خبرگزاري فارس: تحولات تونس با فرار زين العابدين بن علي به خارج از اين كشور و پناه گرفتن او در عربستان آنچنان شتابان بود كه به تحليل‌هاي متفاوت درباره چرايي و هدف نهايي اين حركت منجر شد.
به گزارش خبرگزاري فارس، سعدالله زارعي كارشناس مسائل خاورميانه در يادداشتي به بررسي تحولات تونس پرداخته است.
متن اين يادداشت به شرح زير است:
تونس كشوري است در شمال قاره آفريقا در حد فاصل شمال دو كشور پهناور ليبي و الجزاير با مساحت حدود 163 هزار كيلومتر مربع و جمعيت حدود 10 ميليوني، تونس كشوري عربي و عضو اتحاديه عرب و در عين حال عضو اتحاديه آفريقاست كه اگرچه فاقد منابع زيرزميني است اما از نظر موقعيت جغرافيايي و آب و هوا موقعيت جذب توريسم را دارد و وجود منابع آبي كافي به اين كشور توان مناسبي در زمينه كشاورزي و دامداري داده است، از اين رو تونس به نسبت دو كشور الجزاير و مصر و بسياري ديگر از كشورهاي آفريقايي وضعيت اقتصادي بهتري دارد.
تونس در دوره طولاني حكومت «بن علي» به رشد اقتصادي مناسبي دست يافت به گونه‌اي كه رشد تونس در پايان سال ميلادي 2010 به نسبت زماني كه او با كودتاي سفيد حكومت را در سال 1366 از جيب بورقيبه - پدر استقلال تونس تحويل گرفت، به حدود 300 درصد رسيد. اين البته به اين معنا نيست كه تونس درگير مشكلات مالي نيست و مردم آن از اين نظر شرايط مطلوبي دارند. طبق برآورد‌هاي اعلام شده بيش از 20 درصد جوانان جوياي كار بيكار بوده و نزديك به 30 درصد از مردم زير خط فقر زندگي مي‌كنند.
توجه به وضعيت اقتصاد مردم و كشور تونس از آن رو اهميت دارد كه دستگاه‌هاي تبليغاتي و رسانه‌اي غرب و بعضي از دولت‌هاي عرب روي «عامل اقتصادي» تأكيد كرده‌اند چرا كه انحراف حركت مردمي از تغيير بنيان‌هاي سياسي به خواسته‌هاي اقتصادي به آنان كمك مي‌كند تا بر موج مخالفت سوار شده و آن را آرام نمايند اما واقعيت اين است كه علي‌رغم وجود پاره‌اي از نارضايتي‌ها، قضاوت عمومي مردم اين كشور نسبت به عملكرد اقتصادي دولت چندان منفي نيست و از سوي ديگر هيچ حزب، گروه، يا شخصيت معارضي برنامه‌اي بر محور «اقتصاد بهتر» ارائه نكرده است تا موجب برپايي تظاهرات و اعتراضات يك ماهه شود.
موضوع ديگر در تونس «آزاد‌ي‌هاي مدني است. رژيم بن علي يك رژيم ديكتاتوري بود و خاندان بن علي مثل ساير خاندان‌هاي عرب - آل مكتوم و آل نهيان در امارات، آل سعود در عربستان، آل صباح در كويت، آل ثاني در قطر، آل خليفه در بحرين، آل سعيد در عمان و ... به تشكيل حكومت مطلقه در تونس مبادرت كرده و همه مسائل تونس را به خود و خاندانش گره زده بود. فعاليت احزاب در تونس به شدت محدود بود اما در عين حال هيچ نشانه‌اي ديده نمي‌شود كه مردم براي برپايي يك دولت دموكراتيك و يا دست يافتن به اصلاحات سياسي به مصاف پليس و ارتش بن علي رفته باشند البته ترديدي وجود ندارد كه مردم از روند استبداد سياسي عصباني‌اند و خواهان مشاركت در سرنوشت خود مي‌باشند با اين وجود به نظر نمي‌آيد كه «خواسته‌هاي محدود» برانگيزاننده قيامي خونين باشند.
تونس از جنبه فرهنگي، شاهد شكاف عميقي ميان مردم و حاكميت بود. تونسي‌ها عميقا مذهبي‌اند و به تعاليم ديني پايبند مي‌باشند. گفته مي‌شود تونس خاستگاه برپايي حكومت‌‌هاي فاطمي در كشورهاي شمال آفريقاست و در يك صد سال اخير كه استيلاي فرهنگي غرب، فرهنگ‌هاي بومي آفريقا را هدف قرار داده است، تونسي‌ها فعال‌ترين واكنش سياسي و فرهنگي را به نمايش گذاشته‌اند كما اينكه تونس اولين كشور مسلمان بود كه از انقلاب اسلامي ايران استقبال كرد.
تظاهرات مردم اين كشور 56 ساله در ماه‌هاي اوليه سال 1979 - 1358، به هواداري از حضرت امام خميني (ره) نشان داد كه استيلاي فرهنگي غرب نتوانسته به ريشه‌هاي فرهنگي اين كشور آسيب بزند. مردم «مالكي مذهب» تونس در عين حال از تعصبات وهابي مابانه نيز دور هستند و اين رفتار عقلاني‌تر و پيشروانه‌تري را به پيروان اين مذهب بخشيده و آن را به شيعه نزديك كرده است.
با وجود بالنده بودن مايه‌هاي فكر و فرهنگ در بين مردم، حكومت بن علي هرگونه تظاهر به مذهب و تجمعات مذهبي را ممنوع كرده بود. بانوان در مراكز دولتي، مراكز علمي - دانشگاهي و مجامع رسمي حق استفاده از حجاب را نداشتند، در عين حال تلويزيون و سينما و ... بانوان برهنه را به نمايش مي‌گذاشت، بن علي به بهانه جذب توريسم بنادر شمالي و شرقي تونس را به كانون حضور آزاد زنان و مردان عرب و مكان‌هايي براي مفاسد اخلاقي تبديل كرده و در ساير شهرهاي اين كشور نيز انواع قمار‌خانه‌ها، شراب فروشي و ... داير كرده بود. اين روند، شكاف ميان حكومت و مردم را هر روز بيشتر كرد و به مهمترين عامل تظاهرات پيوسته خياباني عليه خاندان بن علي تبديل كزد. در عين حال ذكر اين نكته ضرورت دارد كه تظاهرات تونس فاقد رهبري سياسي شناخته شده بود و اين موضوع اجازه داد تا با هدايت اعتراضات به سمت مديران نه نظام سياسي، تعريف خاصي را از اعتراضات به افكار عمومي ارائه نمايند از اين رو يك هفته پس از فرار بن علي و آزادي احزاب سياسي، هنوز رهبران مذهبي اجازه فعاليت نداشته و راشد الغنوثي كه از سال 1364 به حالت تبعيد در انگليس به سر مي‌برد اجازه بازگشت به كشور را پيدا نكرده است.
تحولات تونس تاثير عميقي بر ساير كشورهاي آفريقايي و عرب بر جاي مي‌گذارد چرا كه در بسياري از اين كشورها حكومت‌هايي با مختصات حكومت سابق تونس سيطره دارند، ديكتاتوري، بي‌اعتنايي به ارزش‌هاي فرهنگي ديني مردم، مسائل اقتصادي و اداره خانوادگي حكومت و فساد خاندان حاكم وجوه مشترك تونس و اكثر كشورهاي عربي آفريقايي به حساب مي‌آيد. به همين دليل بلافاصله پس از فرار بن علي به عربستان، اتحاديه عرب سران خود را به مصر فرا خواند تا به چاره‌انديشي درباره عدم تكرار حوادث تونس در ساير كشورهاي عضو اتحاديه بپردازند. بهانه حضور غيرمترقبه ارزيابي تاثير بحراني اقتصادي غرب بر اقتصاد كشورهاي عربي بود ولي همه مي‌دانند كه سران اين اتحاديه دو روز در پشت درب‌هاي بسته نشستند تا به موضوعي غيرمحرمانه سرگرم باشند.
