خبرگزاري فارس: وزير خارجه سابق كشورمان از سنگ‌اندازي مبارك، قذافي و يكي دو دولت ديگر در اتحاديه آفريقا براي جلوگيري از گسترش روابط ايران و آفريقا پرده برداشت.
منوچهر متكي وزير خارجه سابق كشورمان در ادامه گفتوگو با خبرنگار سياست خارجي خبرگزاري فارس، در پاسخ به اين سؤال كه چرا سفراي جمهوري اسلامي ايران در كشورهايي كه تحولات اخير در آنها واقع شده اين اتفاقات را پيش‌بيني نكرده بودند؟ پاسخ داد: از قديم گفته‌اند «الملك يبقي مع الكفر و لايبقي مع الظلم». به صورت عام براي كساني كه اين جوامع را رصد مي‌كردند مشخص بود كه اين عقده‌هاي انباشته شده جايي و روزي سر باز خواهد كرد. هر يك از اين جوامع را در نظر بگيريم شاهد اعتراضات بين نويسندگان، روزنامه‌نگاران، طلاب ديني و دانشجويان بوديم.
متكي اضافه كرد: اگر تحولات سه دهه گذشته را مرور كنيم شاهديم كه روز به روز بر خودكامگي حكمرانان از يك سو و بي‌اعتنايي به اراده ملت‌ها از سوي ديگر افزوده مي‌شد. هر جا عقده سر باز مي‌كرد سركوب و برخورد مي‌كردند. يك جا فكر كردند شايد روند سنتي حكمراني پادشاهي سعودي با روي كار آمدن ملك عبدالله كه ساليان طولاني وليعهد بود و با تغيير رويكردهايي، متحول خواهد شد. يك جا فكر كردند در اردن و برخي ديگر از اين كشورها با تغيير چهره‌ها و حكمرانان تحولاتي به وجود خواهد آمد كه البته نيامد.
وزير خارجه پيشين با بيان اينكه تحولات مشابهي در اروپا نيز قابل پيش‌بيني است، خاطرنشان كرد: آنچه در تحولات منطقه قابل پيش بيني نبود، ساعتي است كه در قرآن گفته مي‌شود فرا رسيدني است. هيچ كس پيش‌بيني نكرده بود و هيچ كس نمي‌دانست كه حركت‌هاي مهر، آبان و آذر 56 در ايران به حركت 19 دي و در نهايت به 22 بهمن منجر خواهد شد و حتي بين خود آمريكايي‌ها نيز دعوا بود.
به گفته اين ديپلمات كهنه‌كار زماني كه تحولات اجتماعي به صورت فراگير بروز مي‌كند، يك جرقه و حادثه ممكن است، علت آن باشد.
* هيچ گزارشي به ما نرسيده بود
متكي اضافه كرد: به اعتقاد من نمي‌توان خرده گرفت كه چرا پيش‌بيني نشده بود كه سر باز كردن دمل‌ها در يك حادثه به ظاهر كوچك باعث شود كه بن علي در يك فاصله 23 روزه از تونس برود.
وي گفت: تا زماني كه ما در وزارت خارجه بوديم هيچ گزارشي از هيچ جايي به ما نرسيده بود كه ظرف يك ماه يا 6 ماه حكومت بن علي چنين مي‌شود، آن هم اين گونه آتش‌زا، وسيع و عميق.
وزير خارجه سابق با بيان اينكه اين بدان معنا نيست كه سفرايي كه قبل از دوران من و در دوران من انتخاب مي‌شدند صد در صد و داراي ويژگي‌هاي كامل بودند، اظهار داشت: اين عدم پيش‌بيني را نبايد به سفرا گره زد. صدها سفير از كشورهاي مختلف دنيا در ليبي، تونس، مصر، اردن و بحرين حضور داشتند. اينكه سفر ايران پيش‌بيني نكرده بود، هيچ سفير ديگري هم پيش‌بيني نكرده بود.
* فصل الخطاب كلام رهبري باشد
وي در خصوص موضوعات صريح و روشني چون موازي كاري در سياست خارجي نيز اظهار داشت: در اين موضوعات بايد فصل الخطاب و كلام را كلام مقام معظم رهبري بدانيم و سعي كنيم در آن مسير تغيير جهت داده و در مسير درست حركت كنيم.
متكي در ادامه اين گفتوگو ديپلماسي را كلمه‌اي خواند كه مخرج مشترك همه اقدامات شده و با اشاره به كاربرد اين واژه در بخش‌هاي مختلف و استفاده عام از آن، گفت: در حوزه سياست خارجي ما در يك نبرد ديپلماتيك هستيم و در مراودات دوستانه با كشورها تلاش مي‌كنيم منافع بيشتري را براي كشور به دست آوريم و اين يك تقابل منافع بر اساس رفاقت است.
به گفته اين ديپلمات سابق اين اشتراك منافع است، اما در اين اشتراك منافع هر طرف سعي مي‌كند بيشترين منافع را به دست بياورد.
* ديپلماسي محافظه كارانه پاسخگو نيست
وي اينكه بدانيم سياست خارجي يعني ورود به يك عرصه چالشي را الفباي امر ديپلماسي دانست و گفت: مفهوم اين حرف اين است كه كساني كه فكر مي‌كنند ديپلماسي نعل به نعل همراه ديگران شدن و يا نعل به نعل همراهي ديگران را با خود داشتن است، تصور غلطي دارند و اين موضوع امكانپذير نيست و در نگاه نخست، حاصل آن تسليم مي‌شود.
وزير خارجه سابق ادامه داد: اگر بنا را بر اين بگذاريد كه سري كه درد نمي‌كند دستمال نمي‌بندند، اين ديپلماسي محافظه كارانه و عافيت طلبانه، جواب نمي‌دهد. لذا رويكرد دولت نهم برآمده از متن انقلاب، نگاه امام و رهبري كه ما ديپلماسي را در دنيا يك چالش بدانيم، حرف درستي است.
وي با اشاره به فرمايشات و تأكيدات مقام معظم رهبري گفت: ايشان به ما ديپلمات‌ها، سفرا و مديران وزارت خارجه همين درس را مي‌دادند و به زبان ساده بيان مي‌كردند كه وقتي شما مواضع حق طلبانه خود را در دنيا بيان مي‌كنيد، كساني كه به دنبال اهداف ديگري هستند و عدالت را بر نمي‌تابند، بين شما و آنها چالش به وجود مي‌آيد.
متكي ادامه داد: خطاب مقام معظم رهبري اين بود كه شما چالش را فرصت ارزيابي كنيد نه تهديد.
* اين زورگويي و سلطه طلبي نيست
وزير خارجه سابق ديپلماسي مبتني بر يك تنازع منطقي، درگيري و نبرد منطقي را اساس انقلاب اسلامي دانست و تصريح كرد: اين زورگويي و سلطه طلبي نيست. اين تمام حق خود را خواستن، نه كم و نه زياد است، اما شما يك زمان اين رويكرد را اتخاذ مي‌كنيد و يك وقت مباني ديپلماسي عمومي را بيان مي‌كنيد و يك زمان در صحنه عملي ديپلماتيك در دنياي امروز مي‌خواهيد اينها را عملياتي كرده و به دست آورديد.
وي افزود: تصور مي‌كنم دستگاهي كه متصدي پيگيري چنين ديپلماسي است ناگزير به حركت در چارچوب‌هاي خاص خود مي‌باشد، اما با رويكردي كاملا انقلابي، فعال و نه منفعلانه و اين در صحنه عمل راحت نيست.
متكي گفت: بسياري از موارد مي‌شد كه ما در حد بالاترين مسئولان كشور مطالبه مي‌كرديم ولي موفق نمي‌شديم چيزي را به دست بياوريم، اين بدان معنا نبود كه تلاش براي آن صورت نگرفته است. البته برخي تصورشان اين بود كه اگر اين پيگيري انقلابي شود، زودتر به نتيجه مي‌رسد.
* اگر دخالت خارجي‌ها نباشد امكان برآورده شدن خواسته‌هاي مردم بحرين هست
به گزارش فارس، متكي در خصوص ادامه اين تحولات و كشيده شدن دامنه آن به بحرين و عربستان نيز گفت: اگر در بحرين دخالت‌هاي خارجي نباشد كه به دولت بحرين فشار بياورند، امكان برآورده شدن بسياري از خواسته‌هاي مردم اين كشور وجود دارد.
وي با اشاره به دخالت‌ها و آدرس‌هاي غلطي كه از سوي برخي كشورهاي منطقه و يا خارج از منطقه به بحرين داده مي‌شود، خاطرنشان كرد: حتماً براي عربستان مناسب‌ترين گزينه در مرحله اول شناخت مطالباتي است كه در صحنه اين كشور مطرح مي‌شود و بعد هم تفاهم با مردم براي برآوردن اين مطالبات؛ زيرا شخصاً معتقدم كه بحران ايجاد شده جدي است.
*مردم در مطالباتشان راسخ هستند
وزير خارجه پيشين با بيان اينكه مطالبات مردم با اصرار و جديت دنبال مي‌شود، تصريح كرد: نه غربي‌ها قادر به شكست آنها هستند و نه برخوردهاي مبتني بر ناباوري و بي‌اعتنايي شامل مرور زمان مي‌شود و علاوه بر اين برخوردهاي مبتني بر سركوب نيز جواب نخواهد داد. مردم در مطالباتشان راسخ هستند و راهي جز كنار آمدن با مردم نيست.
* رويكردي كه در دولت‌هاي گذشته نبود
خبرنگار فارس در بخشي از اين گفتوگو به مخالفت قذافي و سنگ‌اندازي آن براي برگزاري اجلاس سران ايران و آفريقا در تهران اشاره كرد و نظر متكي را جويا شد كه وي در اين باره به رويكرد دولت نهم و دهم در قبال آفريقا اشاره كرد و افزود: ما در دولت‌هاي نهم و دهم باورمان اين بود كه مي‌توانيم به آفريقا به عنوان يك ظرفيت نگاه كنيم و آفريقا مي‌تواند محلي براي تامين منافع جمهوري اسلامي باشد كه اين منافع صرفاً سياسي نيست بلكه اقتصادي نيز هست.
وي با بيان اينكه اين رويكرد در دولت‌هاي گذشته نبود، اظهار داشت: در اولين سفري كه به سودان داشتم وزير نفت اين كشور مي‌گفت ما به وزارت نفت ايران التماس مي‌كرديم كه داراي منابع نفتي خوبي هستيم و شما در سودان نفت استخراج كنيد و هر جا كه مايل باشيد حاضريم در اختيار شما قرار دهيم؛ اما حتي جواب آري يا نه را به ما نمي‌دادند.
* چيزي جز مناطق مورد نزاع باقي نمانده بود
متكي ادامه داد: زماني كه ما (دولت نهم) براي گرفتن حوزه‌هاي نفتي به منظور استخراج نفت به سودان رفتيم، ديديم همه جا را چيني‌ها، مالزيايي‌ها، غربي‌ها و ... گرفته‌اند. يا جاهاي مورد نزاع و ناآرام مانده بود و يا جاهايي كه اطمينان جدي نسبت به وجود نفت در آنجا نبود.
وزير خارجه سابق با ذكر اين نكته كه از اين گونه برنامه‌ها در آفريقا متعدد بود، اظهار داشت: به عنوان مثال در اوگاندا يا ديگر كشورهاي آفريقايي هزاران هكتار زمين از زمين‌هاي مرغوب در اختيار ايران گذاشته شده بود كه بهره‌برداري كند، ولي شش سال اين زمين‌ها مانده بود و كاري بر روي آنها صورت نگرفته بود.
متكي با طرح اين سؤال كه چرا اينگونه عمل مي‌شد؟ پاسخ داد: چون اين باور وجود نداشت كه آفريقا مي‌تواند به عنوان بخشي از روابط خارجي ايران تعريف شود.
* سال‌هاي آخر رياست جمهوري به آفريقا مي‌رفتند
وي در ادامه با بيان اينكه دولت‌هاي گذشته رفتن به آفريقا و ارتباط با اين قاره را در سال‌هاي آخرين رياست جمهوري در دستور كار قرار مي‌دادند، يادآور شد: اين در حالي است كه ما در سال اول دولت نهم در سطح رئيس جمهور براي نخستين بار در اجلاس سران اتحاديه آفريقا در گامبيا شركت كرديم.
وزير خارجه سابق اضافه كرد: بعد از اين آرام آرام باور جديدي در آفريقا نسبت به رويكرد ايران پديدار شد. كشورهاي آفريقايي مي‌گفتند در گذشته، ايران زماني كه راي گيري حقوق بشر بود به سراغ ما مي‌آمد و از ما مي‌خواست به نفعش راي بدهيم و ما هم راي مي‌داديم؛ اما الان پروژه‌هايي چون سدسازي، جاده‌سازي، ساخت بيمارستان و ... در دستور كار شركت‌هاي خصوصي ايراني است.
* دولت‌هاي مصر و ليبي و يكي دو دولت ديگر در اتحاديه آفريقا سنگ‌اندازي مي‌كردند
وي خاطرنشان كرد: اين فضاي جديد زماني با مناسباتي كه در آمريكاي لاتين در جهت همگرايي با اين كشورها به وجود آمد يكسري مقاومت‌ها را به همراه داشت. دولت مصر، ليبي و يكي دو دولت ديگر در اتحاديه آفريقا كساني بودند كه در خصوص برگزاري اجلاس سران ايران و آفريقا سنگ اندازي مي‌كردند، البته ما مقدمات را فراهم كرده بوديم.
متكي به نشست ايران و آفريقا كه در سالجاري در تهران برگزار شد نيز اشاره كرد.
* برون گرايي براي اقتصاد ايران يك اصل بود
وي در خصوص عملكرد شركت‌هاي ساختماني ايراني در ونزوئلا كه انتقاداتي را نيز به همراه داشت، اظهار داشت: يك اصل در اقتصاد ملي هر كشوري وجود دارد و آن اينكه اگر اقتصادي نتواند خودش را به اقتصادهاي دنيا متصل كند تا بتواند از محيط خارج از حوزه ملي خود بهره‌هاي لازم را ببرد، اين اقتصاد محكوم به شكست است.
وزير خارجه سابق با بيان اينكه برون گرايي و رفتن به محيط خارج از مرزهاي ملي براي اقتصاد ايران يك اصل بود، افزايش صادرات از هفت ميليارد دلار به مرز 30 ميليارد دلار را مورد اشاره قرار داد و بخشي از آن را به خاطر صدور خدمات فني و مهندسي دانست.
متكي با بيان اينكه اصل رويكرد درست است، گفت: زماني شما رويكردي را اتخاذ مي‌كنيد آفت‌هاي خاص خود را دارد. شركت‌هاي خصوصي و دولتي را تشويق مي‌كنيد كه در خارج از مرزها منشا اثرات باشند، صادرات داشته باشند، توليد كار و اشتغال كنند و ... بالاخره بين اينها بعضا كساني هستند كه همه استانداردها را دقيق رعايت نمي‌كنند.
اين ديپلمات كهنه‌كار ادامه داد: مهم اين است كه در دو كشور اراده لازم براي برخورد با اين موارد تخلف وجود داشته باشد و اگر رئيس آن كشور گزارشي به رئيس كشور ما بدهد، مطمئن باشد كه با آن شركت برخورد خواهد شد و بالعكس.
* مشكلاتي كه شركت‌هاي ايراني داشتند
وزير خارجه سابق يادآور شد: شركت‌هاي ما نيز در جاهايي مثل ونزوئلا، برزيل و برخي ديگر كشورهاي آمريكاي لاتين به خاطر يكسري مسائل و بوروكراسي‌هاي خاص با مشكلاتي مواجه بودند.
وي با بيان اينكه پيش از دولت‌هاي نهم و دهم رفتار بازرگانان، تجار و شركت‌هاي ما با اين كشورها خويشاوندي پيدا نكرده بود، اظهار داشت: كاري كه در دولت نهم كرديم اين بود كه قدم‌هاي پراكنده برداشته شده در گذشته براي رفتن شركت‌هاي ايراني به خارج را شتاب بيشتري داديم. براي نخستين بار بعد از انقلاب وزير خارجه در دولت نهم و دهم در سفرهايش نمايندگان شركت‌هاي مختلفي از بخش‌هاي دولتي و غيردولتي را با خود همراه مي‌كرد، براي اينكه اين پيام روشن به كشورهاي ديگر داده شود كه ما از گسترش روابط اقتصادي با كشورهاي شما حمايت مي‌كنيم.
* فارس در اشل خوبي ظاهر شد
وزير خارجه سابق در پايان اين گفتوگو ضمن تبريك به خبرگزاري فارس گفت: اين خبرگزاري در يك اشل خوبي ظاهر شد و در مقايسه با بسياري از رسانه‌ها و خبرگزاري‌ها، حركتي مبتني بر اعتقاد و همگرايي بسيار قوي در بين مجموعه، موجد توفيقات زيادي براي خبرگزاري فارس شده و فكر مي‌كنم حفظ اين مولفه‌ها باعث مي‌شود فارس در حوزه اطلاع رساني درخشش بيشتري داشته باشد.
