یک نظریه‌پرداز روابط بین‌الملل خیزش ملتهای خاورمیانه و شمال آفریقا را نقطه عطفی در تاریخ معاصر دانسته و تغییر ساختارها و کسب استقلال را مهمترین خواسته این جنبشهای مردمی دانست.
پروفسور "دیوید هلد" معاون مرکز مطالعه حکمرانی جهانی در مدرسه اقتصادی لندن در گفتگو با مهر به علل خیزش ملتها در کشورهای خاورمیانه وشمال آفریقا پرداخت و گفت: ازتحولات اخیر این مناطق می توان به عنوان نقطه عطفی درتاریخ معاصر یاد کرد. در سال 1989 نیز چنین چیزی رخ داد. هیچ کس در آن زمان گمان نمی کرد که اتحاد جماهیر شوروی ممکن است روزی از هم بپاشد، اما این اتفاق رخ داد و سرنوشت این کشور و کشورهای شرق اروپا را تغییر داد.
وی افزود: امروز هم در خاورمیانه شاهد رویداد مشابهی هستیم، مشابه از آن جهت که کسی انتظار این جنبشها را در این منطقه نداشت. خیزش مردم تونس آغازگر این تغییرات بود که به مصر کشیده شد و سپس دامنه آن تا بحرین، یمن و لیبی و سوریه رسیده است. مردم تمامی این کشورها خواستار تغییرات اساسی نظیر داشتن حق حاکمیت و پایان دادن به حکومت مطلقه هستند.
استاد سیاست بین‌الملل و صاحب کرسی گراهام والاس در رشته علوم سیاسی در ادامه اظهار داشت: هر چند وضعیت کنونی منطقه با آنچه که در سال 1989 رخ داد از نظر ماهیتی تشابهی ندارد، اما نکته اساسی در هر دو این موارد دیده می شود: فروپاشی شوروی تاثیر مستقیمی بر جهان غرب، اقتصاد و دیگر مسائل آن گذاشت. در مورد وقایع خاورمیانه این مسئله قدری پیچیده تر است چرا که کشورهای غربی دیدگاه غیرهمسانی در مورد این وقایع دارند.
به گفته وی این موضوع به ویژه در برخورد با رژیم قذافی به چشم می خورد، فردی که چندین دهه مورد حمایت غرب بوده و اکنون با اعتراضات مردمی و عدم پذیرش از سوی نسل جدید مواجه شده است. این در حالی است که چندین دهه مداخله غرب در امور خاورمیانه، موجب بوجود آمدن چهره ای منفی از آن در بین مردم کشورهای منطقه شده است.
نقاط مشترک جنشهای مردمی خاورمیانه و شمال آفریقا
واضع نظریه "دموکراسی جهان وطنی" در بخش دیگری از این مصاحبه و در تشریح تشابهات و نقاط مشترک خیزشها در کشورهای منطقه یادآور شد: تغییر وضعیت سیاسی و اقتصادی مهمترین وجه مشترک تمامی این جنبشها است. علاوه بر آن مردم این کشورها خاطره ای مشترک از استعمار و مبارزات ضداستعماری دارند که جنبه ای ایدئولوژیکی به خیزش آنان می دهد و آن رهایی کامل از بند استعمار و بدست آوردن استقلال کامل است.
وی اظهار داشت: از دیگر خواسته های مشترک مردم این کشورها داشتن جامعه ای آزاد، عدالت محور و دارای رفاه و نیز مسئولیت پذیری دولتها در قبال شهروندانشان است. اما این مسائل در همه این کشورها به میزان یکسان مطرح نیست. آنچه در تونس و مصر به عنوان نیازی اساسی شناخته می شود در کشورهای دیگر مانند سوریه مصداق ندارد. همچنین مسائل لیبی کاملا متفاوت از دیگر کشورها است، این کشور ساختاری قبیله ای دارد و تعلق قبیله ای افراد نوع نگاه آنها را شکل می دهد.
پیامدهای دخالت نظامی غرب در جنگ لیبی
مداخله نظامی ناتو در لیبی موضوع دیگری بود که مورد بررسی مدیر پالیتی پرس در این مصاحبه قرار گرفت. وی در این رابطه گفت: موقعیت رژیم قذافی پس از سرکوب شدید اعتراضات مردمی وخیم شد. در آن زمان سخنی از تغییر رژیم در لیبی به میان نیامده بود و غرب نیز نظاره گر وقایع این کشور بود. تا اینکه اعتراضات شدت گرفت و به خروج کنترل بنغازی و دیگر شهرهای غرب از دست قذافی انجامید.
وی افزود: بدنبال آن ارتش قذافی به حملات هوایی و زمینی به انقلابیون روی آورد. این مسئله مداخله غرب را بدنبال داشت، آنها پس از بحثهای فراوان به ایجاد منطقه ممنوعه پروازی بر فراز لیبی اقدام کرده و به رهبری ناتو حملاتی را به مواضع دیکتاتور این کشور ترتیب دادند. این تصمیم که با هدف حفظ جان مردم و غیرنظامیان در این درگیریها اتخاذ شده در وهله اول درست به نظر می رسد، اما هر اقدامی ورای این هدف، مسئله ساز خواهد شد.
به اعتقاد پروفسور هلد این موضوع به ویژه در مورد تصمیمات و جهت گیریهای آینده غرب در مورد لیبی اهمیت دارد چرا که کشور لیبی با ساختار قبیله ای به خودی خود به بخشهای مختلفی تقسیم شده است و مردم هر بخش آن خواسته های یکسانی ندارند. با توجه به این مسئله ادامه مداخله ناتو در لیبی به صلاح نبوده و راه حل پایان جنگ در این کشور نیست. از این رو هر گونه تغییر و تحولی باید از راه صلح آمیز و با ایجاد مسیری مسالمت آمیز برای روی کار آمدن دولتی انتقالی صورت گیرد.
نویسنده کتاب "مدلهای دموکراسی" در پایان تاکید کرد: من به شخصه تنها تا زمانی که بر قطعنامه شورای امنیت منطبق باشد با این مداخله موافقم، چرا که اقدامی قانونی به شمار می رود. اما مخالف هر گونه تخطی از این قطعنامه و اقدام خارج از قانون و ماموریت محول شده از سوی سازمان ملل به این نیروها هستم. راه حل بحران لیبی مذاکره و گفتگو میان گروههای درگیر و یافتن راهی برای ایجاد نوعی از دمکراسی در این کشور است.
