بررسی استراتژیک - دیپلماسی ایرانی/ هنوز مشخص نیست که اخوان قصد دارد برای چند درصد کرسی‌های پارلمان رقابت کند ولی مسئله‌ای که باعث نگرانی گسترده مخالفان شده بخصوص اینکه ارتباط تازه‌ای میان این جنبش با ایران برقرار شده و این مسئله بر نگرانیها به خصوص سکولارها…
خبرگزاری رویترز، در یادداشتی به تحلیل این موضوع پرداخته و نوشته است: اسلامگرایان نقشی اثرگذار و عمیق در مصر پس از مبارک ایفا کرده‌اند اما به نظر نمی‌رسد تا آینده نزدیک بتوانند عرصه سیاسی مصر را به طور کامل در اختیار بگیرند یا حکومت را کاملا قبضه کنند. ارتش مصر تاکید دارد که با وجود اسلامگرایان مصر به ایران یا غزه یا هر آنچه غربی‌ها نگران آن هستند، تبدیل نخواهد شد. این درست است که اسلامگرایان میلیون‌ها رای جامعه مصری را در اختیار دارند ولی میلیون‌ها رای نیز در برابر آنها قرار دارد که این طبیعتا رقابتی را ایجاد می‌کند که در نتیجه آن قدرت در انحصار یک جریان خاص باقی نمی‌ماند.
جمعیت اخوان المسلمین بزرگترین تشکل سیاسی اسلامی مصر محسوب می‌شود که در تمامی ارکان سیاسی و اجتماعی مصر حتی در درون ارتش حتی در دوران حسنی مبارک نفوذ دارد. مسئله‌ای که همواره باعث نگرانی غرب بوده است.
در حال حاضر اخوان المسلمین رسما اعلام کرده که برای کسب منصب ریاست جمهوری به هیچ وجه قصد رقابت ندارد و هیچ نقشه‌ای نیز برای تصاحب قدرت نکشیده است. قدرتی که ۳۰ سال در اختیار حسنی مبارک، چهره متخاصم و دشمن اخوان المسلمین بوده است.
با این حال پیش‌بینی می‌شود که اخوان المسلمین در انتخابات آینده مجلس مصر کرسی‌های بسیاری به دست آورد و بتواند تعدادی از وزیران کابینه آینده مصر را به خود اختصاص دهد.
در وضعیت فعلی که آزادی گسترده‌ای را پس از سقوط حسنی مبارک برای مصر به دنبال داشته، اخوانی‌ها می‌توانند به فکر وحدت سیاسی خود بر آیند و با استفاده از فضای باز سیاسی فعلی و آزادی فضای ارتباطات شبکه ارتباطی خود را بازسازی و احیا کنند. مسئله‌ای که باعث نگرانی گسترده مخالفان آنها شده است. به خصوص این که ارتباط تازه‌ای میان این جنبش با ایران برقرار شده و این مسئله بر نگرانیها به خصوص جریان‌های سکولار در مصر و غربی‌ها افزوده است.
مصطفی السید، استاد علوم سیاسی دانشگاه قاهره در این باره می‌گوید: «غربی‌ها و سکولارهای متمایل به غرب به شدت از فعالیتهای اخوان المسلمین نگرانند و هنوز تردید دارند که اسلامگرایان نخواهند قدرت و نظام سیاسی کشور را قبضه کنند. آنها تلاش می‌کنند از نظام سیاسی که مورد حمایت اکثریت شهروندان مصری است، حمایت کنند.»
مسئله این است که تا زمان برگزاری انتخابات در مصر هیچ چیز مشخص نیست. تنها زمانی مشخص می‌شود که تا چه اندازه اخوان المسلمین در مصر جدید قدرت سیاسی و اجتماعی دارد که انتخابات آزاد سراسری در این کشور برگزار شود.
اسلامگرایان تندرو می‌گویند که می‌توانند ظرف ۱۰ سال قدرت را به طور کامل در مصر در اختیار بگیرند ولی اسلامگرایان معتدل این گونه اظهارات را به شدت رد می‌کنند و می‌گویند به هیچ وجه قصد ندارند قدرت را قبضه کنند و آنها نیز در کنار دیگر جریان‌ها و احزاب سیاسی تنها یک جریان سیاسی محسوب می‌شوند که شاید بتوانند یک سوم آرای مردم را جذب کنند.
اخوان المسلمین می‌گوید که می‌خواهد به جریان‌های دیگر فرصت دهد تا به وحدت برسند تا بتواند با آنها یک رقابت واقعی در انتخابات داشته باشد تا قدرت خود را در آن جا به همگان نشان دهد.
هنوز مشخص نیست که اخوان قصد دارد برای چند درصد کرسی‌های پارلمان مصر رقابت کند ولی از برخی مقامات این جنبش شنیده شده که ۴۹ درصد کرسی‌ها هدف رقابت است البته برخی دیگر از مقامات این جنبش گفته‌اند که هدف کمتر از این رقم خواهد بود.
عمرو موسی، دبیر کل اتحادیه عرب که بیشترین شانس را تا کنون برای کسب منصب ریاست جمهوری آینده مصر دارد در این باره می‌گوید: «نباید از حضور اخوان المسلمین ترسید. خصوصا این که اولا تجربه انشقاق دارد و این مسئله به ضعف کلی این جنبش منجر شده و ثانیا چهره‌های متنفذ و مفیدی دارد که می‌تواند الگویی تاثیرگذار به دور از آن چه برخی علیه این جریان تبلیغ می‌کنند، ایفا کنند که برای مصر بسیار مفید و لازم است.»
غربی‌ها نیز تلاش می‌کنند نگرانی خود را علنا بیان نکنند، مبادا که متهم به تخریب روند سیاسی مصر و متهم به دخالت در امور داخلی آن شوند. اگر چه کاملا مشخص است که نسبت به آینده مصر کاملا نگرانند. یک دیپلمات غربی که در تحلیل رویترز نامی از آن نیامده در این باره می‌گوید: «با توجه به اظهارات مقامات ارتش و اطمینانی که آنها از وضعیت سیاسی جاری در کشور دارند، ما نیز نباید نگران آینده مصر باشیم. به هر حال اخوان المسلمین جزئی از مصر است و فرصت شرکت در انتخابات را دارد به خصوص این که اخوانی‌ها تاکید کرده‌اند که نتیجه برایشان مهم نیست.»
وی در ادامه تاکید می‌کند، آنها اکنون فرصت یافته‌اند که به طور جدی با رقبای خود رقابت کنند و محک جدی بخورند. بسیاری بر این باورند که آنها آن طور هم که برخی نگرانند، نتایج آن چنانی به دست نخواهند آورد. بسیاری در مصر از ما هم نگرانترند و این مسئله باعث می‌شود تا به این درک برسیم که خود مصریها نیز به فکر کشورشان هستند، لازم نیست ما بیش از آنها نگران باشیم.
محمد حبیب، یکی از نمایندگان سابق اخوان المسلمین در پارلمان مصر در این باره می‌گوید: «در صورتی که انتخابات آزاد و عادلانه برگزار شود، گمان نمی‌کنم اخوان بتواند بیش از ۲۵ درصد کرسی‌های پارلمان را به دست آورد.»
تکمیلی //
اسرائیل و اخوان المسلمین، دو طرف بازی ایران و مصر
تندباد تغییرات سیاسی چنان خاورمیانه و شمال آفریقا را در هم پیچیده که جغرافیای سیاسی این قسمت از جهان در عرض چند ماه به یکباره دگرگون شده است. حوادث عظیمی که از خودسوزی یک فروشنده سبزیجات در تونس شروع شد به تغییرات عظیم در نظام‌های سیاسی دیکتاتوری با سابقه چند دهه حکومت انجامید، زین العابدین بن علی رئیس جمهور مادام العمر تونس از این کشور گریخت، حسنی مبارک، رئیس جمهور مستبد و دائمی مصر، از کاخ ریاست جمهوری به پای میز محاکمه رفته تا درباره دارایی‌های نامشروع و سرکوب مردمش توضیح دهد. بحرین، کانون بحران در منطقه خلیج فارس شده و عربستان و امارات متحده عربی، این کشور را علنا به اشغال نظامی خود درآورده اند.
در این گفتار کوتاه، سعی شده با نگاهی به آینده روابط ایران با کشور در حال بحران مصر و ملاحظات آتی دیپلماتیک فی مابین بررسی شود.
تاریخچه
روابط ایران و مصر در سال‌های اخیر، چندان روابط گرمی نبوده، چون دستگاه دیپلماتیک ایران با منع مکرر رهبری و بر خلاف تمایل دولتمردان از برقراری روابط با این کشور خودداری کرده است.
پس از سقوط مبارک و اداره مصر توسط شورای نظامیان، ایران با بازبینی روابط گذشته، اندک اندک سعی کرده جای پای خود را در این کشور استراتژیک محکم کند. گذر اولین ناوچه نظامی ایران از کانال سوئز و ورود به آبهای آزاد مدیترانه، تعارفات دیپلماتیک بین وزیر امور خارجه ایران و شورای موقت حکومت مصر، فعالیت بی سابقه دفتر حفاظت از منافع ایران در مصر و این اواخر، حضور مسئولان رسمی سیاست خارجه ایران در قاهره، نوید تغییرات عمقی در مناسبات ایران و مصر است.
از سوی دیگر، مصر به دلیل وابستگی به بودجه نظامی و تجهیزات ناتو و همچنین تعهدات بین المللی که بین قاهره و تل آویو برقرار کرده، نمی تواند به یکباره، دوستان استراتژیک خود در واشنگتون و تل آویو را فراموش کند و با دست دراز کردن به سوی تهران، مرزهای خود در صحرای سینا و کمکهای اقتصادی و نظامی ایالات متحده را به خطر اندازد.
اسرائیل و اخوان المسلمین، دو طرف بازی ایران و مصر
در این شرایط است که دولتمردان مصری، راه حلی بینابین را برگزیده اند. هر چند به نظر می رسد یکی از اصلی ترین دلایل پیچیده شدن بازی بین تهران و قاهره، فعالیت آشکار و نهان لابیهای اسرائیل در قاهره و واشنگتون باشد، ولی حضور اخوان المسلمین، خصوصا شاخه رادیکال این جنبش به عنوان کسانی که قصد برقراری حکومتی اسلامی را در سر می پرورانند، روابط و تعاملات ایران و مصر را به سطوحی غیرقابل پیش بینی می برد.
اسرائیل از یک سو، به شدت نگران قدرت گرفتن اسلامگرایان رادیکال در مصر است و می کوشد تا با اعمال نفوذ، قانون اساسی آینده این کشور را تحت تاثیر منافع خود قرار دهد و از سوی دیگر، ایران بی میل نیست اندکی از فشار ایالات متحده در کشورهای همجوار خود از جمله عراق، افغانستان و پاکستان را با حضور در مصر، جبران کند.
اکنون به نظر می رسد در میدان قاهره، این تهران و تل آویو هستند که مچ اندازی می کنند. زیرا مصریها، به دلیل مشکلات اقتصادی بی شمار و بی ثباتی سیاسی ماه‌های اخیر، ترجیح می دهند ابتدا به معیشت و رونق اقتصادی خود توجه کنند تا پس از فراغت از اقتصاد، به مسائل سیاسی و احتمالا ایدئولوژیک توجه نشان دهند.
در این میان، بی تردید، دست ایران در رقابت با کارتلهای اقتصادی اسرائیلی و آمریکایی، پایین تر است. آنها با صرف هزینه‌های میلیاردی به راحتی می توانند حکومت آینده مصر را بیش از گذشته وامدار خود کنند، ولی ایران با توجه به وضعیت اقتصادی داخلی که نمود آن در گزارش اخیر بانک جهانی خلاصه می شود، توان رقابت اقتصادی با رقبای قوی پنجه خود را نخواهد داشت.
به همین دلیل ایران، سعی می کند علاوه بر حفظ جاپای خود در روابط سیاسی با قاهره، ابتدا شرایط قبلی بین دو کشور را عمق بیشتری بخشیده و سپس با خط دهی فرهنگی و ایدئولوژیک به احزابی نظیر اخوان المسلمین نفوذ معنوی خود در مصر را افزایش دهد. البته در این میان، تحلیلگران اسرائیلی نیز بیکار نمی نشینند و از ابتدا راه را بر فعالیتهای مذهبی احزاب با گنجاندن اصلی در قانون اساسی پیشنهادی این کشور بسته اند ولی در رقابت میان منافع اقتصادی و نفوذ معنوی اندیشه‌های اسلامخواهانه ایران در مصر زمان برای قضاوت زود است.
از سوی دیگر تهران تصور می کند در صورتی که بتواند با تعمیق روابط اقتصادی خود با قاهره، بخشی از سهم بازار سرمایه را به خود اختصاص دهد می تواند از بازار مصرف ۸۰ میلیونی این کشور، استفاده ببرد. توجه بیش از گذشته تهران به بانک مشترک ایران و مصر در روزهای اخیر یکی از نشانه‌های این سرمایه گذاری اقتصادی است.
به نظر می رسد در کوتاه مدت این جبهه آمریکا-اسرائیل است که همچنان به دلیل دست داشتن در معادلات اقتصادی و نظامی مصر، گوی رقابت از ایران را ربوده اند، ولی در میان مدت تهران می تواند با بسط نفوذ معنوی خود در قاهره، مقامات ارتش این کشور را مجبور به تسلیم در برابر خواسته‌های اسلام خواهانه کند که در میان اکثریت عامه مردم مصر جایگاه قابل قبولی دارند.
سهم یافتن اسلام خواهان از قدرت در مصر برابر با افول ستاره اقبال تل آویو با این کشور تلقی می شود و همین موضوع تعادل قوا در خاورمیانه را بر هم می ریزد. به بیان دیگر با رسیدن اخوان المسلمین به نهاده‌های قدرت در آینده مصر، احتمال این که مرزهای این کشور با اسرائیل دچار تغییرات نظامی و سیاسی شود چندان دور از ذهن نیست.
