خبرگزاری اسوشیتدپرس در گزارشی از قاهره به قلم کریستوفر تورچیا تحت عنوان مبارک ، از فقر تا ریاست جمهوری‌ نوشت....


حسنی مبارک حدود سی سال پیش در دل بحران و در حالی در مصر به قدرت رسید که برای بسیاری از مصری ها و رهبران غربی که خواهان متحدی قدرتمند و قابل اعتماد در خاورمیانه بودند، به نمادی از ثبات تبدیل شده بود.

امروز نیز بحران بار دیگر مصر را فرا گرفته است ولی این بار این مبارک است که ریشه همه مشکلات در این کشور محسوب می شود.

حسنی مبارک خلبان سابق و ژنرال نیروی هوایی که رگه هایی از سرسختی و لجاجت در وی مشاهده می شود، در طول دوران ریاست جمهوری خود در جهت تحقق اصلاحات دمکراتیک در مصر، گام های اولیه ای برداشت ولی بعدها به سوی خودکامگی و استبداد گرایش پیدا کرد و سالهای پس از ان بود که فقر و فرهنگ و فساد در مصر ریشه دوانید و در نهایت امروز معترضان مصری را به خیابانها کشاند.

این چشم انداز که مبارک پسرش جمال را برای جانشینی خود در نظر گرفته، ملت مصر را به این نتیجه رساند که انها از چاله به چاه افتاده اند و هرچه بیشتر فرصت اصلاحات و احیای کشورشان را از دست می دهند.

اینجا بود که خیزش مردمی در تونس پیامی برق اسا برای ملت مصر به ارمغان اورد: می توان تار و پود استبدادهای چندین و چند ساله را در هم پیچید و نظام فرسوده و قدیمی را برکنار کرد.

مبارک هشتاد و دو ساله طی نطق تلویزیونی روز سه شنبه اعلام کرد به دنبال انتخاب مجدد نیست ولی درخواستها برای کناره گیری فوری خود را رد کرد.

وعده های نیم بند مبارک یعنی پایان یافتن دوره حکومت وی طی چند ماه اینده نیز توجه معترضان را جلب نکرد و انها بار دیگر در میدان اصلی مرکزی قاهره تجمع کردند.

این تحولات با وجهه ای که مبارک در سالیان اولیه تصدی قدرت برای خود به هم زده بود منافات دارد؛ چرا که ان زمان از مبارک به عنوان چهره ای نام برده می شد که مصر را از چنگال افراط گرایی اسلامی نجات داد و در بحبوحه موجهای بحران که یکی پس از دیگری خاورمیانه را در نور دیده بود، پیوندهای مستحکمی با غرب برقرار ساخت.

مبارک در زمانی که انور سادات رئیس جمهور قبلی مصر ، هنگام رژه نظامیان به دست شبه نظامیان اسلامگرا ترور شد ، کنار دست وی در جایگاه ارتش نشسته بود.

در هر حال اعتبار سیاسی مبارک طی سالیان اخیر متحمل لطمات جبران ناپذیری شده است و ریشه این اسیب پذیری و نقصان، دست کم تا جایی که حافظه یاری می دهد ، به چند دهه قبل باز می گردد.

حسنی مبارک هرگز از جذبه دو چهره اسطوره ای سلف خود در مصر یعنی انور سادات و جمال عبدالناصر، ملی گرای بزرگ عرب بهره مند نبوده و همواره در سایه ان دو بسر برده است.

از طرفی وی همواره با مشکلاتی دست و پنجه نرم کرده که در طول تاریخ معاصر، گریبان جهان عرب را گرفته است:‌ رکود اقتصادی ، فساد فلج کننده ، مناقشه اسرائیل و فلسطینیان و مبارزه با ستیزه جویی اسلامی به قیمت از دست رفتن ازادی های فردی.

هرچه که از دوران ریاست جمهوری مبارک می گذشت ، وی هرچه بیشتر کناره گیر تر و کمتر در ملا عام و میان مردم ظاهر می شد، به نظر می رسید سبک حکومت استبدادی و خودکامانه وی ، هرچه بیشتر از جهانی که عمده توجه خود را به گشایش سیاسی و اقتصادی معطوف داشته بود ، فاصله می گرفت.

عمده موج انزجار و تنفر از رژیم مبارک به ویژه در سالیان اخیر و در حالی شکل گرفته است که روند جدید ازادی مطبوعات دربرابر تاکتیکهای سرکوبگرانه پلیس قرار گرفت و مزایا و امتیازات اصلاحات اقتصادی تنها شامل بخش کوچکی از مصریها شد.

وی در سال 2005 با راه اندازی نخستین انتخابات ریاست جمهوری رقابتی در کشور تا اندازه ای در جهت اصلاحات دمکراتیک حرکت کرد ولی وقتی مخالفان در این انتخابات به پیروزیهایی دست یافتند، بلافاصله و به تندی واکنش نشان داد و ایمن نور اصلی ترین مخالف سکولار دولت خود و رهبران جنبش اخوان المسلمین را به زندان انداخت.

با این همه به اعتقاد کارشناسان معرفی و ظهور سریع پسر جوانش جمال در سطوح حزب حاکم و در جامعه ای که با ایده جانشینی موروثی میانه خوبی ندارد ، اصلی ترین عامل بروز نارضایتی داخلی از رژیم مبارک در سالیان اخیر محسوب می شود.

از ان مهمتر برای غرب ، نقش مبارک در تضعیف دامنه نفوذ منطقه ای مصر در سالیان اخیر بود ، روندی که در نهایت به افزایش قدرت گروههایی مانند جنبش حماس و حزب الله و ایران در منطقه انجامید.

با این همه در طول این سالیان مبارک همچنان متحد قدرتمند امریکا در منطقه باقی ماند و با استناد به نقش مصر به عنوان مذاکره کننده کلیدی بحران فلسطین و اهمیت روابط قاهره با تل اویو ، واشنگتن میلیاردها دلار کمک به سوی این کشور سرازیر ساخت.

حسنی مبارک زمانی که تندروهای اسلامگرا انور سادات را در سال 1981 ترور کردند ، معاون رئیس جمهور بود.

روز بعد پارلمان مصر مبارک را به عنوان یگانه نامزد ریاست جمهوری معرفی و اعلام کرد و وی روز 13 اکتبر سال 1981 با کسب نود و هشت ممیز پنج دهم درصد ارا رئیس جمهور مصر شد.

مبارک بزودی و قدرتمندانه در جهت سرکوب جنبش ستیزه جویان اسلامی در مصر که در ان زمان قدرتش دست کم گرفته شده بود ، گام برداشت .

وی بعدها در دهه 1990 بار دیگر بر ضد شورش جدید ستیزه جویان اسلامگرا که گردشگران خارجی و مردم عادی را هدف حمله قرار داه بودند ، به مقابله برخاست . وی بعدها پس از یک دهه سردی روابط با جهان عرب بر سر انعقاد پیمان صلح با اسرائیل ، مصر را به جرگه اعراب بازگرداند و خود را به عنوان یک میانجی عمده در فرایند صلح اعراب واسرائیل به جهانیان معرفی کرد.

مبارک همچنین با اتخاذ یک رشته اقدامات از جمله ازادی 1500 چهره سیاسی ، روزنامه نگار و روحانی که در اخرین ماههای ریاست جمهوری انور سادات بازداشته شده بودند ، در جهت احقاق وعده های گشایش اجتماعی و ازادیهای سیاسی گام برداشت که در نهایت موجب افزایش قابل ملاحظه محبوبیت وی در داخل کشور شد.

ولی امیدواریها برای اصلاحات گسترده تر در مصر با گذشت زمان رنگ باخت ، ‌زیرا مبارک طی سالهای بعد با راه انداختن انتخاباتی مرحله ای و تک نفره که خود وی هر بار بیش از نود درصد ارا را بدست می اورد، بار دیگر به عنوان رئیس جمهور انتخاب می شد.

مبارک بر خلاف مفاد قانونی اساسی، هرگز برای خود معاون رئیس جمهور تعیین نکرد، اگرچه هفته پیش ناچار شد در تلاش برای فرونشاندن درخواست معترضان برای برکناری وی ، معاونی برای خود انتخاب کند .

رئیس جمهور مصر در اوایل سال 2005 تحت فشارهای داخلی وخارجی و در اقدامی غیر منتظره اعلام کرد قانون اساسی مصر را تغییر می دهد و امکان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری را با شرکت نامزدهای مختلف در کشور فراهم خواهد ساخت.

رای گیری در سپتامبر ان سال برگزار شد و مبارک در بحبوحه اتهامات رای دهندگان مبنی بر تقلب در انتخابات و ارعاب رای دهندگان اعلام کرد ده نامزد دیگر را شکست داده است.

با این همه در انتخابات پارلمانی که پس از انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد، جنبش اخوان المسلمین ،‌اصلی ترین گروه مخالف دولت ، دولت را با نمایشی قدرتمندانه غافلگیر کرد.

شاید پس از دستاورهای اخوان المسلمین در ان انتخابات بود که رژیم مبارک بشدت عقب نشینی را اغاز کرد:‌ انتخابات محلی برنامه ریزی شده را به تعویق انداخت ، ایمن نور یکی از رهبران مخالفان دولت را به زندان انداخت و سختگیرانه ترین و شدید ترین عملیات بازداشت مخالفان را در طول یک دهه اخیر بر ضد اخوان المسلمین اغاز کرد.

با وجودی که مبارک همچنان خصومت شدید خود را با اخوان المسلمین حفظ کرد و می گفت این گروه در دولت سکولار مصر هیچ جایی ندارد ولی این جنبش در میان اقشار فقیر جامعه از حمایت گسترده ای برخوردار بود و وعده می داد به مبارزه برای تغییر و اصلاحات ادامه خواهد داد.

محمد حسنی مبارک در چهارم مه سال 1928 در دهکده ای در استان نیل غربی به دنبا امد .

خانواده وی مانند انور سادات و جمال عبدالناصر ،‌ از طبقه متوسط پایین جامعه مصر بود.

مبارک پس از پیوستن به نیروی هوایی در سال 1950 ،‌ تا رده خلبان هواپیماهای جنگنده و مدرس ارتقا یافت و سپس در کادر رهبری گروههای مخالف جای خود را باز کرد.

وی به عنوان فرمانده نیروی هوایی مصر در طول جنگ خاورمیانه در سال 1673 در داخل کشور مشهور شد .

وی روز 6 اکتبر سال 1981 با اونیفورم نظامی سمت راست سادات نشسته بود که پس از حمله و تیراندازی مهاجمان اسلامگرا به سمت جایگاه بازدید کنندگان از رژه نظامی در قاهره از ناحیه دست جراحتی سطحی برداشت.

در ان حمله سادات و هفت تن دیگر کشته شدند.

هفت روز بعد مبارک رئیس جمهور مصر بود.