گروه تحقيق و تفسير خبر ایرنا - بحران‌هاي سياسي اخير كشورهاي آفريقايي، سران قاره سياه را در اتيوپي گرد هم آورد تا براي برون رفت از اين تنگنا، چاره‌اي بينديشند.
شانزدهمين اجلاس سران اتحاديه آفريقا در حالي از دهم بهمن‌ماه در آديس‌آبابا –پايتخت اتيوپي- كار خود را آغاز كرد كه اوضاع سياسي و اقتصادي به ويژه در كشورهاي شاخ آفريقا به سرعت در حال تغيير است.
در مراسم گشايش نشست شانزدهم، 'ژان پينگ' رييس كميسيون اجرايي اتحاديه آفريقا، درباره تحولات اين قاره گفت: ما براي حل مشكلات جاري در سومالي، ماداگاسكار و ساحل‌عاج تلاش مي‌كنيم. البته شوراي اجرايي با تصويب طرحي براي اعزام هياتي با مشاركت رهبران پنج كشور آفريقايي به ساحل‌عاج، اتحاديه را براي اتخاذ نهايي درباره اين كشور كمك خواهد كرد.
انتخابات رياست جمهوري در ساحل‌عاج جنجال‌‌هايي را در سال جديد ميلادي رقم زد و دامنه‌هاي آن فراتر از قاره سياه رفت.
نتايج نهايي انتخابات اين كشور در هفتم آذرماه، آتش بر خرمن حوادث افكند. در حالي كه 'لوران گباگبو' رييس جمهوري كنوني ساحل عاج، خود را پيروز انتخابات معرفي كرد، كميسيون انتخابات اين كشور و سپس سازمان ملل متحد خبر از پيشي گرفتن 'الحسن واتارا' رقيب انتخاباتي گباگبو، داد.
گباگبو انگشت اتهام خود را به سوي دولت‌هاي خارجي بويژه آمريكا و فرانسه گرفت. اقدام‌هاي فرانسه در توقيف هواپيماي شخصي وي و همچنين پافشاري‌هاي پاريس و واشنگتن بر اعمال تحريم‌ها عليه ساحل‌عاج نظر گباگبو را تقويت مي‌كرد.
وي ششم دي‌ماه در گفت‌وگو با روزنامه فرانسوي 'فيگارو' تاكيد كرد 'سفراي فرانسه و آمريكا در راس اين توطئه قرار دارند'.
گباگبو گفت: آنان پس از برگزاري انتخابات به سراغ 'يوسف باكاياكو' رييس كميسيون انتخابات، رفتند و وي را به يك هتل دعوت كردند. پس از آن بود كه تلويزيون خبر پيروزي رقيب من را اعلام كرد.
وي ادامه داد: بعد از آن شوراي قانون اساسي كار خود را آغاز و پس از بررسي اعلام كرد من برنده انتخابات هستم اما از آن زمان تاكنون فرانسه و آمريكا همچنان مدعي‌اند كه واتارا پيروز انتخابات است و اين دقيقا همان چيزي است كه من آن را يك توطئه مي‌دانم.
ورود نمايندگان 15 كشور عضو جامعه اقتصادي كشورهاي غرب آفريقا (ايكواس) به عرصه بحران‌هاي ابي‌جان - پايتخت ساحل‌عاج- و همچنين سفرهاي چندباره روساي جمهوري كشورهاي بنين، سييرالئون و كيپ‌ورد به اين كشور حلقه را بر گباگبو تنگ‌تر كرد.
در حالي كه دهم دي‌ماه ماموريت 10 هزار نيروي حافظ صلح سازمان ملل و فرانسه در ساحل عاج پايان مي‌يافت، شوراي امنيت سي‌ام آذرماه اين مدت را براي 6 ماه ديگر تمديد كرد. به نوشته روزنامه فرانسوي 'چلنج'، افزايش فشار بر گباگبو دليلي براي اين تصميم بوده است.
تشكيل دو دولت مجزا در ساحل‌عاج و افزايش ناآرامي‌ها، با واكنش كشورهاي غربي و همچنين سران كشورهاي آفريقايي روبرو شد. سودان نيز در پي برگزاري همه‌پرسي نوزدهم دي‌ماه درباره جدايي بخش جنوب اين كشور، به دو كشور تقسيم شد.
از سوي ديگر، تونس در حال عبور از 'زين‌العابدين بن‌علي' رييس جمهوري سابق اين كشور و تلاش براي زدودن آثار سيستم سياسي وي است.
تظاهرات مردمي در مصر كه منجر به كشته شدن حدود 200 نفر طي يك هفته اخير شده است، نيز زنگ خطر ديگري را در شمال آفريقا به صدا درآورد. البته از هفتم آذرماه و همزمان با برگزاري دور نخست انتخابات پارلماني مصر، موج جديدي از اعتراض‌ها و مخالفت‌ها با نحوه عملكرد دولت 'حسني مبارك' بلند شده بود.
فضاي غبارآلودي نيز بر سومالي سايه افكنده است. صرف نظر از فعاليت‌هاي متوالي دزدان دريايي و گروگانگيري‌هاي آنان، بمبگذاري‌هايي در برخي كشورها مانند اوگاندا را به شبه‌نظاميان اين كشور نسبت مي‌دهند.
پايگاه خبري 'الجزيره'، سوم دي‌ماه اعلام كرد شوراي امنيت با افزايش تعداد نيروهاي حافظ صلح وابسته به اتحاديه آفريقا در سومالي از هشت هزار به 12 هزار نفر موافقت و ماموريت آنان را تا شهريورماه 1390 تمديد كرد.
'روهاكانا روجواندا ' نماينده اوگاندا در سازمان ملل متحد، نيز اعلام كرد كه كشورش آماده اعزام چهار هزار نظامي ديگر به سومالي است.
شاخه‌اي از ناآرامي‌ها به بخش‌هاي جنوبي آفريقا نيز رسيده بود. ماداگاسكار بيست و ششم آبان‌ماه 1389 قانون اساسي جديد خود را به همه‌پرسي گذاشت. در پي آن، برخي افسران شورشي مخالف 'آندره راجولينا' رييس جمهوري فعلي ماداگاسكار، را به همراه داشت.
** نتايج شانزدهمين نشست سران آفريقا
-----------------------------------------------
نشست دو روزه سران اتحاديه آفريقا، با شعار 'گسترش يكپارچگي و بررسي بحران‌هاي جاري در آفريقا' در آديس‌آبابا گشايش يافت و ميزبان دو ميهمان ويژه بود: 'نيكلا ساركوزي' رييس جمهوري فرانسه و 'بان كي‌مون' دبيركل سازمان ملل متحد.
البته پيش از آن، نشست هفتم بهمن‌ماه وزراي امورخارجه اتحاديه آفريقا، با موضوع بررسي ساحل‌عاج، تونس و مصر شكل گرفته بود.
به گزارش تارنماي راديو بين‌المللي فرانسه (آر. اف. آي)، نخستين موضوعي كه در سراسر قاره آفريقا تاثير گذاشت، بحران ساحل عاج بود و به همين دليل در دستور كار نشست قرار گرفت.
راديو بين‌المللي فرانسه افزود: اخبار مربوط به تحولات تونس و بازتاب هاي آن در مصر در راهروهاي اتحاديه آفريقا رد و بدل مي شود.
اين، در حالي است كه موضوع مصر در دستور كار اين نشست نبود. با اين حال، تحولات تونس و تاثير آن بر كشورهاي ديگر همچون مصر و الجزاير ذهن سران قاره آفريقا را به خود مشغول كرده است.
هشتم بهمن‌ماه نيز شوراي صلح و امنيت اتحاديه آفريقا در مورد ساحل عاج تشكيل جلسه داد.
به گزارش هفتم بهمن‌ماه راديو فرانسه، 'ژان پينگ' رييس كميسيون اجرايي اتحاديه آفريقا، به خبرنگاران گفت: توجه ما بر وضع ساحل‌عاج و تونس متمركز شده است. من از نزديك اوضاع اين كشورها را دنبال مي‌كنم و اقدام‌هاي لازم را انجام خواهيم داد.
بن‌بست سياسي در ساحل‌عاج بر ديگر مسائل غلبه داشت به طوري كه پينگ تاكيد كرد: 53 كشور عضو اين سازمان برخي 'تصميم‌هاي اساسي' را (در اين زمينه) خواهند داشت.
خانم 'دوناژ لدو' رييس پيشين دفتر راديو بين‌المللي فرانسه در واشنگتن، گفت: تونس به طور رسمي در دستور كار اجلاس سران نيست، اما بديهي است كه همه در اينجا -آديس آبابا- آنچه را اكنون در تونس و همچنين مصر رخ مي‌دهد، بررسي مي‌كنند.
پينگ همچنين دهم بهمن‌ماه طي سخنراني در افتتاحيه نشست ويژه سومالي، بر يافتن راه‌هايي براي برگرداندن ثبات به اين كشور تاكيد كرد.
يكي از مواردي كه براي نخستين بار در نشست سران اتحاديه آفريقا طرح مي‌شود، انتخاب رييس دوره‌اي بود و 'تئودور اوبيانگ گوئه ما باسوگو' رييس جمهوري گينه استوايي، براي اين سمت برگزيده شد.
وي طي نخستين سخنراني در اين سمت، خود را متعهد دانست براي تحكيم صلح، و گسترش رشد اقتصادي، اجتماعي و سياسي و بهبود حيات شهروندان همه كشورهاي آفريقايي تلاش كند و وعده داد با جديت تمام به وظيفه خود براي ارتقاي جايگاه آفريقا و اعتلاي نام آن ادامه خواهد داد و از رهبران آفريقايي خواست نقش خود را براي تحقق آرمان هاي عالي آفريقا به بهترين نحو ايفا كنند.
اوبيانگ سپس در نخستين قدم براي حل بحران ساحل‌عاج ديدارهايي را با نخست وزير دولت گباگبو و همچنين نخست‌وزير انتخابي واتارا تدارك ديد. اين، در حالي بود كه به گفته لدو، با وجود حضور هر دو وزير امورخارجه اين كشور در اتيوپي، جايگاه ساحل‌عاج در نشست اخير به طور رسمي خالي بود.
يازدهم بهمن‌ماه نيز نشست ويژه‌اي براي بررسي مسائل سومالي و سودان تشكيل شد. روز پيش از آن، 'سلوا كر ميارديت' نخستين معاون اول رييس جمهوري سودان و رييس جمهوري دولت سودان جنوبي سخنراني كرده بود. 'عمر البشير' نيز به عنوان رييس جمهوري سودان در اين مراسم حضور داشت.
از سوي ديگر، در حاشيه اين نشست، برنامه مشتركي از سوي كميسيون اجرايي اتحاديه آفريقا و هيات اتحاديه اروپا برگزار شد. بر اين اساس، نمايشگاه عمومي عكس عكاسان حرفه‌اي عضو اين برنامه با موضوع 'زيبايي‌هاي آفريقا از همه جا' آغاز به كار كرد.
يازدهم بهمن‌ماه نيز پروفسور 'محمد صغير بابيس' رييس ميز 'برنامه تجديد نظر همتايان آفريقايي'، نشستي با سه موضوع چگونگي تسريع روند استقلال و تقويت آن در 'برنامه تجديد نظر همتايان آفريقايي' (آ. پي. آر. ام)، روابط با شركاي راهبردي و آينده اين برنامه برگزار كرد.
همچنين 'ابراهيم ماياكي' مسوول 'اتحاد جديد براي توسعه آفريقا' (ان. اي. پي. آ. دي يا نپاد)، پيشرفت‌ها در اجرايي كردن برنامه نپاد را تشريح كرد.
به گزارش يازدهم بهمن ماه خبرگزاري 'آسوشيتدپرس'، رهبران آفريقايي اعلام كردند 'سودان و سومالي در سايه بحران مصر و تحولات اساسي ديگر در منطقه فراموش نشده‌اند'.
بان كي‌مون يادآور شد 'رهبران آفريقايي بايد به ضرورت‌ها و الزام‌هاي روبروي سودان پس از برگزاري همه پرسي جدايي جنوب و همچنين درگيري‌هاي سومالي تا شكلگيري دولتي قوي توجه كنند'.
وي با اشاره به موضوع‌هايي همچون علامتگذاري مرز بين شمال و جنوب سودان و همچنين مسائل مربوط به شهروندان، امنيت و تقسيم ثروت در اين كشور گفت همه احزاب 'بايد فورا در مسائلي كه پس از برگزاري همه‌پرسي به وجود آمده است، مشاركت كنند'.
دبيركل سازمان ملل متحد همچنين با اشاره به چالش 20 ساله سومالي پس از بركناري 'محمد سعيد باري' رييس جمهوري پيشين، گفت: من درباره اين موضوع بسيار بسيار زياد و در همه ساعت‌ها بحث كرده‌ام و اين موضوع در سايه (مسائل ديگر) قرار نگرفته است.
وي افزود: مردم سومالي از بي‌ثباتي سياسي طي 20 سال گذشته رنج مي‌برند.
به گزارش خبرگزاري فرانسه، 'آگوستين ماهيگا' فرستاده ويژه سازمان ملل متحد به سومالي، پيش از اين تاكيد كرده بود 'اهداف دولت مورد حمايت غرب سومالي بايد شهريورماه سال آينده بر اساس قانون اساسي اين كشور به پايان برسد.
'جاني كارسون' معاون وزير امورخارجه آمريكا در امور آفريقا، با ستايش برگزاري همه‌پرسي سودان به خبرگزاري فرانسه گفت: همه‌پرسي فوق‌العاده خوب پيش رفت اما بايد براي حل و فصل موضوع‌هاي احتمالي پس از همه‌پرسي اقدام‌هاي زيادي انجام شود.
كارسون ادامه داد: اگر با حسن نيت به همه‌پرسي نگاه كنيم اتفاق‌هاي مثبت بيشتري رخ خواهد داد.
وي تاكيد كرد: معتقديم مهم، اين است كه با اين مسائل تعامل شود اما فكر مي‌كنيم اين امر، بر عهده احزاب است تا در مسير مثبت حركتي رو به جلو داشته باشند.
فرستاده ويژه رييس جمهوري آمريكا در پاسخ به اين پرسش كه آيا هيچ فرايندي براي مسائل پس از برگزاري همه‌پرسي (در سودان) طي اين نشست ايجاد شد؟'، گفت: هنوز خير.
'باگان آموم' دبيركل سازمان آزاديبخش مردم جنوب سودان، رهبران آفريقايي را به 'توافق دو طرف درباره همه مسائل قبل از پايان دوره انتقالي' دعوت كرد.
همچنين 'جاكوب زوما' رييس جمهوري آفريقاي جنوبي، 'سازمان بين‌الدولي توسعه' (اي. جي. آ. دي)، را با 6 عضو منطقه شرق آفريقا تشكيل دادند.
از سوي ديگر، دبيركل سازمان ملل خانم 'ميشله پاچلت' را به عنوان نماينده اين سازمان در امور زنان آفريقا معرفي و از لوگوي جديد امور زنان ملل متحد پرده‌برداري كرد.
وي در اين مراسم گفت: سازمان ملل از هرگونه تلاش براي توانمندسازي زنان آفريقايي كه در توليد محصولات غذايي، تربيت فرزندان و توسعه اقتصادي آفريقا نقش اساسي دارند، حمايت مي كند.
بان كي‌مون افزود: نماينده سازمان ملل در آفريقا با هدف تعيين جايگاه واقعي زنان در پشت ميز مذاكرات، پارلمان ها و جايگاه رهبري و مديريت كشورهاي آفريقايي تعيين شده است.
نهاد امور زنان ملل متحد در آفريقا از برنامه هاي ملي 48 كشور اين قاره براي توسعه امور زنان حمايت مي كند.
** اتحاديه آفريقا؛ سازماني در مسير همگرايي
--------------------------------------------------
بر اساس نوشته‌هاي تارنماي اتحاديه آفريقا، اين اتحاديه نهاد جايگزين سازمان وحدت آفريقا (Organization Of African Unity) است كه در سال 1342 با عضويت 32كشور در آديس‌آبابا تشكيل شد.
در ابتدا فعاليت‌هاي سازمان وحدت آفريقا بر اساس ماده دوم اساسنامه آن، بر اهداف سياسي متمركز بود.
سازمان وحدت آفريقا به موازات دستيابي به برخي اهداف سياسي و نيز گسترش تعداد اعضا، اهداف خود را به عرصه هاي اقتصادي و فرهنگي و علمي گسترش داد. همچنين تحولات نظام بين الملل پس از جنگ سرد، كشورهاي عضو سازمان وحدت آفريقا را به فكر گسترش نقش و جايگاه اين قاره در مناسبات نظام بين‌الملل انداخت.
نشست فوق‌العاده سران سازمان وحدت آفريقا در شهر 'سيرت' ليبي منجر به انتشار بيانيه‌اي موسوم به 'بيانيه سيرت' براي تاسيس اتحاديه آفريقا شد و در سال 1379 اساسنامه اين اتحاديه مورد توافق سران قرار گرفت. در نهايت طي نشست سال 1381 سران آفريقا در شهر 'دوربان' آفريقاي جنوبي، اتحاديه آفريقا آغاز به كار كرد.
اريتره، اتيوپي، آفريقاي جنوبي، الجزاير، آنگولا، اوگاندا، بنين، بوتسوانا، بوركينافاسو، بروندي، تانزانيا، تونس، توگو، جمهوري دموكراتيك عربي صحرا، آفريقاي مركزي، جمهوري كنگو، جمهوري دموكراتيك كنگو، جمهوري موريس، جيبوتي، چاد، دماغه سبز، رواندا، زامبيا، زيمبابوه، ساحل عاج، سنگال، سيرالئون، سيشل، سومالي، سودان، سوازيلند، سائوتومه و پرينسيپ، غنا، كامرون، كنيا، كومور، گينه استوايي، گابن، گامبيا، گينه بيسائو، گينه، لسوتو، ليبريا، ليبي، ماداگاسكار، مالاوي، مصر، موريتاني، موزامبيك، ناميبيا، نيجريه و نيجر اعضاي اتحاديه آفريقا را تشكيل مي‌دهند.
اكنون اتحاديه آفريقا به عنوان فراگيرترين سازمان كشورهاي آفريقايي در پي تحقق اهداف گسترده سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي براي حفظ صلح و ثبات در اين قاره و نيز افزايش نقش آفريقا در نظام بين الملل است.
10 ركن اتحاديه آفريقا شامل اجلاس سران دولت‌ها و حكومت‌هاي عضو، شوراي وزيران، كميسيون آفريقا، كميته دايم نمايندگان، شوراي صلح و امنيت، پارلمان پان آفريقايي، شوراي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، ديوان دادگستري، و تعدادي كميته‌هاي فني و تخصصي و همچنين نهادهاي مالي است و هر سال به مناسبت اتفاق‌هاي جاري در قاره، تشكيل جلسه مي‌دهد.
همكاري‌هايي براي اين اتحاديه تعريف شده است از آن جمله، همكاري بين آفريقا و دنياي عرب، همكاري‌هاي آفريقا -اروپا، آفريقا و جنوب آمريكا و همچنين آفريقا و جنوب آسيا است. كشورهايي همچون هند، تركيه، چين، آمريكا، ژاپن، فرانسه، كره، كشورهاي حوزه درياي كارائيب، ايران و استراليا نيز در فهرست همكاري با اين اتحاديه قرار دارند.
** آفريقا؛ نيازمند اتحاد بيشتر
--------------------------------
در شرايطي كه الزامات دنياي پيشرفته و رو به رشد امروزي، لزوم اعمال سرعت بيشتري را در اتخاذ تصميم‌ها بر سران كشورها تحميل مي‌كند، سازمان‌هاي منطقه‌اي در همسوسازي سياست‌ها و تعيين نگرش‌هاي كلي و راهبرد اصلي نقش موثري دارند.
آفريقا به عنوان قاره‌اي با 54 كشور (به گزارش ايرنا) و يكي از مراكز شكلگيري تمدن‌هاي باستاني نيز در اين زمينه نيازمند همكاري‌هاي بيشتري است.
درگيري‌هاي قومي و قبيله‌اي طي سال‌هاي متعدد بر عقب‌ماندگي‌هاي موجود در برخي كشورهاي اين قاره و دور ماندن از جريان پيشرفت جهاني را بايد در كنار خواست كشورهاي غربي در بهره‌برداري از منابع طبيعي اين قاره قرار داد.
كشورهاي غربي مدت‌ها با سايه افكندن بر كشورهاي آفريقايي و حضور فيزيكي و نظامي در پي كسب منافع خود بوده‌اند و اينك به نظر مي‌رسد در راستاي گسترش موج دموكراسي و استقلال‌طلبي و ذيل نگاه‌هاي 'حقوق بشر جويانه' خود، گريزي را از تشكيل كشورهاي به ظاهر مستقل نمي‌بينند. با اين حال، همچنان برتري اين كشورها در ابعاد مختلفي همچون دانش و فناوري، كشورهاي آفريقايي را ناگزير از اتكا به آنان و در حقيقت سرسپردگي غيررسمي مي‌كند.
ناآرامي‌هاي اخير در برخي كشورهاي آفريقايي همچون تونس، مصر، الجزاير، سودان و ساحل عاج گرچه ممكن است در كوتاه مدت آسيب‌هايي جدي به منافع غرب در منطقه بزند اما تجريه نشان داده است اين كشورها، در نهايت همراهي با خواست عمومي را دست‌كم در حرف برمي‌گزينند تا علاوه بر حفظ وجهه ظاهري خود، شايد با رايزني‌هاي پشت پرده و جابجايي مهره‌هاي خود، دولتي جديد اما سرسپرده‌تر را پشتيباني كنند.
در چنين شرايطي، مسلما اجماع كلي رهبران آفريقايي بر پيمودن راه‌هاي توسعه و حركت به سوي خودكفايي، بر همكاري‌هاي جنوب- جنوب قوام بيشتري خواهد بخشيد.
همچنين كوشش آنان براي حل درون‌خانوادگي مشكلات پيش آمده بين خود، گرچه هنوز به اهداف كامل تعيين شده نرسيده است اما باز هم در مسير تعامل‌هاي بيشتر و تعالي همگاني گامي محسوب مي‌شود . چرا كه اين نشست‌ها، فرصت خوبي را در اختيار همه كشورهاي عضو قرار مي‌دهد تا دستاوردها و تجارب خود را با ديگران به اشتراك بگذارند و همچنين براي مشكلات خود، راه‌هايي جديد را بجويند.
روشن است كه اين پيشنهادها از پشتوانه مردمي قوي‌تري نيز برخوردار خواهد بود. بنابراين خواست‌ها، مواضع و تصميم‌هاي اتخاذ شده توسط نهادهاي منطقه‌اي فراگيري همچون اتحاديه آفريقا با نگاه جدي‌تري از سوي كشورهاي مرتبط ارزيابي مي‌شود.
