ایرنا - اعلان آغاز گفت وگو و رايزني دولت با احزاب و گروه هاي سياسي در الجزاير با هدف انجام برخي اصلاحات سياسي و اجتماعي، گمانه زني هاي متعددي را در اين زمينه به دنبال داشته است.

در پي وعده هاي پيشين دولت الجزاير در زمينه انجام برخي اصلاحات سياسي و اجتماعي در كشور، 'عبدالقادر بن صالح' ريس مجلس سنا و نماينده ويژه رييس جمهور اين كشور اعلام كرد گفت وگو با احزاب و گروه هاي سياسي آغاز شده است. در چارچوب اين مذاكرات كه قرار است به مدت 40 روز ادامه يابد، مسائل گوناگون از قبيل قوانين مربوط به احزاب، انتخابات، اطلاع رساني، قوانين استان ها، قوانين مربوط به مجلس و قانونگذاري مورد بحث و بررسي قرار خواهد گرفت.

** تحولات الجزاير و انقلاب هاي عربي
......................................................
مجاورت و هم مرزي الجزاير با تونس و ليبي به عنوان دو كانون مهم انقلاب هاي عربي بيش از هر عامل ديگري بر تحولات اخير اين كشور اثرگذار بوده است. علاوه بر اين اعلان آغاز جريان اصلاحات در مراكش يعني همسايه غربي و رقيب منطقه اي الجزاير در شمال غرب آفريقا، در رويكردهاي اخير رهبران الجزيره بي تاثير نبوده است.
همزمان با آغاز اعتراضات مردمي در تونس، دامنه انقلاب اين كشور تا حدي به الجزاير نيز كشيده شد. هرچند در خلال اعتراضات مردمي در الجزاير سه خودسوزي نمادين با الگوبرداري از اقدام 'بوعزيزي' در تونس، صورت گرفت، اما در واقع گستره اعتراضات مردمي از محدوده پايتخت فراتر نرفت و در نهايت جمعيتي بيش از 10 هزار نفر را به عرصه مخالفت عمومي نكشانيد.
در شرايطي كه وقوع انقلاب هاي عربي در خاورميانه و شمال آفريقا در برخي كشورهاي اين منطقه تحولات بنيادين به دنبال داشته و يا دستكم اثربخشي مشهود و ملموسي در سير رويدادهاي بسياري از كشورها داشته، به نظر مي رسد الجزاير تا كنون از نتايج انقلاب هاي عربي بركنار مانده است. بررسي بسياري از تحليل هاي موجود در اين زمينه نشان مي دهد كه شش عامل اساسي بر شرايط اين كشور اثرگذار بوده و از فراهم شدن گسترش اعتراضات مردمي جلوگيري مي كند.
1- با شروع جنبش اعتراضي ملت هاي عرب منطقه، رهبران الجزيره سعي كردند تا از رويه اي مشابه رهبران رياض براي مقابله با اعتراضات بهره جويي كنند. مقامات الجزاير با مشاهده نخستين جرقه هاي اعتراضات عمومي در مقطع كنوني سعي كردند با وعده اعطاي امتيازات گسترده اقتصادي و رفاهي مانند افزايش صد در صدي حقوق كارگران و كارمندان دولت، ارايه وام هاي متعدد و زمين و امكانات كشاورزي براي جمعيت دهقاني اين كشور، سطح رضايت عمومي را افزايش داده و براي چاره جويي در برابر مخالفت هاي مردمي زمان لازم را به دست آورند.
2- خاطره درگيري هاي خونين دهه نود ميلادي همچنان بر پس زمينه ذهني بيشتر مردم الجزاير نقش بسته است. قيام عربي از نوعي كه در سال 1988 ميلادي (1367 ه.ش) در اين كشور رخ داد و دربرگيرنده شورش عليه يك نظام تك حزبي بود، اگرچه بطور موقت با ايجاد يك فضاي سياسي آزاد و پويا منجر شد، اما ظرف مدت چهار سال اين كشور را به ورطه يك جنگ داخلي كشيد. در طول دهه نود ميلادي، كشتارها و ترورهاي بي شمار نزديك به 170هزار نفر را به كام مرگ فرستاد و منجر به آواره شدن حدود يك ميليون نفر شد. ناآرامي و وحشت عمومي در جامعه سه دهه پس از پايان نبرد خونين مردم اين كشور براي رهايي از استعمار فرانسه كه حدود يك ميليون نفر قرباني بر جاي گذاشت، مردم اين كشور را از رويدادهاي اين چنيني و تكرار آنچه در ليبي مي گذرد گريزان ساخته است.
3- در جريان اعتراضات اخير مردمي وحضور برخي از مخالفان در خيابان ها ي الجزيره حضور قوي و شديد نيروهاي امنيتي مشهود به نظر مي رسيد تا جايي كه بسياري از ناظران از حضور دهها نيروي امنيتي و انتظامي در برابر هر يك از تظاهركنندگان خبر داده اند. دولت الجزيره پس از تجربه يك دهه خونريزي و ناامني در اين كشور با استفاده از ثروت هاي ملي ناشي از استخراج و فروش نفت در سال هاي اخير، هزينه هاي قابل توجهي را صرف افزايش توان نيروهاي امنيتي و انتظامي كشور كرده و اين موضوع به صورت مستقيم بر ميزان گستردگي و نتيجه بخشي حضور مخالفان در خيابان هاي اين كشور تاثيرگذار بوده است.
4- به گمان برخي تحليل گران حضور چهره هايي مانند 'عبدالعزيزبوتفليقه' رييس جمهور كنوني، كه از برجسته ترين شخصيت ها ي دوران مبارزه عليه استعمار فرانسه و از اركان استقلال الجزاير به شمار مي رود در راس هرم قدرت مي تواند تا حدي به عنوان عامل مشروعيت بخش به نظام سياسي كنوني عمل كند. بوتفليقه پس از جنگ داخلي اين كشور به عنوان شخصيت سياسي كه مدتي به حاشيه رانده شده بود، با بازگشت به صحنه سياسي توانست دستكم در زمينه برقراري ثبات و امنيت داخلي و رفاه اجتماعي قدم هاي قابل توجهي برداشته و تا حدي نارضايتي هاي عمومي را فرونشاند.
از سوي ديگر بوتفليقه 11 سال است كه قدرت را در الجزيره به دست گرفته و در سال هاي 1383 و 1388 با درصد قابل توجهي از آراي مردمي توانسته است قدرت را حفظ نمايد. هرچند كه بيشتر مخالفان با غير واقعي خواندن نتيجه انتخابات و انتقاد از تلاش هاي رييس جمهور كنوني مبني بر جانشيني برادر وي در پست رياست قوه مجريه، خواهان سقوط بوتفليقه هستند اما نمي توان فراموش كرد كه وي در الجزاير به نسبت 'زين العابدين بن علي' و 'حسني مبارك' از مقبوليت بيشتري برخوردار است.
5- بررسي دقيق شرايط سياسي و اجتماعي الجزاير نشان مي دهد كه اين كشور در شرايط بهتري نسبت به تونس قرار دارد. هرچند برخي سانسورها در رسانه ملي اين كشور اعمال مي شود اما روزنامه ها با داشتن نوعي آزادي نسبي به نقد حكومت مي پردازند. علاوه بر اين بحران اقتصادي در كشورهايي مانند تونس و مصر به مراتب بيش از الجزاير به نارضايتي مردم از وضعيت معيشتي منجر شد. در مقابله با مخالفان نيز بر خلاف بسياري از كشورهاي عربي همچون بحرين، يمن و حتي مصر و تونس نيروهاي امنيتي اين كشور به خشونت متوسل نشدند.
6- دليل ديگر كه موجب تمايز وضعيت سياسي و اجتماعي الجزاير با ديگر كشورهاي منطقه شده ضعيف و پراكنده بودن مخالفان دولت است. اگرچه تشكلي مانند 'جبهه نجات اسلامي' سال ها به عنوان مهمترين اپوزيسيون دولت فعاليت كرده و هم اكنون نيز احزاب مخالف و معارض در الجزاير فعال هستند، اما اين گروه ها بر خلاف احزاب و تشكل هاي سياسي در مصر و تونس، از توانايي عملياتي كردن امكانات سياسي خود برخوردار نبوده و فاقد توان گسترش مخالفت هاي سياسي به صحنه رويدادهاي اعتراضي اجتماعي هستند.

** رويكردهاي احزاب مخالف به وعده هاي دولت در زمينه اصلاحات
..............................................................................................
با توجه به آنچه گفته شد حكومت الجزاير به نسبت ديگر حكومت هاي اقتدارگراي منطقه با چالش هاي كمتري در زمينه مخالفت هاي مردمي روبرو است. همچنين بوتفليقه با عنايت به اين موضوع كه از عامل زمان در رويارويي با چالش هاي فزاينده احتمالي در آينده برخوردار است، تلاش دارد تا با ايجاد روندهايي نظير اصلاحات كنترل شده از تكرار تجربيات رژيم هاي اقتدارگراي منطقه جلوگيري كند.
و اما واكنش هاي مخالفان و گروه هاي سياسي طرفدار وضعيت موجود در قبال اعلان دولت براي انجام اصلاحات متفاوت بوده است. شمار قابل ملاحظه اي از گروه ها با اعلام شركت يا دستكم مخالف نبودن با جريان گفت وگو بر سر اصلاحات بصورت تلويحي و ضمني از اين موضوع استقبال كرده اند. در اين ميان گروه هايي نيز وجود دارند كه با تاكيد بر مخالفت هاي پيشين با حكومت سعي دارند تا به نتيجه رسيدن قطعي اصلاحات از مواضع خود عقب نشيني نكنند. در اين زمينه احزابي مانند 'تجمع براي فرهنگ و دموكراسي' ، 'جبهه نيروهاي سوسياليست' ، ' جبهه ملي الجزاير' و ... كه حتي صاحب كرسي هايي نيز در پارلمان هستند، اقدام اخير دولت را ترفندي براي فريب مردم و سرپوش گذاشتن بر اعتراضات عمومي قلمداد كرده اند.
اين دسته از مخالفان هرچند حضور خود در چارچوب مذاكرات را به موضوعاتي مانند رسانه اي و علني شدن گفت وگوها مشروط كرده اند، اما با يادآور ساختن نوع رويكردهاي گذشته حكومت از جدي نبودن عزم دولت مبني بر تغيير اوضاع خبر داده اند. در ميان طيف وسيع گروه هاي مخالف، معارضان وابسته به جبهه نجات اسلامي كه از سوي دولت متهمين اصلي كشتارهاي دهه نود ميلادي معرفي شده اند، در گفت وگوهاي اخير جايي نداشته و اين تشكل همچنان به عنوان جمعيتي غيرقانوني شناخته مي شود.

** آينده تحولات الجزاير
..................................
جبهه نجات اسلامي به عنوان تشكلي سياسي كه در انتخابات پارلماني دي ماه 1371 توانست با اكثريت قاطع آرا حزب حاكم 'جبهه ملي آزاديبخش الجزاير' را شكست دهد و با شبه كودتاي نظامي از قدرت كنار زده شد به زعم دولت الجزاير همچنان به عنوان يك تشكل چالش زا و تهديدي در برابر حكومت و امنيت ملي به شمار مي رود. برخي تحليل گران معتقدند كه رويكردهاي اخير دولت با هدف جذب برخي گروه هاي اسلام گراي ميانه رو به حكومت و دور نگه داشتن اين گروه ها از مواضع رهبران جبهه نجات اسلامي صورت مي گيرد.
اگرچه بسياري از رهبران جبهه نجات اسلامي زنداني بوده و يا به خارج از كشور تبعيد شده اند و اين گروه سياسي امكان اثربخشي و تحول آفريني خود را تا حد زيادي از دست داده است، اما به نظر مي رسد هنوز به عنوان مهمترين تهديد در برابر حكومت الجزاير مطرح است. اين مساله موجب مي شود تا ناظران سياسي، جريان اصلاحات سياسي و اجتماعي بدون حضور چهره هاي وابسته به اين گروه را از پيش شكست خورده و بي نتيجه تلقي كنند.
در الجزاير تغييراتي مانند لغو قانون 'حالت فوق العاده' كه از سال 1371 در اين كشور برقرار بوده است گامي موثر در اعلان حسن نيت دولت در توجه به خواست مخالفان بوده است. هرچند اين رويداد از ديد مخالفان تابع شرايط ويژه اوج گرفتن انقلاب هاي عربي در اواسط زمستان سال گذشته و در جهت خاموش كردن اعتراضات عمومي قلمداد شده است، اما گام دوم يعني شروع گفت وگو بر سر اصلاحات سياسي و اجتماعي تا حدي مي تواند نشان دهنده فاصله گرفتن حكومت الجزيره از رويكردهاي رژيم هاي اقتدار گراي وابسته به ديكتاتورهاي ساقط شده منطقه باشد