ایرنا - عمليات مداخله جويانه ناتو در ليبي و سوابق لشگركشي به افغانستان و عراق حاكي از گسترش رويكرد تهاجمي اين سازمان در خاورميانه و تحميل هزينه هاي سنگين اقدامات نظامي آن بر دوش مردم منطقه است.
ناتو در منطقه چه مي كند؟
----------------------------------
مشاركت ناتو در بحران ليبي و گسترش حضور اين سازمان در جنگ عراق و افغانستان سوال ها و موضوعات بي شماري را در ذهن پژوهشگران و تحليل گران حوزه مسايل بين المللي مطرح كرده است كه چگونگي و ماهيت فعاليت و حوزه هاي اقدام اين سازمان از جمله مهمترين آنهاست.
هرچند سازمان امنيتي ناتو بنا به ضروريات جنگ سرد شكل گرفت، اما پس پايان اين جنگ نه تنها منحل نشد، بلكه اعضاي اصلي اين سازمان به ويژه آمريكا با تفسير وسيع از اختيارات و حوزه عمل اين سازمان بر ضرورت ماندگاري آن تاكيد كردند.
براين مبنا رويكرد تهاجمي ناتو در قالب سياست گسترش به شرق ( مانند حمايت آمريكا از پيوستن اكراين و گرجستان به اين سازمان و همكاري برخي كشورهاي شوروي سابق با آن)، طرح ايجاد سپر ضدموشكي مشترك (جلب مشاركت روسيه وتركيه) و سند 'مفهوم نوين استراتژيك ناتو' پيگيرانه دنبال شده است.
در اين چارچوب، پس از حادثه يازدهم سپتامبر، ناتو به عنوان يكي از نهادهاي امنيتي - نظامي باقي مانده از دوران جنگ سرد در اروپا در قالب تحولات جديد نظام بين الملل و به منظورافزايش توان رقابت بين المللي با آمريكا اسناد تاسيسي خود را مورد بازنگري قرار داد و الگوهاي استراتژيك رفتاري جديدي را براي توسعه مداخلات جهاني خود 'بازتنظيم' كرد.
** تغيير مفاهيم تاسيسي ناتو براي توسعه مداخلات
-----------------------------------------------------
مفهوم استراتژيك يك سند رسمي است كه اهداف، ماهيت و وظايف اساسي ناتو را تعريف و تبيين مي كند. اين سند همچنين ويژگي هاي محيط امنيتي جديد بين المللي را شناسايي و راهبرد ناتو در خصوص نحوه مواجهه با تهديدات امنيتي عليه سازمان را تشريح مي كند. بر همين اساس كاركرد و ماموريت هاي نوين ناتو در محيط امنيتي جديد در چارچوب توصيه ها و تمهيدات مفهوم استراتژيك ناتو قابل پيش بيني و تحليل خواهد بود .
در سال 2010 (1389) سازمان ناتو با تعريف تهديدات جديد نظير تسليحات هسته‌اي، موشك‌هاي بالستيك، تروريسم، تهديدات سايبري، تسليحات ليزري، امنيت انرژي، منابع آب و تغييرات اقليمي، برنامه‌هاي جديدي را در استراتژي 10 تا 15 ساله خود گنجاند.
در مفهوم استراتژيك جديد ناتو با توجه به شرايط تغيير يافته جهاني ، ساختار دفاعي- امنيتي گذشته اين سازمان به ساختاري تهاجمي - نظامي تغيير يافته است.
در رويكرد نوين ، اين سازمان فعاليت هاي نظامي خود را در طيف وسيعي از وظايف ، تحت عناوين ' دفاع دسته جمعي تا انجام عملياتهاي حفظ صلح '
طبقه بندي كرده است و تمام كشورهاي عضو- اعم از شركت كننده و يا .. درعمليات نظامي- تامين مالي اين اقدامات را برعهده دارند.
** گسترش حيطه جغرافيايي استراتژي اقدام ناتو
----------------------------------------------------
اگرچه مفهوم استراتژي جديد ناتو تحت عنوان 'دفاع دسته جمعي' رقم خورده اما اين تعريف دستاويز گسترش فعاليت هاي نظامي سازمان مذكور را در رويكردي بسيار تهاجمي آنهم نه در اروپا بلكه در ديگر حوزه هاي ژئواستراتژيك جهان مانند خاورميانه دنبال مي كند.
در چنين چارچوبي ناتو از يك سازمان امنيت اروپايي به يك سازمان نظامي فرا اروپايي تبديل شده كه براي خود ماموريت هاي بين المللي قائل است. يكي از اين مناطق ژئواستراتژيكي، منطقه خاورميانه وشمال آفريقاست كه ناتو در پيشينه و حال خود توجه فراواني به آن داشته كه از جمله مداخله در افغاستان، عراق، پاكستان و ليبي است.
** گسترش روند تهاجمي در خاورميانه
-------------------------------------------------
مستندات حاكي از گسترش روند تهاجمي ناتو درخاورميانه و شمال آفريقا است.
آمارهاي موسسه بروكينگز نيز حاكي ازاين امر است. گزارش راهبري اين مركز در2010 (1389) به نقش دولت هاي ائتلاف و ناتو در عراق، افغانستان و پاكستان اختصاص يافت كه بخشي از داده هاي آن روند گسترش رويكردهاي مداخله جويانه ناتو در خاورميانه را تاييد مي كند:
-20 مرداد 1382 (اوت 2003)؛ تصويب طرح انتقال فرماندهي از ايساف به ناتو
- شهريور1382؛ استقرار ناتو و انتقال فرماندهي از ايساف به ناتو
-استفرار 130 هزار نيروي ناتو تا دسامبر2010 (دي 1389)
-26 هزار سورتي پرواز ناتو و نيروهاي ائتلاف با اهداف مختلف در افغانستان
-5 هزار سورتي پرواز با هدف بمباران مناطق مختلف افغانستان
- 205سورتي پرواز هواپيماهاي بدون سرنشين بين سال هاي 2010-2004 در پاكستان و افغانستان
- ژوئن 2004 (تير1383) آغاز همكاري ناتو و نيروهاي ائتلاف در عراق
- سپتامبر 2004 (شهريور1383) ورود اولين هيات عملياتي ناتو به عراق
اكنون ناتو در ادامه ماموريت عمليات حفاظت از صلح در افغانستان، حيطه وظايف نيروهاي نظامي خود از حوزه كابل پايتخت اين كشور را هم فراتر برده و به ساير ولايات افغانستان نيز سرايت داده است. اقدامات نظامي نيروهاي اين سازمان به شهرهاي مرزي افغانستان با پاكستان نيز كشانده شده است.
علاوه براين مداخله اين سازمان در دو كشور ياد شده ابعاد مختلف و متنوعي به خود گرفته است. به گفته مسوولان ناتو، اين سازمان در شرايط كنوني در افغانستان ، نقش هاي متفاوت نظامي ـ امنيتي ، سياسي و هدايتي - امدادي را ايفا مي كند.
** فرماندهي جنگ در ليبي
------------------------------------------
ناتو پس از اختلافات متعدد بر سر چگونگي حضور در بحران ليبي، سرانجام روز 5 فروردين 1390 با برگزاري نشست در بروكسل تصميم به مشاركت در قطعنامه 1973 شوراي امنيت سازمان ملل متحد كرد كه مطابق اين قطعنامه، منطقه پرواز ممنوع بر فراز ليبي اجرا شد، همانند آنچه كه در عراق و در سال1991 اتفاق افتاد.
پس از آن آندرس فوگ راسموسن دبير كل ناتو پس از برگزاري نشست اين سازمان در بروكسل اعلام كرد كه ناتو فرماندهي عمليات در ليبي را برعهده مي‌گيرد.
ازآن تاريخ تاكنون نيروهاي ائتلاف غربي و ناتو حملات شديدي را عليه مواضع نيروهاي هوادار قذافي داشتند كه شامل تخليه 170موشك هاوك بر شهرهاي مختلف ليبي بوده است.
اين نيروها 153 سورتي پرواز براي بمباران مناطق مختلف ليبي انجام داده اند.
اگرچه در ادبيات ناتو اين اقدامات كه بيرون از اروپا صورت مي گيرد تحت عنوان ' خارج از قلمرو' محسوب مي شود اما اين آمارها حاكي از تغيير ماهيت در عمليات اصلي ناتو ازغرب به شرق است.
پيش از اين تمامي 28 كشور عضو ناتو در اجلاس استانبول2002(1381) برگسترش مسووليت‌هاي ناتو در منطقه خاورميانه تاكيد كردند.
شيفر دبير كل سابق ناتو در آن زمان پيشنهاد گفتگوهاي امنيتي ناتو با كشورهاي منطقه خاورميانه را ارايه داد كه با توجه به اين پيشنهاد،نيروهاي نظامي ناتو در افغانستان و عراق مستقر شدند. همكاري ناتو با كشورهاي منطقه خاورميانه شامل آموزش‌هاي نظامي، تبادل اطلاعات، برگزاري مانورهاي مشترك، مبارزه با باندهاي قاچاق و مواد مخدر، همكاري در زمينه جرايم بين‌المللي و مبارزه با عمليات تروريستي و ... مي شود.
اين رويكرد حاكي از آن است كه نگاه ناتو به كشورهاي خاورميانه كاملا ويژه است. اين سازمان از 10 سال پيش گفتگوهاي خود را در مورد مسايل مختلف امنيتي با هفت كشور خاورميانه و شمال آفريقا در حوزه مديترانه آغاز و تاكنون ادامه داده است.
** هزينه عمليات نظامي ابزار قهريه اروپا بر دوش مردم منطقه
------------------------------------------------------------------------
ناتو كه با هدف دفاع دسته جمعي كشورهاي اروپايي در دوران جنگ سرد تاسيس شده بود در دوره كنوني براي تطبيق خود با تحولات جهاني، نگاه دفاعي از درون قاره سبز را به رويكردي تهاجمي ، مداخله جويانه و فرا منطقه اي تغيير داده است.
اين سازمان با تغيير مفاهيم تاسيسي خود مداخله در كشورهاي غير اروپايي را با عناوين مختلف داراي مشروعيت جلوه مي دهد و به همين منظور اكثر اقدامات خود را در قالب ائتلاف كشورهاي براي منافع جمعي توجيه مي كند.
اين درحالي است كه از نگاه مردم ، مسوولان و ناظران بي طرف جهاني، ناتو اكنون سازمان و ابراز قهريه اروپا در ديگر كشورهاست و اقدامات آن صرفا درقالب مداخله آشكار تفسير مي شود. مداخله اي كه هزينه سنگين آن را ملت هاي منطقه بردوش مي كشند.
براساس مستندات موجود عمليات ناتو در افغانستان و پاكستان علاوه برخسارات سنگين ، سبب كشته و مجروح شدن دهها هزار نفر شده است به گونه اي كه :
1- حملات هواپيماهاي بدون سرنشين اين سازمان درپاكستان و افغانستان از سال 2004 تاكنون سبب كشته و مجروح شدن بيش از10 هزار نفر مردم اين دو كشور شده است.
2- تاكنون دهها هزار افغاني و 20هزار پاكستاني به دليل حمايت لجستيكي ناتو از نيروهاي خود در افغانستان آواره شدند.
- ميلياردها دلار خسارت به شهرها ومنابع اقتصادي مورد هدف حملات ناتو وارد شده است.
- تلويزيون ليبي به نقل از خالد عمر وزير بهداشت اين كشور اعلام كرد كه در پي عمليات نظامي هواپيماي نظامي ناتو برفراز ليبي تاكنون 114 نفر كشته و 445 نفر زخمي شده اند.
- مسوولان ناتو اعلام كردند كه از 350 فروند هواپيماي نظامي در عمليات پرواز ممنوع برفراز ليبي استفاده مي كنند.
- تازه ترين گزارش كميسارياي عالي پناهندگان سازمان ملل متحد حاكي است كه از آغاز حملات ناتو تاكنون 351 هزار و 600 نفراز مردم
ليبي در ديگر كشورها آواره شده و هر روز بين 1500 تا 2 هزار نفر براي حفظ جان خود از مرزهاي اين كشور مي گريزند.
