خبرگزاری شین هوا در گزارشی از خرطوم تحت عنوان " همه پرسی جنوب سودان آزمونی مهم برای سنجش میزان تثبیت صلح در این کشور " نوشت : به نظر می رسد برگزاری همه پرسی برای تعیین سرنوشت جنوب سودان که قرار است ژانویه سال دو هزار و یازده برگزار شود محکی اساسی برای آزمودن میزان تثبیت توافقنامه فراگیر صلح بین شمال و جنوب این کشور و همچنین سنجش میزان قدرت و توانایی دو شریک اصلی در حکومت سودان ( حزب کنگره ملی و جنبش خلق برای آزادی سودان ) در عبور از موانعی است که می تواند همه چیز را به نقطه صفر بازگرداند.
بررسی سه مسئله در مسیر روند همه پرسی در جنوب سودان از سایر مسایل ضروری تر به نظر می رسد که آینده این کشور را با خطر جدی مواجه می کند نخست این که برگزاری این همه پرسی در زمان مقرر ( نهم ژانویه آینده ) همچنان محل تردید است دوم این که هیچ کسی قبول نتایج همه پرسی را در صورت برگزاری تضمین نمی کند و مسئله سوم بر نگرانی های منطقی از بابت ورود دو بخش جنوبی و شمالی سودان به جنگی ویران کننده و خانمان سوز بسیار شدیدتر از قبل متمرکز است.
کارشناسان معتقدند عوامل مختلفی مانع از برگزاری همه پرسی در زمان تعیین شده می شود.
دکتر خالد عبدالله ضرار استاد علوم سیاسی در مرکز پژوهش های راهبردی " الراصد " در خرطوم به خبرگزاری شین هوا گفت " قبل از ترسیم مرزها ، برگزاری همه پرسی امکان ندارد." عبدالله ضرار افزود " حزب کنگره ملی سودان به تکمیل پرونده ترسیم مرزها قبل از برگزاری همه پرسی پایبند است ولی جنبش خلق برای آزادی سودان معتقد است برگزاری همه پرسی به دستیابی به توافق درباره مرزها مشروط نیست." وی اظهار داشت " من معتقدم ترسیم مرزها امری حیاتی است و عقلانی نیست که عملیات همه پرسی برای تعیین سرنوشت جنوب سودان بدون تعیین و مشخص کردن دقیق مرزها برگزار شود." این استاد دانشگاه اظهار داشت امکان عبور از این مانع ( ترسیم مرزها ) بسیار سخت بلکه محال است. عبدالله ضرار تصریح کرد " طول مرزهای مشترک بین شمال و جنوب سودان حدود هزار و دویست کیلومتر است و در امتداد آن بیشترین ذخایر و منابع نفتی این کشور وجود دارد این مسئله حساس و مانعی حقیقی برای ترسیم مرزها است." اما مسئله دوم مربوط به منطقه مورد مناقشه و غنی از نفت ابیه است ، براساس توافقنامه صلح فراگیر ، همه پرسی در این منطقه نیز باید همزمان با همه پرسی تعیین سرنوشت بخش جنوبی سودان برگزار شود و این رابطه مستقیمی بین دو همه پرسی ایجاد می کند.
مسئله ابیه یکی از بمب های ساعتی در توافقنامه صلح فراگیر سودان است ، پروتوکول ابیه مبهم و غیر وضاح است و دو شریک اصلی حکومت در سودان در طول شش سال گذشته نتوانستند به توافقی بر سر منطقه ابیه دست یابند و اختلاف ها را حل کنند و طبعا منطقی نیست که انتظار داشته باشیم ظرف کمتر از سه ماه حل شود. وی پیش بینی کرد دو طرف درباره به تاخیر انداختن چند ماهه همه پرسی منطقه ابیه به توافق برسند چیزی که جنبش خلق برای آزادی سودان تاکنون با آن مخالفت کرده است ولی فشارهای بین المللی احتمالا باعث شود دو طرف به درباره منطقه ابیه به توافق برسند.
دو شریک اصلی در حکومت سودان تاکنون نتوانستند بر سر اعضای کمیته همه پرسی منطقه ابه به توافق نرسیدند و در این خصوص به بن بست رسیدند ، دو طرف حتی درباره این که اهالی کدام منطقه حق و اجازه مشارکت در همه پرسی را به عنوان ساکنان ابیه دارند به توافق نرسیدند.
قبایل " الدینکا " وابسته به بخش جنوبی سودان و قبایل عرب بادیه نشین " العربیه " وابسته به شمال این منطقه ( ابه ) را به دو بخش تقسیم کردند. محمد حسن سعید استاد علوم سیاسی در سودان در گفتگو با خبرگزاری شین هوا درباره این که آیا دو طرف نتیجه همه پرسی جنوب را در صورت برگزاری قبول می کنند ، منطقه شمالی سودان تا چه حد از طرح استقلال بخش نفت خیز جنوب استقبال می کند و جنبش خلق برای آزادی سودان در صورتی که اهالی جنوب به وحدت سودان رای دهند چه تعامل و رویکردی اتخاذ خواهد کرد با توجه به این که به مذاق بسیاری از رهبران این حزب خوش نمی آید گفت " دو طرف به طور نظری و ظاهری بر ارج نهادن به نتایج همه پرسی هرچه که باشد تاکید دارند ولی هر دو طرف شرطی را برای برگزاری همه پرسی در فضایی سالم ، شفاف و آزاد وضع می کند." حسن سعید افزود " تحقق شرط برگزاری سالم و شفاف همه پرسی جنوب تا حد زیادی به سطح آمادگی و زمینه سازی طرف های ذیربط برای برگزاری این همه پرسی بستگی دارد و این که فهرست رای دهندگان را تهیه کنند و آزادی هایی را در شمال و جنوب اعمال کنند تا هر یک از موافقان و مخالفان وحدتن سودان افکار و دیدگاه های خود را ترویج دهند ولی این مهم تاکنون محقق نشده است." وی مهمترین موضوع را میزان توافق دو شریک اصلی حکومت در سودان درباره برگزاری همه پرسی آرام و امن به دور از تنش و تدابیر عاجلانه دانست که می تواند به سلامت همه پرسی خدشه وارد کند و از نظر من کمیسیون همه پرسی می تواند نقش مهمی را در این زمینه ایفا کند. این استاد علوم سیاسی همچنین درباره پیامدهای ناشی از این که یک طرف نتیجه همه پرسی را قبول نکند هشدار داد و خاطرنشان کرد " مخالفت هر طرفی با نتیجه همه پرسی هر چه که باشد به مثابه اعلام جنگ بر ضد دیگری است و باید تضمین هایی وجود داشته باشد مبنی بر این که هیچ طرفی در نتیجه همه پرسی تردید نخواهد کرد." حسن سعید بر این باور است که نتیجه همه پرسی اگر در جهت وحدت سودان باشد غافلگیر کننده خواهد بود و همه شاخص ها و پیش بینی های موجود کنونی را به چالش خواهد کشید اما در صورتی که نتیجه همه پرسی در جهت جدایی بخش جنوبی سودان از شمال آن باشد این به معنای بمب خوشه ای است که آفریقا و جهان عرب را تهدید می کند." با توجه به مشکلات و چالش های موجود که قبل از برگزاری همه پرسی برای تعیین سرنوشت جنوب سودان وجود دارد تحلیلگران و کارشناسان مسایل سودان ، نگرانی ها از سرازیر شدن دو منطقه شمال و جنوب این کشور به جنگ جدید شدید داخلی را امری واقعی می دانند. صابر علی عبدالله استاد دیگر علوم سیاسی در سودان درباره مسایل مطرح شده گفت " اگر دو طرف بر سر امور جنجالی و ضروری مانند حق شهروندی و تقسیم قدرت و منابع نفتی به توافق نرسند ، اگر عملیات همه پرسی بدون توافق دو طرف به تاخیر افتد و اگر به نتایج همه پرسی در صورت برگزاری احترام گذاشته نشود بدون تردید جنگی شدید داخلی بار دیگر سکوت شکننده سودان را خواهد شکست و مردم سودان مجددا با جنگ جدیدی دست به گریبان خواهند شد." علی عبدالله افزود " اگر جنگ داخلی در سودان رخ دهد بسیار هزینه بر و سخت تر از جنگی خواهد بود که بیش از بیست سال بین دو بخش شمال و جنوب سودان ادامه یافت و به نظر می رسد ارتش های این دو منطقه در طول دوره انتقالی شش ساله قدرت خود را به تسلیحات نظامی زیادی مجهز کردند." برخی دیگر از تحلیلگران اعتقاد دارند سیاست و روند سیاسی موجود در سودان همیشه به گونه ای که دیده می شود نیست ، سیاستمداران این کشور به سیاست " در آستانه جنگ " علاقه مند هستند به این معنی که در آخرین لحظات امور را نهایی و مشکلات را حل می کنند." عبدالله ابراهیم تحلیلگر مسایل سیاسی سودان گفت " بعید نیست که دو طرف درگیر در آخرین لحظات به توافق برسند ، از موانع موجود عبور کنند و درباره مسایل باقیمانده به تفاهم مشترکی دست یابند." ابراهیم افزود " این امکان نیز وجود دارد که دوطرف سودانی در این خصوص از برخی از مواضع خود صرف نظر کنند و برای بررسی مسایل دیگر امتیازهایی را به طرف مقابل بدهند این عرف سیاسی است که دو شریک اصلی حکومت در سودان از زمان امضای توافقنامه فراگیر صلح در ژانویه دو هزار و پنج بارها به آن و بر اساس آن عمل کردند. به هر حال پیش بینی ها درباره آینده سودان هر چه که باشد زمان باقیمانده به برگزاری همه پرسی در این کشور که کمتر از سه ماه است برای ترسیم مرحله آینده روند سیاسی این کشور بسیار حساس ، دقیق و سرنوشت ساز است.
