”حسین جابر انصاری” سفیر پیشین ایران در لیبی در گفتگو با مهر به تشریح پیامدهای همه پرسی سودان پرداخته و گفت: این همه پرسی بر اساس توافقنامه نیواشا در سال ۲۰۰۵ که در آن حق انتخاب نهایی به مردم این منطقه واگذار شده بود، برگزار شد. دلیلی که دولت سودان در توجیه امضای این توافقنامه داشت این بود که بتواند در فرصت ۶ ساله تا برگزاری این همه پرسی با توجه بیشتر به جنوب و جلب رضایت ساکنان آن، آرای آنان را به گزینه وحدت سوق دهد.
وی افزود: با این حال درگیر شدن دولت مرکزی در بحرانهای دیگر از جمله بحران دارفور این فرصت را از آن گرفت و موجب شد تا نتواند برنامه هایی را که داشت در این منطقه اجرا کند و نهایتا هم بر اساس تعهدش ناگزیر شد به برگزاری این همه پرسی تن دهد. اکنون نیز اگرچه همگان در انتظار اعلام نتیجه رسمی این همه پرسی طی هفته های آینده هستند اما طبق قرائن و شواهد موجود، جدایی بخش جنوب تقریبا حتمی است. هر چند امضای قرارداد نیواشا بطور ضمنی موجب این جدایی شده بود، اما با تایید این امر در همه پرسی این جدایی قطعی شده و به صورت رسمی اعلام می گردد.
ادامه…
معضل کشوری جدید در جنوب سودان
این کارشناس جهان عرب از جدایی جنوب سودان پس از اعلام نتایج همه پرسی خبر داده و خاطرنشان کرد: واقعیات موجود حاکی است که تجزیه کشورها به زیان هر دو طرف است. در شرایط کنونی و بویژه در حوزه جهان اسلام و خاورمیانه نه فقط نباید تجزیه ای در کشورهای موجود صورت گیرد بلکه این کشورها می بایست در مسیر اتحاد و همکاریهای بیشتر گام بردارند. یعنی کشورهای موجود باید تلاش کنند با ایجاد مجموعه های سیاسی و اقتصادی با قدرت و تمرکز بیشتر به پیگیری منافع ملتهای خود اقدام کنند.

وی گفت: ما در کشورهای توسعه یافته شاهد چنین روندهائی هستیم که نمونه بارز آن اتحادیه اروپایی است اما در نقطه مقابل در سطح کشورهای در حال توسعه بدلیل وجود برخی بحرانهای داخلی و سوء مدیریتها از یک سو و دخالت آشکار قدرتهای خارجی که بدنبال تامین منافع خود بوده و نقش تسریع کننده در این بحرانها دارند از سوی دیگر، شاهد افزایش درگیریهای داخلی هستیم که در نمونه ای مانند سودان توانسته است منجر به زمینه سازی جدایی بخشی از این کشور شود.

به گفته وی کشور آفریقایی سودان در زمینه های مختلف دچار عقب افتادگی هایی است که البته این وضعیت در بخش جنوب شدیدتر است. حال با جدائی جنوب از این کشور دولت جدیدی که در این منطقه ایجاد خواهد شد بدلیل ضعفهای فراوان ناچار به کمک گرفتن از قدرتهای خارجی خواهد شد که خود این امر زمینه دخالتهای بیشتر این قدرتها را فراهم می کند.

جابر انصاری یادآور شد: اما این جدایی خود سرمنشا مسائل بسیاری بوده و در اصل سرآغاز مشکلات بزرگتری در سودان است. برخی معتقدند که جدایی بخشهایی از یک کشور بدلیل امکان بهره مند شدن بهینه تر و بیشتر ساکنان این مناطق از منابع، می تواند به نفع بخشهای کوچکتر باشد. با این حال تجربه های تاریخی نشان داده که در اینگونه جداییها نه تنها منافع آن جزء کوچک و نیز کل کشور تامین نخواهد شد بلکه این جدایی باعث بوجود آمدن تنشها و گرفتاریها و درگیریهای فرسایشی برای هر دو طرف می شود که همین امر عقب ماندگیهای موجود در آن منطقه را تشدید می کند.

سرنوشت نامعلوم مناطق مرزی و منطقه ابیی
سفیر پیشین ایران در لیبی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: یکی از تبعاتی که جداییها بدنبال دارد، فراهم آمدن زمینه رویاروییها و درگیریهای فرسایشی است. از جمله مهمترین این زمینه ها بحث اختلافات مرزی است که خود آغازگر اختلافات و تنشهای فرسایشی بین دو جزء جدا شده از یک ملت برای دهه های آینده است. این مشکلی است که تجربه های پیشین در مناطق جغرافیایی مختلف جهان نشان داده و به احتمال زیاد مورد سودان نیز استثناء نبوده و چنین درگیریهایی را در آینده شاهد خواهد بود.

جابر انصاری در ادامه افزود: موضوع اختلافان بر سر منطقه نفتی ابیی از جمله این موارد است. در حال حاضر مطابق توافق صورت گرفته میان طرفین تعیین سرنوشت این منطقه به پس از همه پرسی ۲۰۱۱ موکول شده و مقرر گردیده است این موضوع پس از قطعی شدن سرنوشت جنوب تعیین گردد. بر اساس این توافق اگر جنوب جدا شد، با برگزاری همه پرسی مشابهی تعیین سرنوشت این منطقه به ساکنان آن واگذار می شود تا اگر خواستند به جنوب و یا شمال بپیوندند. این بحثی است که به صورت نظری مطرح شده اما با توجه به شرایط این منطقه، این مسئله در اجرا می تواند با مشکلات فراوانی روبرو شود.

وی خاطرنشان کرد: حتی اگر دولتهای شمال و جنوب به این توافق وفادار مانده و سرنوشت ابیی بصورت مسالمت آمیز تعیین شود، بازهم مسائل دیگری می تواند زمینه ساز درگیری و تنش میان طرفین باشد. چرا که وقتی دو جزء از یک ملت جدا می شوند، بویژه در کشوری مانند سودان که بافتی عشیره ای و قبیله ای دارد، ما با بخشهای قطعه قطعه شده از یک جامعه روبرو می شویم و در آن اجزایی از یک خانواده و عشیره در یک سوی مرز و اجزایی دیگر از همان عشیره در سوی دیگر قرار می گیرند. در این شرائط مرزبندی های مصنوعی زمینه ساز مشکلات و تنش هائی میان دو طرف می شود.

جابر انصاری در ادامه اظهار داشت: موضوع دیگر این است که در حال حاضر شمار زیادی از جنوبی ها در شمال زندگی می کنند چون تا به حال شمال و جنوب بخش های یک کشور واحد بوده اند، بعنوان نمونه در پایتخت سودان ساکنان مناطق جنوبی به شکل قابل توجهی حضور دارند، این مسئله در مورد ساکنان بخشهای شمالی موجود در مناطق جنوبی نیز صدق می کند اگر چه از نظر کمیت قطعا محدودتر است، تکلیف اینها پس از جدایی جنوب چیست؟ این مسائل انسانی خالق مشکلات جدیدی در آینده خواهد بود و در واقع جزئی از مشکلات اصلی دو همسایه در مرحله آتی است.

رود نیل سرچشمه اختلافات
کارشناس مسائل آفریقا به عبور رود نیل از سودان و بحثهای مربوط به تقسیم منابع آبی آن بعنوان موضوع دیگری که می تواند منشا اختلافات جدید بین بخش شمالی و جنوب سودان شود، اشاره و تاکید کرد: این رود در حال حاضر نیز موجب بروز اختلافهایی بین کشورهای حوزه نیل شده و با اضافه شدن یک مدعی دیگر طبیعتا این اختلافات بیشتر نیز خواهد شد. به عبارت دیگر دولتهای شمال و جنوب سودان می توانند با چالش دیگری نیز تحت عنوان نحوه تقسیم آب نیل مواجه باشند.

تقسیم سودان محرکی برای تجزیه طلبی در منطقه
جابر انصاری در تشریح تبعات جدایی جنوب سودان اظهار داشت: اتفاقی که در مورد جنوب رخ داد می تواند در بخشهای دیگری از سودان و حتی آفریقا نیز تاثیرگزار باشد. در داخل سودان هم اینک مناطق بحرانی مانند دارفور وجود دارد که در آن شورشیان درگیر رویاروئی مسلحانه با دولت مرکزی می باشند، این جدایی می تواند به اختلافات موجود دامن زده و عامل محرکی برای جدایی خواهی روزافزون این بخشها نیز بشود. ضمن اینکه وجود اختلافات داخلی در هر دو بخش شمال و جنوب، خود می تواند به عاملی برای تشدید درگیریهای فرسایشی بین شمال و جنوب تبدیل شود به این معنا که طرفین با پناه دادن به شورشیان طرف مقابل و یا حمایت از آنان، به تسویه حساب با یکدیگر بپردازند.

وی افزود: از سوی دیگر میراث قرنها استعمار برای قاره آفریقا وجود بخشهای بیشماری در سراسر این قاره است که درگیریها و اختلافات اساسی با دولتهای مرکزی خود دارند، لذا تجربه جنوب سودان می تواند برای آنها هم قابل تکرار تصور شده و به تشدید تجزیه طلبی در منطقه منجر گردد. زمانیکه بخشی از یک کشور جدا می شود، اشتهای مناطق دیگر آن کشور و حتی بخشهای دیگر سایر کشورها برای جدایی بیشتر می شود. این خطری است که آفریقا و جهان اسلام را تهدید می کند.

واکنش ناگزیر دولت سودان به جدایی جنوب
این کارشناس جهان عرب در بخش پایانی سخنان خود به موضع احتمالی دولت سودان پس از اعلام نتایج نهائی همه پرسی جنوب پرداخته و گفت: اگر چه واکنش دولت سودان به نتیجه همه پرسی را بصورت قاطع و صد در صد نمی توان پیش بینی نمود زیرا همیشه احتمال وقوع رخدادهای محاسبه نشده وجود دارد، اما مجموع روندی که دولت سودان از امضای توافقنامه نیواشا تا برگزاری همه پرسی در جنوب طی کرده نشان می دهد که خارطوم نتیجه این همه پرسی را خواهد پذیرفت و قرائن موجود حاکی است که این احتمال از دیگر احتمالات موجود قوی تر است.

جابر انصاری یادآور شد: تعبیر من این است که توافقنامه نیواشا تونلی بود که دولت سودان برای ورود به آن تا حدی قدرت اختیار داشت، اما پس از امضای این توافقنامه در واقع وارد این تونل شده و به ناچار برای خروج از آن باید این مسیر را طی کند. بسیاری فکر می کردند که دولت سودان با توجه به زیاد بودن امکان جدایی جنوب، مانع برگزاری همه پرسی شود، اما دیدیم که همه پرسی با موافقت دولت برگزار شد. الان هم برخی احتمال می دهند که دولت سودان با نپذیرفتن نتیجه همه پرسی، مانع ادامه این روند شود، این هم گزینه ای است که نمی توان به صورت قاطع احتمال وقوع آن را رد نمود.

وی در پایان تاکید کرد: اما مجموعه قرائن موجود حاکی است که اگر رای همه پرسی به جدایی باشد، دولت سودان آن را خواهد پذیرفت. ولی این پذیرش به معنای پایان اختلافات نیست و در واقع می تواند نقطه آغازی برای اختلافات فرسایشی آتی باشد که به دلایلی که گفته شد احتمال وقوع آن بسیار قابل توجه است.

---