بصيرت ـ از زمان حمله نيروهاي ناتو به ليبي بيش از يك ماه است كه مي گذرد، اما تاكنون نتيجه مشخصي از اين حمله به دست نيامده است.

معمر قذافي همانگونه كه در برابر انقلابيون ايستاده و قدرت را رها نمي كند، در برابر حملات هوايي نيروهاي ناتو نيز با تغيير روش جنگي مقاومت مي كند. پيش از ورود ناتو به جنگ ليبي، نيروهاي مزدور و همچنين طرفدار قذافي عموماً از حملات هوايي استفاده كرده و نيروهاي انقلابي را مورد هدف قرار مي دادند، اما با ورود ناتو به اين جنگ، تغيير تاكتيك داده و مانورها را بر روي زمين انجام مي دهند. به عقيده برخي از كارشناسان اگر ناتو به سمت جنگ زميني خيز بردارد، قذافي تاكتيك خود را به سمت جنگ هاي چريكي تغيير خواهد داد. اين در حالي است كه براي پيمان «آتلانتيك شمالي» پيشتر نيز نمايان شده است كه در جنگ هاي چريكي با مشكلات فراواني مواجه است.

ديكتاتور ليبي همه اين كارها را براي باقي ماندن در قدرت انجام مي دهد. تفاوت وي با زين العابدين بن علي و حسني مبارك، روساي جمهور تونس و مصر در همين مسئله نهفته است كه وي باقي ماندن در رأس حكومت را به هر چيز ديگري ترجيح مي دهد، اما زماني كه ناتو با پشت سر گذاشتن اختلافات فراوان بالاخره به اين نتيجه رسيد كه جنگنده هايش را بر فراز آسمان ليبي به پرواز درآورد، برخي به اين فكر مي كردند كه به اصطلاح ديگر، كار ديكتاتور ديوانه تمام است، اما واقعيت چيز ديگري نشان داد. در چنين شرايطي اين پرسش به وجود مي آيد كه چرا ناتو نتوانسته در جنگ ليبي موفق عمل كند؟ چرا انقلابيون هنوز راه به جايي نبرده اند؟ و عاقبت كار در ليبي چه خواهد شد؟

در اين زمينه، چند مسئله را مي توان مورد بررسي قرار داد. مسئله اول اين است كه طرفداران و نيروهاي قذافي قوي تر از آن هستند كه انقلابيون و كشورهاي غربي فكر مي كردند، به اين دليل كه بيش از دو ماه است با انقلابيون مقابله كرده و حدود يك ماه است كه در برابر حمله هاي ناتو دوام آورده اند. اين مقاومت به قدري ادامه پيدا كرده كه «اندرس فوگ راسموسن»، دبير كل ناتو نسبت به موفق بودن عمليات نظامي در ليبي اظهار ترديد كرده است. نوع عمليات ناتو در ليبي حتي اختلافاتي را بين اعضا موجب شده است. از نظر دو كشور فرانسه و انگليس كه براي آغاز جنگ در اين كشور بسيار تأثيرگذار عمل كردند، عمليات ناتو از شدت لازم برخوردار نيست.

همزمان ناتو نيز در رد انتقادهاي پاريس و لندن با صدور بيانيه اي اعلام كرد كه عمليات اين سازمان نظامي بر طبق مأموريتي است كه در قطعنامه 1973 سازمان ملل آمده است. اين مسائل، مثلث نيروهاي حاضر در جنگ ليبي را در وضعيت نه برد نه باخت قرار داده است، يعني همان وضعيتي كه پيش از ورود ناتو وجود داشت. مسئله دوم به نبود استراتژي مشخص ناتو در ليبي باز مي گردد. با گذشت يك ماه از حمله هوايي ناتو به اين كشور، بسياري بر اين عقيده اند كه ناتو كه فرماندهي عمليات ليبي را خود در اختيار گرفته، هيچ راهبردي براي پيشبرد اهدافش ندارد و به اين دليل هدف خاصي را دنبال نمي كند و دچار سرگيجي نظامي شده است. در حالي كه واشنگتن به ظاهر اعلام مي كند قذافي بايد قدرت را ترك كند، برخي از مقامات اروپايي، هيچ تمايلي براي اين كار نشان نداده و حتي در برخي موارد اعلام مي كنند هدفشان بركناري قذافي نيست. اين مسئله ناتو را بر سر دو راهي قرار داده، ضمن اينكه سازمان ملل هنوز اجازه جنگ زميني را به نيروهاي ناتو نداده است.

مسئله سوم اين است كه غرب و ناتو در ليبي كاملاً حساب شده عمل كرده و به دنبال طولاني شدن جنگ در اين كشور هستند تا مشروعيت لازم را براي حضور طولاني به دست بياورند. اين موضوع باعث مي شود تا ناتو و غرب همه احتمالات را بررسي كرده و سناريوهاي مورد نظر خود را يكي يكي به امتحان بگذارند. ناتو تجربه حمله به كشورهاي افغانستان و عراق و فرسايشي كردن جنگ با آنها را دارد. غرب از همين طريق توانسته چند سال منافع داخلي، منطقه اي و بين المللي خود را با حضور در دو كشور خاورميانه و شبه قاره تأمين كند. اطلاعات و رويكردهاي موجود نيز نشان مي دهد كه نه در پايان سال 2011 از عراق خارج مي شود و نه هيچ تمايلي براي خروج از افغانستان در آخر سال 2014 نشان مي دهد.

اين مسئله باعث شده تا وزير خارجه سابق ليبي نسبت به بروز جنگ داخلي طولاني در كشور هشدار دهد. مسئله بعدي در تحولات بعدي را بايد در سودانيزه شدن ليبي جست وجو كرد. آيا غرب به دنبال تجزيه ليبي است؟ در حال حاضر دو نظام حكومتي در كشور ليبي وجود دارد. در يك طرف رژيم قذافي در طرابلس كه پيشتر از سوي نظام بين الملل شناخته شده بود و در طرف ديگر شوراي ملي انتقال به نام جمهوري ليبي در بنغازي كه اخيراً مورد شناسايي برخي از كشورهاي غربي قرار گرفته است. اين مسئله مي تواند مقدمات تجزيه ليبي را فراهم كند. اين موضوع حساسيت اتحاديه آفريقا را برانگيخته است و اصولاً به همين خاطر بود كه هيأتي از نمايندگان را براي مذاكره با معمر قذافي و مخالفان رژيم به ليبي فرستاد، اما طرح آتش بس آن با مخالفت گروه هاي انقلابي مواجه شد. از اين رو دست كم در حال حاضر نمي توان براي ليبي و نتيجه جنگي كه در اين كشور در حال وقوع است، آينده مشخصي را پيش بيني كرد. فعلاً غرب در ليبي در حال آزمايش و خطا است تا براي تأمين منافع خود بهترين راه را انتخاب كند.