
وي افزود: منظور اين است كه اگر جماعت اخوان المسلمون يا هر حزب و گروه ديگري در مصر برنامه كامل و جامعي آماده كند كه دلخواه جامعه بيفتد، آيا راه را براي آن باز مي‌گذارند تا همان راهي را برود كه روزي حزب "نظام ملي " تركيه پيمود و به حزب "عدالت و وسعه " (حزب حاكم كنوني در تركيه) ختم شد؟
هويدي ابراز ترديد مي‌كند و مي‌نويسد: در اين خصوص ترديد دارم؛ نه فقط براي اينكه فراهم شدن محيط دموكراتيك در مصر هنوز رؤيايي دست‌نيافتني است، بلكه به اين دليل كه وضعيت تركيه از لحاظ راهبردهاي جهاني و منطقه‌اي با وضعيت مصر متفاوت است؛ به اين معنا كه ممكن است آنچه در تركيه پذيرفته يا تحمل شود، در مصر تحمل نشود و اين موضوع كمي توضيح نياز دارد.
هويدي افزود: از لحاظ ارزش راهبردي، تركيه يك كشور است و مصر يك امت. درست است كه از لحاظ جغرافيايي و تاريخي گفته مي‌شود جهان تركيه‌اي و قائلند كه در گذشته وسعت آن از مرزهاي چين يا كشورهاي آسياي ميانه كه به لهجه‌هاي مختلف تركي سخن مي‌گفتند، بوده است ولي سرنوشت تركيه امروز هيچ ارتباطي با آن كشورهاي حاضر در جهان ترك قديم و مذكور ندارد درحالي كه مصر امروز كليد ورود به جهان عرب است. اگر مصر سقوط كند جهان عرب سقوط مي‌كند و اگر بالا برود جهان عرب نيز بالا مي‌رود؛ به همين دليل استعمار جهاني هميشه ضربه نخست و كاري خود را به مصر وارد كرده است تا كار خود را در جهان عرب آسان كرده باشد.
هويدي به اشغال مصر اشاره كرد و نوشت: مصر در سال 1882 به اشغال انگليس درآمد و اين آغاز پايان استقلال جهان عرب بود. درحالي كه آزادسازي مصر از استعمار در سال 1952 آغازي براي پايان استعمار غربي در منطقه و در جهان سوم بود. اين مطلب آخر را به نقل از دكتر جمال حمدان (كتاب شخصيت مصر - ج 1) نقل كردم.
اين انديشمند مصري ادامه داد: نقش و ايفاي نقش تركيه و مصر نيز با هم متفاوت است. اهميت راهبردي تركيه در طول سال‌هاي جنگ سرد امري مهم و مشخص بود ولي اين اهميت با فروپاشي اتحاد جماهير شوروي رو به نزول گذاشت و تركيه اكنون به لطف سياست فعال و قدرت روزافزون اقتصادي خود كه در پي نقش خود [در منطقه و جهان] است، در حال باز كردن جاي پاي خود در منطقه است تا بازيگري مهم در خاورميانه شود. ولي در مقابل مصر امتي است كه نقش و ايفاي نقش، انتظار آن را مي‌كشد ولي مصر به دنبال نقش خود نمي‌گردد. مصر از سال 1979 كه با اسرائيل پيمان صلح امضا كرد از ايفاي نقش خود كناره گرفت و جاي آن هنوز خالي است و هيچ كشوري نتوانسته است جاي آن را پر كند.
هويدي افزود: البته به ياد داشته باشيد كه خاورميانه در دو امر خلاصه شده است: نفت و اسرائيل. از اين زاويه تغيير در وضعيت تركيه چندان خطري براي منافع غرب ندارد. ولي تغيير در مصر و ايفاي نقش آن ممكن است كودتايي در منطقه ايجاد كند كه توازن قوا و منافع را به كلي دگرگون كند. زيرا آمريكا و اسرائيل كاملا مراقب هم هستند و تحولات احتمالي را در مصر زيرنظر دارند. بويژه اگر اين تغيير در راستاي دموكراسي باشد؛ دموكراسي كه در آن افرادي به قدرت برسند كه ملي‌گرا باشند و در تابعيت آنان از غرب ترديد باشد. شواهد بسياري براي اين نگراني وجود دارد كه براي نمونه مي‌توان به سخنان مشهور "آوي ديختر " وزير امنيت داخلي اسرائيل در سال 2008 اشاره كنيم كه به ارزيابي وضعيت جهان عرب پرداخت. پيش از اين، به اين سخنراني اشاره كرده بودم و در جمع پژوهشگران موسسه پژوهشي امنيت اسرائيل به آن پرداخته بودم ولي اكنون نياز است كه به محورهاي آن سخنراني اشاره كنم.
هويدي نوشت: ديختر در آن سخنراني اعلام كرده بود:
- از آنجا كه روابط اسرائيل و مصر فراتر از حالت طبيعي خود است به سود اسرائيل است كه وضعيت كنوني در مصر را حفظ و با هر تحولي در آينده كه اين وضعيت را بر هم بزند مقابله كند. (به ياد بياوريد همچنين سخنان بين اليعارز را كه گفته بود رهبران كنوني مصر، گنجي راهبردي براي اسرائيل هستند).
- خروج مصر از توافقنامه صلح با اسرائيل، خط قرمزي است كه هيچ دولتي در اسرائيل نمي‌تواند از آن كوتاه بيايد و دولت اسرائيل مجبور است با هر وسيله‌اي با آن مقابله كند.
- آمريكا و اسرائيل از پايه‌هاي اصلي نظام كنوني مصر حمايت مي‌كنند. از جمله اين پايه‌ها برقراري سيستم سانسور و هشدار است كه مي‌تواند چگونگي اتفاقات را تحليل و آن را بررسي و ارزيابي كند و آن را در اختيار سران اسرائيل و آمريكا و حتي مصر قرار بدهد.
- پس از مرگ "جمال عبدالناصر " و روي كار آمدن "انورسادات " رؤساي سابق جمهوري مصر آمريكا شبيه آنچه در تركيه پس از جنگ جهاني دوم انجام دادند، پايه‌ها و ستون‌هاي امنيتي اقتصادي و فرهنگي در مصر به وجود آورد. هدف از اين كار كنترل هرگونه رويداد ناراحت‌كننده‌اي بود كه ممكن بود در مصر روي بدهد. اين پايه‌ها شامل موارد ذيل است:
شراكت با نيروها و احزاب مؤثر و سياستمداران مصر؛ ايجاد رابطه‌اي قوي با همه دستگاه‌هاي امنيتي در مصر؛ رسيدگي و تجهيز پايگاه‌هاي راهبردي در شهرهاي اصلي مصر كه محل تصميم‌سازي در مصر بودند مانند قاهره، اسكندريه، اسماعيليه، سويس و پورسعيد؛ نگهداري نيروهاي واكنش سريع و تفنگداران در قاهره كه مي‌تواند طي چند ساعت بر مكان‌هاي مهم با هدف سركوب هر تحركي كنترل پيدا كند؛ حفظ تجهيزات دريايي، هواپيماهاي آمريكايي در پايگاه‌هاي مصر و در كنار آن در شهرهاي الغردقه، سويس و رأس بيناس.
هويدي تاكيد كرد: اميدوارم اطلاعاتم دقيق نباشد ولي آن فكر و ايده اصلي كه هنوز باقي است اين است كه قدرت‌هاي سلطه‌جوي بين‌المللي و منطقه‌اي هنوز مي‌خواهند كه مصر در وضعيت كنوني باقي بماند. زيرا گمان مي‌كنند كه اين‌‌طور منافع آنان بهتر حفظ مي‌شود.
هويدي تصريح كرد: وضعيت موجود، قضا و قدري محتوم و غيرقابل تغيير نيست. همه اين حساب و كتاب‌ها با همت غيورمردان مصري براي ورود به جنگي براي آزادسازي اراده ملي از قيد و بندهاي مختلف كه انرژي ملت مصر را آزاد كند، بر هم خواهد زد. حتي معتقدم كه وارد شدن به اين جنگ ضرورت امروز مصر است زيرا آزادسازي اراده ملت مصر شرط بازيابي نقش پيشروانه كشور مصر و حتي شرط بازيابي و احياي كرامت و جايگاه جهان عرب است و شرط آزادسازي فلسطين است. بنابراين تاكيد مي‌كنم كه مشكل در مصر است و راه حل آن نيز خود مصر است.
