خبرآنلاین - جنگ داخلی و تجاوز بین المللی به لیبی به بخشی از سیاست جاری جهانی تبدیل شده و درجه احساسات در بررسی این موضوع تنزل یافته است.

نیکلای پاخوموف

جنگ داخلی و تجاوز بین المللی به لیبی به بخشی از سیاست جاری جهانی تبدیل شده و درجه احساسات در بررسی این موضوع تنزل یافته است. در این جو آرام تر می توان به بررسی اوضاع و پیشبینی نتایج بالقوه آن پرداخت. قبل از همه ببینیم، آغاز این جریانات چه علتی داشت؟

وقوع جنگ داخلی در لیبی امر منطقی بوده و ادامه مبارزه طوایف لیبیایی بر سر قدرت است. ولی جالب تر است ببینیم نیروهای خارجی به چه علتی در این درگیری های داخلی مداخله نمودند؟ فرضیه رایج این است که غرب به هر نوع نفت احتیاج دارد که نفت لیبی از این قاعده مستثنی نیست. ولی این فرضیه تنها تا حدودی صحت دارد. از یک سو، لیبی که صادر کننده بزرگ نفت نبود، مقدار نفت که این کشور هر روز به بازار جهانی ارسال می کرد، برابر فزونی عرضه بر تقاضای جهانی بود. در این شرایط قذافی می توانست از عامل نفت به نفع خود استفاده کند.

شرکت های اروپایی (به خصوص فرانسوی و ایتالیایی) از تجربه کار در لیبی برخوردار بودند. این کشور به بازار های اروپایی نزدیک است. از اینجا می توان نتیجه گرفت که از نظر رهبران اروپایی نظارت بر نفت لیبی می توانست عامل ضروری برای تأمین امنیت انرژتیک اروپایی محسوب می شود.

ولی این سکه روی دیگر دارد: ساختار اقتصاد معاصر جهانی به گونه ای تنظیم شده است که هر بحران و تکانی بر تمام مناسبات اقتصادی بین المللی اثر منفی می گذارد. در نتیجه حوادث لیبی قیمت بنزین در ایالات متحده افزایش یافته و حالا مردم عادی آمریکا ناراضی هستند و از دولت می خواهند که برای تنزل این قیمت ها به هر اقدامی متوسل شود. بازار جهانی نفت اجازه نمی دهد که این مسأله از راه نظامی حل شود. نتیجه جنگ همیشه نامطلوب و بر عکس این انتظارات است.

اگر به این واقعیت توجه کنیم که اروپایی ها طرفداران اساسی تجاوز بودند، اهمیت یک عامل دیگر روشن می شود و آن این است که ادامه خونریزی در لیبی می توانست سیلاب آوارگان به اروپا را افزایش دهد. ولی اروپا همینطور مهاجران زیادی از شمال آفریقا می پذیرد. هر موقعی که این افراد به سواحل اروپایی برسند، بیرون راندن آن ها دشوار می شود که حوادث اخیر در جزیره لامپدوزا ایتالیا این واقعیت را به اثبات رسانده است.

ولی حتی نگرانی از بروز مشکلات جدید اجتماعی و اقتصادی بر اثر ورود نمایندگان فرهنگ بیگانه به اروپا کافی نبود که مداخله جنگی بین المللی در لیبی شروع شود. به نظر می آید که پایتخت های اروپایی خواستند از این بهانه استفاده کنند تا ادعاهای خود را در زمینه سیاست خارجی به رخ دیگران بکشند.

اوضاع لیبی برای این کار مناسب بود: شورشیان به یک نیروی مهم نظامی شباهت داشتند و قذافی از سال ها قبل به عنوان یک حاکم مستبد شناخته شده بود. رهبران اروپایی می توانستند جبهه واحدی تشکیل دهند که یک مسأله مهم انسانی را حل کنند. عامل داخلی هم اهمیت داشت: سارکوزی رئیس جمهور فرانسه می توانست با استفاده از عملیات جنگی حمایت هموطنانی را به دست آورد که بیش از پیش به نیروهای افراطی راست علاقه از خود نشان می دهند.

دیپلمات های اروپایی مهارت زیادی از خود نشان داده و ظاهر وحدت قاطعانه را به وجود آوردند. حتی موضع گیری محتاطانه آلمان مانع از آن نشد که بریتانیا، ایتالیا و فرانسه به نیروی محرکه اساسی ائتلاف بین المللی علیه قذافی تبدیل شوند. این قاطعیت اروپایی ها ایالات متحده را هم وادار کرد از عملیات آن ها پشتیبانی کند.

آمریکا برای شرکت در این عملیات انگیزه های حسابگرانه ای نداشت. ایدئولوژی آمریکایی در این زمینه نقش خود را بازی کرد. اولاً، شعار دفاع جهانی از حکومت مردمی و حقوق بشر برای نظام دولتی آمریکا عامل ماهوی می باشد. در نهادهای حکومتی واشنگتن افراد زیادی هستند که حاضرند سربازان آمریکایی را در اولین فرصت برای مبارزه با هر نوع حاکم مستبد اعزام کنند. حتی اگر باراک اوباما و حسابگران دیگر در دولت وی شریک این شور و شوق عقیدتی نباشند، آن ها - که این علت دوم شرکت آمریکا در عملیات است - نمی خواستند به هدف انتقادات از طرف نیروهای مختلف اعم از محافظه کاران جدید تا چپگرایان افراطی، تبدیل شوند. این نیروها می توانستند از آن ها ایراد بگیرند که از اروپایی ها عقب مانده و علیه دیکتاتور اقدام نکردند.

و حالا، بعد از آغاز عملیات، واشنگتن برای شرکت در این جنگ تا پیروزی مخالفان دلایل معقولانه ای دارد: با توجه به اهمیت منطقه شمال آفریقا، واشنگتن نمی تواند اجازه دهد که لیبی به سومالی یا افغانستان دوم تبدیل شود. در حال حاضر شرکت آمریکا در این عملیات (در مقایسه با عملیات افغانستان و عراق) محدود است ولی تنها پیروی مخالفان می تواند برای آمریکا فرجام مناسب این جنگ محسوب شود. به همین علت احتمال می رود که حضور بین المللی در جنگ داخلی لیبی نه تنها طول کشیده بلکه گسترش یابد. عملیات زمینی نیروهای بین المللی که شخصیت های رسمی این کشورها احتمال آغاز آن را رد می کنند، ناگزیر خواهد شد.

پولیتکوم، 6 آوریل