اختلافات داخلي پيمان آتلانتيك شمالي ظاهرا در طولاني شدن حضور اين سازمان در كشور ليبي تاثير دارد و قدرت هاي اصلي ناتو زندگي مردم ليبي را قرباني تعيين نقش خود در آينده پس از جنگ اين كشور مي كنند.

در چهارم فروردين سال جاري،نيروهاي ناتو به همراه نيروهايي از اردن، قطر، امارات متحده و سوئد با ارتش ضعيف ليبي وارد جنگ شدند تا چنانكه گفته مي شد از قيام مردم اين كشور عليه معمر قذافي حمايت كنند.
توان ارتش ليبي از نظر سلاح هاي نظامي محدود به تسليحات از رده خارج شده شوروي سابق (و بعضا فرانسه) بود كه در دهه هاي 60 و 70 ميلادي، سلاح هاي معمولي به شمار مي رفتند و به طور طبيعي شكست دادن چنين ارتشي براي ناتو چندان دشوار به نظر نمي رسيد.
در روز نخست حملات، ارتش هاي آمريكا و انگليس،110 موشك هدايت شونده 'تام هاك' به سوي مواضع قذافي شليك كردند و جنگنده هاي فرانسوي و انگليسي به بمباران اهداف از پيش طراحي شده پرداختند. مقام هاي غربي، از جمله رييس جمهور و وزير خارجه آمريكا، نيز آشكارا به قذافي اخطار دادند كه تنها راه باقي مانده براي او كناره گيري از قدرت است و خود اوست كه نحوه كنار رفتنش را تعيين خواهد كرد.
اكنون پس از گذشت نزديك به يكماه از آغاز حملات ناتو، نه تنها معمر قذافي شكست نخورده، بلكه نوع رفتار ناتو، اعتراض شديد نيروهاي مخالفت قذافي و شوراي ملي ليبي را نيز به همراه داشته است.
آيا شكست دادن ارتش قذافي براي ناتو به زماني بيش از اين نياز دارد؟ براي يافتن پاسخ اين سوال،نگاهي گذرا به دو مورد از دخالت هاي نظامي پيمان آتلانتيك شمالي در گذشته مي تواند راهگشا باشد:

** جنگ خليج فارس
به دنبال اشغال كويت به وسيله صدام حسين و تنها 2 روز پس از پايان مهلت تعيين شده از سوي شوراي امنيت سازمان ملل براي خروج ارتش عراق، نيروي هوايي ائتلاف به فرماندهي ناتو وارد جنگ هوايي با صدام شد.
ارتش صدام طي يك دهه به وسيله شوروي سابق و برخي كشورهاي غربي مانند فرانسه تا بن دندان مسلح شده بود و از نظر توان نظامي، ارتش معمولي معمر قذافي در ليبي را اساسا نمي توان با نيروهاي مسلح صدام حسين مقايسه كرد.
در هفدهم ژانويه 1991ميلادي ، آفند هوايي گسترده عليه نيروهاي صدام با سه هدف مشخص آغاز شد: انهدام پدافند هوايي، اخلال در كنترل و فرماندهي، و تضعيف نيروهاي زميني صدام در كويت و عراق.
پيشروي نيروهاي ائتلاف در مواضع صدام بسيار سريع بود و تقريبا پدافند هوايي عراق توان مقابله با حملات ناتو را نداشت. هدف دوم ناتو براي اخلال در كنترل و فرماندهي عراق با تخريب سامانه هاي برق، مخابرات، جاده ها و پل هاي راهبردي همراه بود و بالاخره مرحله سوم با حمله هوايي به مواضع نيروهاي زميني ارتش عراق به منظور انهدام تجهيزات و تضعيف روحيه نيروهاي زميني انجام شد.
همه اين اقدامات در مدت تنها پنج هفته به صورت فشرده و طي يكصد هزار پرواز عملياتي محقق گرديد.
نيروهاي ناتو پيش از انجام عمليات، تمام جوانب امر را ارزيابي كرده بودند؛ چنانكه وقتي صدام با حمله موشكي همزمان به عربستان و رژيم صهيونيستي تلاش كرد خود را در جبهه مخالف صهيونيست ها، و سعودي ها را در جبهه موافق آنان جلوه دهد، اقدام او با سكوت معنادار رژيم اشغالگر قدس روبه رو شد تا جلوي برانگيختن احساسات ملت هاي عرب گرفته شود. زماني هم كه رژيم صدام تهديد به استفاده از سلاح هاي شيميايي و ميكروبي كرد، پيام اين رژيم بلافاصله با تهديد آمريكا به استفاده از سلاح اتمي روبه رو شد. حتي تلاش صدام براي مذاكره با روس ها هم كارساز نشد؛ نيروهاي ائتلاف فقط يك چيز را مي خواستند: خروج فوري و بي قيد و شرط از كويت.
با پايان عمليات هوايي، در 24 فوريه 1991 نيروهاي زميني ناتو همزمان به كويت و جنوب عراق تاختند و تنها «دو روز» طول كشيد تا ارتش صدام حسين به طور كامل تسليم شد.

** نبرد كوزوو
يوگسلاوي سابق وارث يكي از قدرتمندترين ارتش هاي جهان بود. صادرات سلاح هاي نظامي، مهمترين صادرات اين كشور در دهه 80 ميلادي شمرده مي شد و عايداتي كه اين عضو قدرتمند پيمان ورشو از فروش سلاح به دست مي آورد تقريبا دو برابر صنعت گردشگري (دومين منبع درآمدش) بود.
در سال 1999، پس از آنكه دو ماه مذاكره آلباني تباران كوزوو و دولت ميلوشويچ در فرانسه براي ميانجيگري ناتو بي ثمر ماند، نيروهاي ناتو آفند هوايي خود عليه مواضع ميلوشويچ را آغاز كردند. آفند هوايي پراكنده در اواخر ماه مارس (اوايل فروردين) با حمله جنگنده هاي ناتو و موشك هاي هدايت شونده (كروز) شروع شد. در پاسخ، نيروهاي ارتش، پليس، و حتي نيروهاي شبه نظامي صرب با حمله به كوزوو، روستاهاي اين منطقه را ويران و ساكنانشان را وادار به ترك منطقه كردند. از آنجا كه بيشتر اعضاي ناتو مخالف ورود نيروي زميني به درگيري ها بودند، ناتو حملات هوايي خود را شدت بخشيد و در ماه هاي آوريل و مه (فروردين و ارديبهشت) پل ها، خطوط راه آهن، پالايشگاه هاي نفت و نيروگاه هاي برق يوگسلاوي را در تمام شهرها از جمله در بلگراد (پايتخت) بمباران كرد.
در اواخر ماه مه پرونده اي عليه جنايات جنگي ميلوشويچ در لاهه تشكيل شد و در سوم ژوئن 1999 (13 خرداد) اسلوبودان ميلوشويچ پذيرفت كه كوزوو را به عنوان منطقه خود مختار و تحت الحمايه ناتو و سازمان ملل به رسميت بشناسد.

** زمينه هاي تاخير در ليبي
اما در ليبي و پس از يك آغاز برق آسا، ورق برگشت. پرمخاطب ترين رسانه هاي آمريكايي از جمله شبكه خبري فاكس نيوز و روزنامه يو اس اي تودي در روزهاي اخير به گونه اي ناباورانه مخارج نظامي حمله به ليبي را به صورت روزشمار انعكاس مي دهند و تلاش مي كنند افكار عمومي اين كشور را به سمت ديگري سوق دهند.
انگليس كه خود به همراه فرانسه قطعنامه 1973 را به شوراي امنيت ارايه كرده و زمينه را براي حمله نظامي فراهم آورده بود، حاضر نشد 'شوراي ملي انتقالي' در ليبي را به رسميت بشناسد. هرچند سياست انگليسي ها مطابق معمول بسيار پيچيده است و اين كشور همزمان از افزايش حملات نظامي عليه قذافي پشتيباني مي كند.
از سوي ديگر، آمريكايي ها به بهانه كسري بودجه و ضرورت مشاركت ديگران، پا را عقب گذاشتند و مسووليت حملات هوايي را به طور كامل به ناتو محول كردند.
مقام هاي رسمي آمريكايي نيز لحن خود را تغيير داده اند و به گونه اي سخن مي گويند كه گويا نه مي خواهند از ليبي خارج شوند و نه براي تكميل ماموريت خود عجله اي دارند.
باك مك كيون، رييس كميسيون دفاعي مجلس نمايندگان آمريكا با اشاره به هزينه هاي هنگفت جنگ مي گويد: 'ما بايد پيش از تخريب يك چيز، خوب فكر كنيم! چون اين كاري است كه به تازگي انجام مي دهيم: ما يك چيز را منهدم مي كنيم و سپس بر مي گرديم و آن را بازسازي مي كنيم.'
تاد هريسون، پژوهشگر ارشد مركز بررسي هاي راهبردي و مالي نيز مي گويد: 'اگر درگيري ها به جاي چند هفته، چند ماه طول بكشد و متحدان ما در سازمان پيمان آتلانتيك شمالي ناتو نتوانند بخش چشمگيري از مخارج آن را برعهده بگيرند، هزينه هاي آمريكا به سرعت افزايش خواهد يافت و ما تابستان امسال درخواست دولت از كنگره براي تامين بودجه ضروري و تكميلي را شاهد خواهيم بود.'
اواخر هفته گذشته، دور روز دعواي سياسي وزيران خارجه ناتو در برلين بي نتيجه ماند و كار به جايي رسيد كه آندرس فوگ راسموسن، دبيركل ناتو، روز جمعه تاكيد كرد كه هيچ راه حل 'صرفا نظامي' براي ليبي وجود ندارد.
ايالات متحده آمريكا و اسپانيا جنگنده هاي خود را از خط مقدم به مواضع پشتيباني انتقال داده و در واقع به فرانسه و انگليس كه خواهان تمام كردن كار هستند، پشت كردند.
چند روز پيش از آن هم آمريكا با اين توجيه كه مسلح كردن طالبان و القاعده در دهه 80 ميلادي براي مبارزه با اشغالگران روس، صدها ميليارد دلار هزينه روي دستش گذاشت و نتيجه دلخواه را هم به همراه نياورد، نظر ايتاليا و برخي كشورهاي ناتو براي مسلح نمودن مخالفان قذافي را وتو كرد.
به نظر مي رسد هم اينك در كشور نفت خيز ليبي، اختلاف عميقي ميان ايتاليا، فرانسه و احتمالا انگليس از يك سو، و آمريكا، آلمان و... از سوي ديگر به وجود آمده است. اگر اين اختلاف كه بي شك در نحوه حضور اين كشورها در فرداي ليبي ريشه دارد حل نشود، مردم ليبي بايد هزينه هاي سنگين آن را بپردازند.
و بالاخره اينكه، روز گذشته (يكشنبه) ارنست اوهرلاو، رييس سازمان اطلاعات آلمان با تاكيد بر اينكه تغيير رژيم در ليبي طول خواهد كشيد ،گفت 'ما نمي توانيم پيش بيني كنيم كه قذافي چه مدت بر سر قدرت باقي خواهد ماند.'