برگزاري هم انديشي ايران و آفريقا در تهران تلاشي است براي شناخت و گسترش ظرفيت‌هاي همكاري ميان ايران و آفريقا كه مي تواند در راستاي اهداف كلان نظام جمهوري اسلامي از اهميت بالايي برخوردار باشد.
نخستين هم انديشي ايران و آفريقا روزهاي سه شنبه و چهارشنبه با حضور مقامات جمهوري اسلامي ايران و مقامات عالي رتبه بيش از 40 كشور آفريقايي در تهران برگزار شد.
در اين هم انديشي دو روزه حدود 20 وزير امور خارجه، صنايع و بهداشت و آموزش، انرژي، علوم و فناوري كشورهاي آفريقايي حضور يافتند تا با كمك همتايان ايراني خود مسائلي چون همكاري هاي دوجانبه در زمينه هاي اقتصادي، سياسي و فرهنگي را به بحث و تبادل نظر بنشينند.
به همين منظور چهار كميته تخصصي شامل كميته 'همكاري هاي بهداشت و درمان'، 'صنايع و معادن'، 'سياسي' و كميته 'روابط تجاري و اقتصادي' در اين هم انديشي تشكيل شد تا در باره كمك هاي توسعه اي ايران به آفريقا برنامه ريزي و تصميم گيري كرده و براي جهت‌دهي بهتر به كمك‌هاي توسعه‌اي ايران در راستاي اهداف سياسي، فرهنگي، اقتصادي و امنيتي نظام بكوشند.
از آنجايي كه يكي از اهداف برگزاري اين هم انديشي در تهران، فعال‌سازي و استفاده گسترده و ساماندهي شده بخش خصوصي كشور و استفاده از ظرفيت‌هاي قابل توجه آنان در زمينه‌هاي سرمايه‌گذاري و بازرگاني با كشورهاي آفريقايي بود، علاوه بر مقامات دولتي، نمايندگان برخي دستگاه ها، جوامع مدني، صاحبان شركت ها و نهادها كارآفريني بخش خصوصي و بازرگانان آفريقايي نيز در اين همايش حضور يافتند تا بتوانند زمينه هاي تشويق و ترغيب افزايش همكاري ها، توسعه و تحكيم روابط بخش خصوصي و غيردولتي را نيز در مناسبات دو دوجانبه پيگيري كنند.
برگزاري اين همايش از ابعاد مختلف براي جمهوري اسلامي ايران و كشورهاي آفريقايي اهميت دارد.
** اهميت سياسي روابط با آفريقا
برگزاري اين هم انديشي در درجه نخست در بعد سياسي براي ايران اهميت خاص دارد، چون طبق قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران كشورهاي آفريقايي در سياست خارجي كشور اهميت خاص دارند.
از همين رو بود كه ديپلماسي خارجي ايران سال 2008 (1387) را سال قاره آفريقا نام گذاري كرده بود.
اهميت بعد سياسي آفريقا در سياست خارجي ايران در دولت دكتر احمدي نژاد بيشتر نيز شده است چون در پايان كار دولت نهم در سال 1388 و در آستانه‌ي شروع به كار دولت دهم در همان سال بود كه با توجه به ضرورت وجود يك راهبرد مدون براي كار با كشورهاي آفريقايي، برنامه‌هاي كلان راهبردي توسعه روابط با كشورهاي آفريقايي بازبيني و به صورت يك سند مدون و مفصل به تصويب شوراي عالي امنيت ملي رسيد.
به عنوان نمونه كوچك از اهميت همزماني اين هم انديشي براي توسعه روابط با كشورهاي آفريقايي بايد گفت توسعه روابط با كشورهاي آفريقايي از بسياري جهات براي جمهوري اسلامي ايران اهميت دارد و حداقل مي توان متذكر شد كه 50 كشور از 54 كشور اين قاره عضو جنبش عدم تعهد هستند.
از آنجايي كه ايران در اجلاس بعدي جنبش عدم تعهد عهده دار رياست اين ائتلاف سياسي بين المللي كشورهاي جنوب خواهد بود، جلب حمايت كشورهاي آفريقايي اهميت دارد.
** اهميت بعد فرهنگي روابط با آفريقا
قاره آفريقا كه با بيش از 30 كشور اسلامي، 50 درصد جمعيت آن مسلمان هستند به لحاظ فرهنگي نيز براي ايران اهميت خاص دارند، از اينرو ديپلماسي فرهنگي ايران نيز بايد با تعامل بيش از پيش با دولت ها آفريقايي و با مردم و نهاد هاي مدني براي ايجاد ارتباط و تماس‌هاي نزديك با انجمن‌ها، گروه‌ها و تشكيلات فرهنگي و دانشگاهي در كشورهاي آفريقايي با هدف آشنا ساختن آنان با اهداف نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران و واقعيات موجود كشورمان و خنثي‌سازي توطئه و تبليغات منفي و مغرضانه رسانه‌اي غربي تلاش كند.
از آنجايي كه بسياري از كشورهاي شرق آفريقا و شمال شرق آفريقا نيز به لحاظ تاريخي يك نوع قرابت خاص با ايران دارند، تقويت ارتباط فرهنگي با شرق آفريقا مي تواند سكويي براي توسعه روابط همه جانبه سياسي و اقتصادي با مركز و جنوب آفريقا باشد، به ويژه اينكه راه ارتباطي دريايي ايران با اين كشورها از طريق اقيانوس هند براحتي هموار است.
از اينرو پيشنهاد مي شود يك اتاق فكر مشترك بين انديشمندان ايراني و آفريقايي تشكيل شود تا با ايجاد كارگروهاي مختلف سياسي، فرهنگي، اقتصادي و بازرگاني راه كارهاي توسعه همه جانبه اين روابط را بررسي و براي تحقق آنها راهكار نشان دهند.
** اهميت بعد اقتصادي روابط ايران با آفريقا
از آنجايي كه محور همه فعاليت هاي سياسي و فرهنگي در ديپلماسي خارجي كشورها، جلب منافع اقتصادي است، لذا اين هم انديشي با ابعادي كه براي آن برشمرده شد، براي توسعه اقتصادي ايران و كشورهاي آفريقايي نيز اهميت خاص دارد.
چنانچه ايران بخواهد به عنوان يك كشور مستقل از جايگاه مناسبي در ميان ساير كشورها برخوردار باشد بايد با واحدهاي سياسي - جغرافيايي ( كشورهاي آفريقايي) تعامل سازنده داشته باشد و لذا همين تعامل سياسي و فرهنگي تضمين كننده بقاي اقتصادي آن نيز خواهد بود.
به همين دليل هم هست كه حركت به سوي توسعه روابط همه جانبه با كشورهاي آفريقايي به عنوان يك ضرورت در جهت اهداف كلان نظام، از مهم ترين ابعاد سياست خارجي ايران است.
در هر حال امروزه ايران و آفريقا به يكديگر نياز متقابل دارند به ويژه اينكه با گذر زمان اهميت اقتصادي اين قاره هم بر ايران و هم بر همگان بيشتر نمايان مي شود.
چون آفريقا كه اصطلاحاً به قاره سياه معروف است بزرگترين قاره از لحاظ مساحت پس از قاره آسيا است. از طرف ديگر جمعيت نزديك به 900 ميليون نفري اين قاره در 54 كشور نيز اهميت اين قاره را از لحاظ سياسي، اقتصادي وفرهنگي براي جمهوري اسلامي ايران دوچندان كرده است.
زيرا آفريقا از بعد اقتصادي داراي منابع و ثروت‌هاي طبيعي بسيار زيادي است به همين دليل هم بوده و هست كه براي قرن‌ها با انواع استعمار از سوي كشورهاي استعماري مواجه بوده است .
از اينرو آفريقا برخلاف تصويري كه رسانه هاي غربي با اهداف خاص از آن به عنوان قاره اي فقير معرفي مي كنند، فقير نيست بلكه بسيار غني و داراي پتانسيل هاي فراواني است كه به اعتقاد تحليل گران با مديريت صحيح مي تواند حتي به قوي ترين قاره جهان نيز تبديل شود.
اين قاره سهم بزرگي در بازارهاي جهاني طلا، الماس، پلاتين، اورانيوم، نفت، گاز، قهوه، كاكائو، چوب، و ديگر ثروت‌هاي طبيعي دارد .
از همين رو اين قاره تأمين كننده مواد خام اصلي براي اغلب كشورهاي صنعتي دنيا است تا جايي كه هنوز برخي از اين پتانسيلها دست نخورده باقي مانده است.
از طرف ديگر ويژگي ديگر اين قاره موقعيت ممتايز ژئوپليتيكي آن است چون دسترسي اين قاره به حساسترين نقاط استراتژيك و آبراه هاي استراتژيكي چون تنگه بابالمندب، جبل الطارق، كانال سوئز، دماغه اميد نيك و قرار گرفتن ميان اقيانوس هند و اطلس از شرق و غرب و درياي مديترانه در شمال آن جايگاه ويژه ژئوپليتيكي و استراتژيكي به اين قاره داده است.
كوتاه سخن اينكه برگزاري هم انديشي ايران و آفريقا در تهران كه تلاشي است براي شناخت ظرفيت‌هاي همكاري و گسترش آن ميان ايران و آفريقا، مي تواند در راستاي اهداف كلان نظام جمهوري اسلامي و با توجه به نفوذ رشد يابنده چين، روسيه، آمريكا و اتحاديه اروپايي، تركيه، ژاپن و حتي رژيم صهيونيستي در اين قاره، از اهميت بالايي برخوردار باشد.
مهم تر از همه اينكه جمهوري اسلامي درصورت پيگيري برنامه هاي آتي اين هم انديشي مي تواند به عنوان يك بازيگر مطرح در عرصه هاي بين المللي، نقش برجسته تري را در سطح اين قاره بازي كرده و روح جديدي را در ديپلماسي خارجي خود براي ايجاد همبستگي با جنوب بدمد و از اين طريق آغازگر يك دوره جديدي در همكاري هاي ايران - آفريقا باشد.
لذا لازمه اين مهم، ايجاد تحركي بيشتر در توسعه روابط سياسي، فرهنگي و اقتصادي با كشورهاي آفريقايي و عدم انفعال در برابر مواضع كشورهاي متخاصم براي حضور فعال و پوياي جمهوري اسلامي ايران در قاره سياه است.
چون طبق قانون اساسي جمهوري اسلامي، دولت ايران بايد علاوه بر پيمودن راه هاي توسعه سياسي، اقتصادي و فرهنگي، همه تلاش خود را براي تقويت روحيه عدالت‌خواهي، مبارزه با بي‌عدالتي و سياست‌هاي استعماري و سلطه‌جويانه، در ميان دولت‌ها و ملت‌هاي آفريقايي نيز بكار بندد.
لذا با همه مواردي كه برشمرده شد جمهوري اسلامي ايران بايد بيش از پيش بر توسعه روابط با آفريقا بيانديشد و براي اين مهم اهتمام خاص بورزد، چرا كه اكثر كشورهاي آفريقايي به لحاظ ماهيت سياسي و فرهنگي با ايران مشتركات فراوان دارند.
