با گذشت تنها ده سال از شکل گيري ايده رسمي تشکيل اتحاديه آفريقايي ، اين اتحاديه به سرعت جايگاه و نقش مهمي را در تحولات قاره اي بازي و حتي در تنظيم روابط کلان با ساير کشورها و نهادهاي منطقه اي و بين المللي ايفا مي کند.
رويکرد مبتني بر توجه کشورهاي جهان به تقويت روز افزون نقش اتحاديه کمک بسياري کرده است ، به طوريکه هم اکنون بيش از 40 کشور غيرآفريقايي از جمله جمهوري اسلامي ايران و سازمان هاي منطقه اي و بين المللي ، عضو ناظر اتحاديه آفريقايي هستند و در نشست هاي آن به طور فعالي شرکت مي کنند.
اتحاديه آفريقايي در سال هاي اخير توانسته است در مديريت بحران هاي موجود در قاره نيز نقش تعيين کننده اي ايفا کند که در اين ميان مي توان به تلاش براي کنترل بحران در جمهوري دموکراتيک کنگو ، ساحل عاج ، رواندا ، بروندي ، مادگاسکار و زيمبابوه اشاره کرد.
در اين ميان درخواست از اتحاديه براي برگزاري نشست هاي مشترک ميان کشورهاي آفريقايي با اتحاديه اروپا ، چين ، هند ، ژاپن ، آمريکاي لاتين و ترکيه با نظارت اتحاديه نشان از نقش آفريني اتحاديه آفريقاي در عرصه سياست خارجي قاره دارد و مويدي بر اين واقعيت است که اتحاديه به تدريج به نهادي تعيين کننده در عرصه روابط خارجي کلان آفريقا نيز تبديل مي شود.
از سوي ديگر اکثر کشورهاي آفريقايي بر اين باور هستند که درچارچوب اتحاديه به عنوان يک نهاد جمعي منطقه اي ، بهتر مي توانند خواسته ها و منافع خود را در برابر جهان خارج از آفريقا تامين کنند. بنابراين رويه تقويت اتحاديه آفريقايي در دستور کار رهبران آفريقايي قرار دارد و اتحاديه براي رسيدن به اهداف ترسيم شده در منشور خود راه درازي در پيش دارد.
به هرحال وجود بحران هاي سياسي در برخي کشورهاي آفريقايي ، برخي صف بندي هاي سياسي و اقتصادي ميان کشورهاي قاره ، مشکلات اقتصادي ساختاري در اکثر کشورهاي آفريقايي ، نابساماني هاي اجتماعي و بهداشتي مانند گسترش بيماري ايدز و مالاريا از جمله مسائلي هستند که اصل همگرايي را در قاره آفريقا با دشواري روبرو کرده است.هرچند کشورهاي آفريقايي با وجود همه اين مشکلات در عرض 10 سال گام هاي بلند و در عين حال استواري را براي گسترش همگرايي در اين قاره برداشته اند.
با توجه به نگاه راهبردي جمهوري اسلامي ايران به روابط با کشورهاي آفريقايي و در نهايت با اتحاديه آفريقايي ، هم اکنون جمهوري اسلامي ايران عضو ناظر اين اتحاديه به شمار مي رود و در اجلاس هاي سران اين اتحاديه کشورمان در سطحي عالي شرکت مي کند اما عضويت ناظر جمهوري اسلامي ايران به آخرين اجلاس سازمان وحدت آفريقا و اجلاس تاسيسي اتحاديه آفريقايي باز مي گردد.
جمهوري اسلامي ايران در اين اجلاس بنا به دعوت دبيرخانه سازمان وحدت آفريقا مرکب از هيأتي به رياست معاون وقت عربي آفريقايي وزارت امور خارجه به عنوان فرستاده ويژه رئيس جمهوري و حامل پيام وي خطاب به سران کشورهاي آفريقايي مشارکت کرد.در اجلاس هاي بعدي سران اتحاديه اتيوپي نيز هيئت هايي به رياست معاونين وزير امور خارجه کشورمان شرکت کردند.
اما با توجه به افزايش اهميت گسترش روابط با کشورهاي آفريقايي و لزوم توجه جدي تر به اصل همگرايي در قاره آفريقا ، محمود احمدي نژاد ، رئيس جمهوري اسلامي ايران در راس هياتي در هفتمين اجلاس سران اتحاديه آفريقايي در بانجول پايتخت گامبيا شرکت کرد و در سخنان خود در اين اجلاس بر نقش اهميت جايگاه آفريقا در جهان امروز و توجه کشورمان به آفريقا تاکيد کرد.اين اولين حضور هيات ايراني در سطح رئيس جمهور در اجلاس سران اتحاديه بود.بعد از اين اجلاس توجه به روابط با جمهوري اسلامي ايران به ويژه درچارچوب اتحاديه وارد مرحله اي جديد شد و در يازدهمين اجلاس سران در تيرماه 1387 در شرم الشيخ مصر ، کشورهاي آفريقاي تصميم گرفتند تا جمهوري اسلامي ايران را به عنوان شريک راهبردي خود انتخاب کنند.اکنون مي توان انتظار داشت حضور محمود احمدي نژاد در اجلاس سيزدهم در بندر سيرت ليبي ، نقطه عطف ديگري در روابط جمهوري اسلامي ايران و کشورهاي آفريقايي به ويژه درچارچوب اتحاديه آفريقايي شکل گيرد.