در حالي كه حدود يك ماه از حمله هوايي و موشكي نيروهاي خارجي به ليبي مي گذرد، تغيير قابل توجهي در مواضع مخالفان و نيروهاي دولتي رژيم قذافي ايجاد نشده و كشور ليبي همچنان ميان دو طرف تقسيم شده است.

به گزارش ايرنا، كم اثر بودن حملات خارجي عليه ليبي در عقب راندن نيروهاي قذافي حتي باعث شد كه سران مخالفان در شرق آن كشور، ناتو را به كم كاري در اين زمينه متهم كنند و خواستار افزايش حملات هوايي و موشكي عليه نيروهاي دولتي در مناطق غربي ليبي شوند.
كشورهاي غربي بويژه انگليس، فرانسه و آمريكا اميدوار بودند با آغاز حملات هوايي به ليبي نيروهاي مخالف سرهنگ قذافي براحتي بتوانند به سمت طرابلس پيشروي كنند و پايتخت را به تصرف خود درآورند، ولي نه تنها اين اتفاق نيفتاد بلكه دخالت كشورهاي خارجي در ليبي باعث شد عزم نيروهاي وفادار به سرهنگ قذافي و اطرافيان وي براي مقاومت جزم تر شود.
آنها اكنون اين توجيه را در اختيار دارند كه با مردم خود نمي جنگند بلكه در مقابل نيروهاي متجاوز خارجي مقاومت مي كنند و اين بهانه اي بود كه حمله كشورهاي غربي در اختيار رژيم ديكتاتور ليبي قرار داد.
از سوي ديگر با طولاني شدن جنگ در ليبي هم اختلاف نظرها ميان كشورهاي عضو ناتو عميق تر مي شود و هم اهداف واقعي كشورهايي مثل آمريكا، فرانسه و انگليس در اين جنگ بيشتر روشن مي شود.
اين سه كشور ماه گذشته با ادعاي ضرورت حفاظت از مردم غيرنظامي ليبي بويژه در شرق آن كشور، شوراي امنيت سازمان ملل را تحت فشار قرار دادند تا قطعنامه 1973 را براي اعمال منطقه پرواز ممنوع بر فراز ليبي و همچنين ارسال كمك هاي انسان دوستانه براي مردم آن كشور تصويب كند.
بلافاصله پس از تصويب اين قطعنامه حملات موشكي و هوايي ناتو به مناطق مختلف ليبي و با رهبري آمريكا آغاز شد با اين اميد كه رژيم قذافي طي چند روز و يا حداكثر چند هفته سقوط كند.
رژيم قذافي سقوط نكرد، مخالفان در شرق ليبي پيشروي چنداني به سوي پايتخت نكردند، هواپيماهاي ناتو چند بار مواضع مخالفان را به اشتباه بمباران كردند و چندين نفر از آنان را كشتند و ... همه اين حوادث باعث شد كه كم كم اختلاف نظرها حتي در ميان اعضاي ناتو درباره نحوه تعامل با جنگ ليبي بروز كند.
مخالفان سرهنگ قذافي و كشورهايي نظير انگليس و فرانسه معتقدند كه ناتو بايد به نوعي به عنوان نيروي هوايي مخالفان عمل كند و راه را براي پيشروي آنان به سوي پايتخت باز كند ولي از سوي ديگر برخي كشورهاي عضو ناتو و حتي تعدادي از مقامات نظامي و عملياتي آن سازمان مي گويند وظيفه ناتو فقط اجراي قطعنامه 1973 است و در اين راه نيز اولويت با حفاظت از مردم غيرنظامي مي باشد.
برخي مقامات ناتو در هفته جاري حتي اعلام كردند كه اگر نيروهاي مخالف سرهنگ قذافي نيز به مردم غيرنظامي حمله كنند، نيروهاي ناتو مطابق قطعنامه شوراي امنيت بايد آنها را مورد حمله قرار دهند.
اختلاف نظر ميان كشورهاي عضو ناتو و همچنين بيم از تاثيرات منفي طولاني شدن جنگ بر افكار عمومي در غرب و از جمله آمريكا باعث شد كه واشنگتن پس از رهبري اوليه حمله به ليبي، پاي خود را بطور نسبي از اين جنگ بيرون بكشد و فقط نقش پشتيباني را برعهده بگيرد.
آمريكا چند روز پس از آغاز حملات به ليبي كشورهاي اروپايي را تحت فشار قرار داد كه هرچه زودتر مسئوليت رهبري جنگ را برعهده بگيرند و چنين بود كه پس از مذاكرات فشرده در نهايت فرماندهي جنگ به ناتو واگذار شد و آمريكا بطور كامل از خط مقدم جنگ كنار كشيد.
كارشناسان سياسي معتقدند، باراك اوباما به خاطر تاثيرات منفي جنگ عراق و افغانستان بر افكار عمومي آمريكا به هيچ وجه تمايل ندارد جنگ ليبي مجددا به يك جنگ تحت رهبري آمريكا تبديل شود، بويژه اينكه وي اخيرا مبارزات انتخاباتي خود را نيز براي دوره بعدي رياست جمهوري آغاز كرده است.
از سوي ديگر آمريكا در مقايسه با اروپا، منافع استراتژيك كمتري براي خود در ليبي مي بيند و اين بحران را به دليل نزديكي جغرافيايي به اروپا يك مشكل اروپايي مي داند تا آمريكايي و به همين دليل از كشورهاي اروپايي خواسته است مستقلا اين مشكل را كه در حياط خلوت آنها بروز كرده است، حل كنند.
اما كنار كشيدن آمريكا از خط مقدم جنگ ليبي، نشان داد كه كشورهاي اروپايي به رغم هياهوي فراوان هنوز هم به آمريكا وابسته هستند و ظاهرا بدون مشاركت فعال آمريكا قادر نيستند پيشرفت محسوسي در ليبي داشته باشند و به همين دليل تلاش ها براي بازگرداندن آمريكا به جنگ ادامه دارد.
آلن ژوپه، وزير خارجه فرانسه، روز پنجشنبه گفت كه از هيلاري كلينتون وزير خارجه آمريكا درخواست كرده بود كه آمريكا مجددا حملات هوايي شديد خود را به مواضع نيروهاي قذافي در ليبي آغاز كند ولي خانم كلينتون اين درخواست را رد كرده است.
از سوي ديگر ديويد كامرون نخست وزير انگليس و نيكلا ساركوزي رييس جمهوري فرانسه در تلاشي تازه براي توسعه نقش آمريكا در ليبي و همچنين متحد نشان دادن كشورهاي غربي، اقدام به انتشار يك بيانيه مشترك به همراه باراك اوباما در مطبوعات بين المللي كردند.
سران سه كشور در اين بيانيه سياسي كه امروز به عنوان مقاله و بطور همزمان در روزنامه هايي نظير تايمز لندن، فيگارو فرانسه و واشنگتن پست آمريكا چاپ شده تاكيد كرده اند كه باقي ماندن معمر قذافي در قدرت خيانتي بزرگ به مردم ليبي خواهد بود.
آنان نوشته اند: غيرقابل تصور است شخصي كه براي كشتار مردم خود تلاش كرده است در دولت آينده ليبي نقشي داشته باشد.
باراك اوباما، ديويد كامرون و نيكلا ساركوزي هشدار داده اند كه باقي ماندن قذافي در قدرت مي تواند به كشتار مخالفان منجر شود.
آنان تاكيد كرده اند كه اگر جهان باقي ماندن رهبر ليبي در قدرت را بپذيرد، 'ساكنان شهرهايي كه شجاعانه در برابر نيروهايي كه بيرحمانه به آنها حمله مي كنند مقاومت كرده اند، با انتقامي هولناك مواجه خواهند شد و اين خيانتي بزرگ خواهد بود.'
سران انگليس، فرانسه و آمريكا با تاكيد بر ادامه عمليات نظامي ناتو تا سرنگوني رژيم ليبي، تاكيد كرده اند: 'قذافي بايد برود و براي هميشه هم بايد برود.'
تلويزيون اسكاي نيوز انگليس روز جمعه در گزارشي درباره اين بيانيه سياسي سران سه كشور گفت: اين بيانيه را كامرون و ساركوزي در جريان ديدار روز چهارشنبه خود در پاريس تهيه كردند و سپس براي باراك اوباما فرستادند تا وي هم امضاء كند.
اين تلويزيون انگليسي افزود: ظاهرا باراك اوبا پس از مطالعه اين بيانيه با انجام اندك اصلاحاتي، با مفاد آن موافقت كرده است. به اين ترتيب در اقدامي نادر سران سه كشور آمريكا، انگليس و فرانسه براي جلب نظر افكار عمومي مقاله اي مشترك را در روزنامه هاي متعدد بين المللي منتشر كرده اند.
نكته مهم ديگري كه از بيانيه سياسي رهبران سه كشور انگليس، فرانسه و آمريكا به دست مي آيد عزم اين كشورها براي تغيير رژيم در ليبي مي باشد.
در واقع اين سه كشور از ابتدا نيز به دنبال تغيير رژيم در ليبي بودند ولي به دليل مخالفت افكار عمومي با چنين اقدامي و همچنين از بيم وتو شدن قطعنامه 1973 شوراي امنيت توسط روسيه و چين اين موضوع را در پيش نويس قطعنامه نگنجاندند و موضوع حفاظت از غيرنظاميان ليبي را در آن برجسته كردند.
در عين فرانسه و انگليس به عنوان طراحان اصلي اين قطعنامه با زيركي عباراتي كلي و قابل تفسير را در قطعنامه 1973 گنجاندند تا در صورت نياز بتوانند از آن براي تسليح مخالفان سرهنگ قذافي و حتي تغيير رژيم بهره برداري بكنند.
عدم اشاره به موضوع تغيير رژيم در ليبي و مخالفت صريح با هرگونه اشغال نظامي در قطعنامه شوراي امنيت، دو موضوع مهمي است كه دست قدرت هاي غربي را در قبال ليبي بسته است و از سوي ديگر تحقق اهداف نهايي اين كشورها در ليبي و تسلط كامل بر منابع آن كشور بدون تغيير رژيم و اعزام نيروي زميني اشغالگر ميسر نخواهد بود.
از سوي ديگر ذكر اين نكته در قطعنامه 1973 شوراي امنيت سازمان ملل كه 'هر اقدامي براي محافظت از غيرنظاميان ليبيايي' قابل انجام است به نوعي دست قدرت هاي غربي را براي تفسير به راي اين قطعنامه باز گذاشته است.
به رغم همه اين تدابير، اتفاق نظر كاملي حتي ميان اعضاي ناتو در مورد عمليات نظامي در ليبي وجود ندارد و بر اساس گزارش 'بي بي سي' در حال حاضر فقط شش كشور انگليس، فرانسه، كانادا، بلژيك، نروژ و دانمارك از مجموع 28 كشور عضو ناتو در عمليات هوايي بر فراز ليبي مشاركت دارند. البته در اين ميان بار اصلي اين حملات نيز به عهده نيروهاي هوايي دو كشور انگليس و فرانسه است.
طولاني شدن اين عمليات قطعا فشار مضاعف نظامي، سياسي و اقتصادي را به اين كشورها وارد خواهد كرد و به همين دليل مقامات انگليسي و فرانسوي به كرات از كشورهاي ديگر عضو ناتو درخواست كرده اند بخشي از بار اين عمليات را به دوش بكشند ولي تاكنون پاسخ مثبتي در اين زمينه دريافت نشده است.
'آندرس فو راسموسن'، دبيركل ناتو در جريان اجلاس وزيران خارجه اين پيمان نظامي كه در برلين در حال برگزاري است بار ديگر از كشورهاي عضو اين پيمان خواست هواپيماهاي بيشتري براي عمليات ليبي اختصاص دهند.
دبيركل ناتو گفت كه هيچ كشوري هنوز با اعزام هواپيماي بيشتر موافقت نكرده، اما وي همچنان اميدوار است.
وي در عين حال تاكيد كرد: جنگنده هاي ناتو به حملات مستمر خود به اهداف نظامي ليبي ادامه خواهند داد.
به نظر مي رسد با طولاني شدن جنگ در ليبي، نگراني كشورهاي ناتو و بويژه انگليس و فرانسه نيز عميق تر مي شود، به ويژه اينكه ظاهرا اين بار دولت آمريكا قصد ندارد مسئوليت كامل اين جنگ را برعهده بگيرد و همين موضوع كشورهاي اروپايي را با آزموني تازه در زمينه نحوه مقابله با يك بحران جدي در نزديكي مرزهاي خود در مديترانه مواجهه كرده است.
آيا اروپا پس از دهه ها تلاش براي ايجاد يك اتحاديه قوي، قادر خواهد بود بحران ليبي را بدون حمايت مستقيم آمريكا حل و فصل كند و يا در نهايت مجبور خواهد شد به ضعف هاي خود در اين زمينه اعتراف نمايد؟