بررسی استراتژیک - فارین پالیسی/استفان والت/ چه کسانی در این انقلاب برگ برنده را در دست گرفتند و چه کسانی باختند؟زمانی که در دهه هفتاد از ژائو انلای رهبر کمونیست های چین بعد از مرگ مائو ، پرسیده شد : اهمیت تاریخی انقلاب فرانسه را در چه می دانید؟ وی جمله ای را بر زبان راند: برای اظهار نظر بسیار زود است .
با توجه به این احتیاط عاقلانه اکنون برای من در سال ۲۰۱۱ تعیین برندگان و بازندگان حادثه ای که نهایت آن مشخص نیست، چندان منطقی به نظر نمی رسد. با این همه می خواهم همه چیز را فراموش کنم و پیش بروم: نام آنهایی را خواهم نوشت که به گمان من برنده این بازی بودند، آنها که با حوادث مصر باختند:
آنها که قافیه را بردند
۱٫ معترضان : برندگان راستین هزاران مصری بودند که به خیابان ها ریختند و با شعارهای خود حسنی مبارک را بیرون انداختند. مردان و زنانی که شکل واقعی از اصلاحات را خواستند. با این استدلال عمر سلیمان معاون آقای رئیس جمهور سابق هم چاره ای ندارد جز رفتن. برخی از رفتارهای معترضان برنامه ریزی شده بود اما بخش اعظم آن در حقیقت نتیجه جوش و خروش ناگهانی بود که مردم از سالها پیش سودای آن را در سر داشتند. با توسل به راه هایی که از خشونت عاری بودند و با رعایت اصول اخلاقی و نظم و اصرار بر رفتن مبارک در نهایت معترضان مصری در پروژه ای موفق شدند بر خلاف گذشته اعتراض ها را به نتیجه برسانند.ادامه…
۲٫ الجزیره: الجزیره با برنامه های بیست و چهار ساعته خود در حقیقت رسانه های غربی را شرمگین کرد. در این بیست روز الجزیره با اعتباری آنچنانی و غیرقابل توصیف و سربلند بیرون آمد. توانایی این شبکه در پوشش خبری لحظه به لحظه حوادث مصر و تونس در نهایت منجر به گسترده تر شدن ابعاد آن در منطقه شد . اگر رادیو قاهره در روزهای جمال عبدالناصر نقش رسانه ای انقلابی را بازی کرد ، این بار الجزیره حتی با قد و قامتی بسیار بلندتر در جریان انقلاب مصر سر بیرون آورد. این روزها شاید حسنی مبارک بسیار بیش از گذشته به الجزیره فکر می کند.
۳٫ اصلاحات دموکراتیک در خاورمیانه:در دو هفته گذشته موجی از ناآرامی ها در دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه هم به راه افتاد. تنش هایی که مطالبه تمامی آنها یک چیز بود: اصلاحات. البته که این قبیل خیزش ها در حقیقت بادی را پشت سر خود دارند . این باد نشان می دهد که آنها که طرفدار به روی کار امدن دولتی غیر نظامی هستند در حقیقت دورنمای بهتری از آینده دارند . آنها هم که گمان می کنند می توانند بعد از آتش بازی به دموکراسی دست یابند اشتباه می کنند.
۴٫ ارتش مصر: بر خلاف معمول ارتش مصر با دستان پر از این بحران بیرون آمد. موقعیت سیاسی این نهاد پس از ناآرامی ها و از کار برکنار شدن مبارک بهبود یافت . ایالات متحده اکنون امیدوار است که ارتش بتواند انتقال آرام قدرت را به پایان برساند و بیانیه های ابتدایی ارتش هم بسیار امیدوار کننده هستند . اکنون سوال اساسی یک چیز است : آیا ارتش به واقع به دنبال اصلاحات است و یا به دنبال ژست گرفتن و جلب محبوبیت پس از حسنی مبارک است ؟
۵٫ چین: چرا چین؟ روشن است . هر آنچه که در مصر تا کنون رخ داد و هر آنچه که بعد از این رخ خواهد داد ، وقت و انرژی ایالات متحده را به خود اختصاص می دهد. اکنون تمام توجه واشنگتن به منطقه خاورمیانه است . بنابراین خیال پکن راحت است که فعلا واشنگتن کاری به کار مناقشه با چین بر سر ارز و توان نظامی این کشور ندارد . اکنون چین می تواند از نبود واشنگتن در بسیاری از حوزه ها کمال استفاده را بکند. البته چینی ها یک اشتباه استراتژیک هم دارند : شاید مردم این کشور از مصری ها بیاموزند و علیه محدودیت قیام کنند.
آنها که بازی را واگذار کردند
۱٫ خاندان مبارک : نه تنها حسنی مبارک اعتبار و آبرویی را که گمان می کرد در چنته دارد و با آن خواهد مرد از دست داد بلکه اکنون جمال مبارک هم باید به دنبال شغل نان و آب داری برای خود بگردد. احتمال این وجود دارد که دولت آتی در مصر به دنبال تعقیب حقوقی خاندان مبارک و مصادره اموال آنها نیز برآید. گفته می شود که این خانواده رقمی میان ۲ تا ۳ میلیارد دلار ثروت دارند . من برای هیچ کدام از آنها اشک حسرت نخواهم ریخت. با این همه نمی توان کتمان کرد که این خانواده در سه هفته گذشته بیشترین میزان باخت را به خود اختصاص دادند.
۲٫ القاعده : این گروه همواره ادعا کرده است که تنها راه برای تغییر در جهان عرب متوسل شدن به خشونت است . این نهاد بی شک علیه تحرکات آمریکا برای دموکراسی دوست نشان دادن خود نیز به پا خواهد خواست. با برکنار کردن حسنی مبارک در صلح و آرامش کامل ، اکنون نخستین فرضیه زیر سوال رفته است . اکنون اوباما هم به یک هزار دلیل در کنار جریان های دموکراسی خواه مردمی قرار گرفته است . اکنون دومین ادعای القاعده در خصوص مخالف دموکراسی بودن آمریکا در جهان عرب هم زیر سوال رفته است . اگر جریان های اصلاح طلبانه در مصر به نتیجه برسد ، القاعده بیش از پیش انزوا را تجربه خواهد کرد . این خبر برای اسامه بن لادن هم خوشایند نخواهد بود .
۳٫ اهرم آمریکایی در خاورمیانه: واکنش دولت اوباما به حوادث مصر نمی تواند نافی این حقیقت باشد که واشنگتن بسیاری از متحدان خود را در منطقه از دست داده است . اکنون مشخص نیست که دولت بعد از مبارک با اسرائیل و نوار غزه چه خواهد کرد . بی شک دولت جدید نمی تواند مانند قبل در برابر اسرائیل از خود نرمش نشان دهد . مصری ها دیگر نمی توانند دولتی را بپذیرند که با مخالفان اعراب سر یک میز گل می گوید و می خندد.
۴٫ اخوان المسلمین: بسیاری گمان می کنند که این گروه برنده حوادث مصر است اما حقیقت این است که تا سه هفته پیش اخوان تنها اپوزیسیون مخالف حسنی مبارک بود اما اکنون رقبای بسیاری برای وی در حوزه سیاسی بوجود آمده است .
۵٫ فلسطین : مصر در صدر اخبار قرار گرفته است و این بدان معناست که دیگران چندان به فلسطین فکر نمی کنند. اکنون اسرائیل هم انگیزه چندانی برای سر یک میز نشستن ندارد. البته شاید نگاه خوش بینانه هم این باشد که اسرائیل باید فرصت را غنیمت شمرده و تا زمانی که اوضاع خراب تر نشده است با فلسطین وارد مصالحه شود . البته در شرایطی که حماس در موضع قدرت قرار گیرد ، تشکیلات خودگردان چاره ای نخواهد داشت جز عملی کردن فرآیند آشتی ملی .
