خبرگزاري فارس: درحالي سازمان ملل متحد كشور سومالي را "منطقه قحطي‌زده " اعلام كرد كه به جز عوامل جغرافيايي؛ نبود دولت مركزي و جنگ‌هاي داخلي دو دهه‌اي اين بحران را بيش از پيش تشديد كرده است.
به گزارش فارس، درحالي سازمان ملل متحد كشور سومالي را "منطقه قحطي‌زده " اعلام كرد كه به جز عوامل جغرافيايي؛ نبود دولت مركزي و جنگ‌هاي داخلي دو دهه‌اي اين بحران را بيش از پيش تشديد كرده است.
* 99 درصد مردم سومالي مسلمان هستند
"سومالي " كشوري در شرق قاره آفريقا و پايتخت آن "موگاديشو " است. سومالي يك كشور ساحلي است كه در منطقه شاخ آفريقا و در شرق آفريقا واقع شده است. اين كشور بيشترين مساحت منطقه استراتژيك شاخ آفريقا را به خود اختصاص داده و با 637 هزار كيلومتر مربع مساحت، در غرب اقيانوس هند قرار دارد، اما يكي از كشورهايي است كه بيشترين شمار افراد آواره و بي‌خانمان را در سطح جهان دارد.
معادن سومالي شامل: سنگ آهن، ژيپس و اورانيوم است، اما به علت عقب‌ماندگي تكنولوژي و عدم وجود امكانات و كارشناسان فني، از اين معدن بهره‌برداري نمي‌شود.
سومالي حدود 10 ميليون نفر سكنه دارد كه 99 درصد آنها مسلمان هستند. نژاد ساكنان آن سياه و سفيد (سامي) است و به زبان سوماليايي و عربي سخن مي‌گويند.
سومالي يكي از بالاترين ميانگين‌هاي مرگ و مير كودكان جهان را داراست، 10 درصد كودكان هنگام تولد و 25 درصد كودكاني كه هنگام تولد جان سالم بدر‌برده‌اند، قبل از رسيدن به 5 سال از دنيا مي‌روند. سومالي از لحاظ مبتلايان به ويروس اچ آي وي/ايدز كمترين درصد در آفريقا و جهان را داراست.
* به دستگيري قدرت در سومالي توسط نظاميان
همانگونه كه گفته شد، سومالي در سال 1960 اعلام استقلال كرد و "عادن عبدالله عثمان‌دار " بعنوان رئيس جمهور و "عبد الرشيد علي شرماكه " بعنوان نخست‌وزير سومالي انتخاب شدند.
در اواخر سال 1969 بدنبال قتل شرماكه، كه از سال 1967 بعنوان رئيس جمهور سومالي در راس قدرت قرار داشت، نظاميان قدرت را در اين كشور بدست گرفتند.
ظرف همين سال و به دنبال كودتاي نظامي "محمد زيادباره "، ژنرال نيروهاي مسلح، رياست جمهوري را برعهده گرفت.
رهبران انقلابي ارتش فرماندهي زيادباره فعاليت‌هاي عمومي گسترده‌اي را در سومالي آغاز كردند كه از جمله بايد به اجراي موفق طرح سواد آموزي در مناطق شهري و روستايي اشاره كرد كه يكباره نرخ باسوادان سومالي را از 5 درصد به 55 درصد در اواسط دهه 1980 ارتقاء داد.
* سومالي از سال 1991 فاقد دولت ملي تاثيرگذار است
برغم داشتن دولت به رسميت شناخته شده توسط سازمان‌هاي بين‌المللي در شهر بايدوا، اما سومالي از سال 1991 فاقد دولت ملي تاثيرگذار است. اين دولت كه "دولت انتقالي ملي " خوانده مي‌شود، تنها كنترل بايدوا را در اختيار داشته و از نظر بيشتر مردم سومالي قانوني نيست.
چون دولت موقت در خارج از كشور و توسط نيروهايي كه دشمن تاريخي و منافع ملي سومالي هستند، مانند اتيوپي و ديگر كشورهاي آفريقايي كه منافع خود را در سومالي دنبال مي‌كنند، انتخاب شده است.
در مناطق شمال غربي، جمهوري در تبعيد سومالي‌لند قرار دارد كه استقلال خود را در سال 1991 اعلام كرد، اين منطقه با اين‌كه نسبت به مناطق جنوب و شمال شرق ثبات و دموكراسي نسبي خود را حفظ كرده، ولي توسط جامعه بين‌المللي به رسميت شناخته نشده است.
"پانت‌لند " در شمال شرق سومالي خود گرداني خود را در سال 1998 اعلام كرد و با اين كه رئيس جمهور سابق پانت‌لند رياست جمهوري دولت بايدوا را برعهده داشت، اما از ائتلاف با دولت موقت امتناع كرده است.
در مناطق جنوب شرقي ايالات جوبالند و در مناطق جنوب غربي سومالي انضمام خود به دولت بايدوا را اعلام كرده‌اند.
اما نيمه ديگر كشور كه بخش زيادي از جمعيت را در اختيار دارد، در كنترل اتحاد دادگاه‌هاي اسلامي است و اين شورا بر شهرهاي استراتژيك موگاديشو، و از سال 2006 بر شهر "كيسمايو " حاكميت دارد. رهبري اين شورا بر عهده شيخ "شريف شيخ احمد " است.
در 14 اكتبر سال 2004 اعضاي پارلمان سومالي "عبداللهي يوسف "، رئيس جمهور سابق پانت‌لند را بعنوان رئيس جمهور سومالي انتخاب كردند. دولت يوسف توسط اكثر كشورهاي غربي به رسميت شناخته شد، اگرچه حاكميت واقعي او با توجه به تاريخچه نظاميگري‌اش و شركت در جنگ داخلي‌هاي ويرانگر داخلي زير سوال بوده است.
تشكل‌ها و سازمان‌هاي سياسي-قومي چندي در سومالي فعاليت مي‌كنند كه پس از جنگ داخلي در اين كشور شكل گرفتند.
به هر روي اواخر سال 2006 "دولت موقت ملي " تنها كنترل بخش نسبتا كوچكي از كشور را برعهده داشته و به اعتقاد برخي كارشناسان حاكميت اين دولت حتي از مرزهاي بايدوا فراتر نرفته است.
* دخالت آمريكا در سومالي
آمريكا جهت تقويت حضور ناوگان‌هاي نظامي خود در منطقه خليج فارس و اقيانوس هند بهانه‌ها و انگيزه‌هاي مختلفي را جهت مداخله در امور داخلي سومالي ساخته و پرداخته نموده است. واشنگتن در سال 1992 به بهانه كمك‌هاي بشردوستانه و واژه‌هاي فريبنده مانند "زنده كردن اميد " به ملت فقرزده و قحطي‌زده سومالي كمك كند.
همچنين واشنگتن با هدف تثبيت حضور خود، اقدام به برنامه‌ريزي براي مقابله با يكي از قدرتمندترين بازيگران محلي سومالي يعني ژنرال "عيديد " كرد، برهمين اساس در يك عمليات محرمانه و ضربتي تلاش كرد با اعزام تفنگداران خود به سومالي، ژنرال عيديد را دستگير و به خارج از آن كشور منتقل كند، اما اين عمليات با شكست سختي مواجه شد و نيروهاي آمريكايي با دادن تلفات مجبور شدند با كمك نيروهاي سازمان ملل متحد خاك سومالي را ترك كنند.
* دادگاه‌هاي اسلامي و گروه الشباب
شرايط كشور سومالي پس از فروپاشي نهادهاي دولتي در اوايل دهه نود به همراه نوع طبيعت و بافت اجتماعي اين كشور، بستر ساز تشكيل اين قبيل دادگاه‌هاي عرفي و قبيله‌اي بود. شيوع آنارشيسم و آشفتگي و فقدان ضابطه‌هاي قانوني و چارچوب‌هاي حقوقي و تشديد رقابت‌ها ميان سران قبايل و جنگ سالاران، مسلح شدن مردم، فرصت‌ها و زمينه‌هايي را براي تشديد روند فزاينده جرايم و ناهنجاري‌هاي اجتماعي و سقوط قانون در اين كشور فراهم آورد. تداوم اين روند، اركان ميان اجتماعي را مختل و انواع جرايم و بزهكاري‌ها را تشديد كرد، بگونه‌اي كه اين شرايط مردم و نخبگان جامعه را به ستوه آورد. لذا عقلاي قوم و علماي مساجد، ضرورت تشكيل دادگاه‌هاي اسلامي را بعنوان راه حل مبارزه با بي‌قانوني‌ها بيان كردند.
حادثه يازده سپتامبر 2001 و فشارهاي آمريكا بر سازمان‌ها و گروه‌هاي اسلامي و كنترل منابع مالي آنها به بهانه مبارزه همه جانبه با تروريسم جهاني و منطقه‌اي، زمينه تضعيف و كاهش اقتدار محلي اين دادگاه‌ها را فراهم آورد، اما در سال 2004 علي‌رغم تشكيل دولت جديد به رياست آقاي عبداللهي يوسف احمد، از بين رفتن امنيت و ثبات به دليل رقابت و تشديد روند جرايم و ناهنجاري‌هاي اجتماعي و بي‌قانوني در كشورمختل شده بود كه اين امر زمينه احياي مجدد و اقتدارگرايي دادگاه‌هاي اسلامي را فراهم آورد.
در اين سال دادگاه‌هاي اسلامي با تشكيل "اتحاديه دادگاه‌هاي اسلامي شريعت " و انتخاب "شيخ شريف احمد " به رياست آن وارد مرحله تاريخي شد.
همچنين اين دادگاه‌ها تاسيس شاخه نظامي خود به نام "گروه الشباب " را اعلام كردند و با كمك اين گروه موفق شدند با مجرمين و قانون‌شكنان مبارزه قاطعانه داشته باشند و امنيت و ثبات را تا حدود زيادي به شهر مگاديشو بازگرداندند.
بسياري تلاش كرده‌اند، فعاليت‌هاي دادگاه‌هاي اسلامي و از جمله شاخه نظامي آن يعني "گروه الشباب " را با سازمان القاعده ارتباط دهند و به نوعي اين دادگاه‌ها را شاخه القاعده در سومالي معرفي كنند، درحالي‌كه تبيين گوشه‌اي از ديدگاه‌هاي شيخ شريف احمد در اين‌باره خود گوياي همه چيز است، وي در مصاحبه با رسانه‌ها اين‌گونه از دادگاه‌هاي اسلامي و گروه الشباب دفاع كرد:
- من از طالبان چيزي نمي دانم و از تجربه آن آگاهي ندارم.
- دادگاه‌هاي اسلامي شريعت، حدود شريعت اسلامي را اجرا نمي كند زيرا شرايط سومالي براي اجراي آن مناسب نيست، دادگاه‌ها تنها به اجراي تعزيرات اسلامي در قبال خطاكاران و قانون‌شكنان اقدام مي‌كند.
- ما قصد تشكيل دولت اسلامي نداريم، اما مردم بايد در اين‌باره در آينده تصميم بگيرند.
- سومالي ملجأ و مأوي القاعده و افراد آن نيست و ما نمي‌فهميم كه آمريكا از ما چه مي‌خواهد.
- مردم از جنگ و منازعه محلي و قبيله‌اي به ستوه آمده‌اند . لذا از فعاليت دادگاه‌هاي اسلامي(براي ايجاد امنيت و ثبات در كشور) حمايت مي‌كنند.
- ما براي سلطه و بدست گرفتن قدرت به صحنه نيامده‌ايم، بلكه هدف م اجراي تكليف شرعي و اسلامي است.
آگاهان به مسايل سومالي شيخ "حسن ظاهر اويس " را رهبر اتحاديه دادگاه‌هاي اسلامي سومالي مي‌دانند. رسانه‌هاي غربي بويژه آمريكا او را رهبر جناح افراطي تشكيلات دادگاه‌هاي اسلامي قلمداد مي‌كند. وي در دهه نود از رهبران و بنيانگذاران حزب "اتحاد اسلامي سومالي " بود كه در ليست سياه گروه‌هاي تروريستي وابسته به القاعده قرار گرفته، اين گروه به دنبال تشكيل يك دولت اسلامي در سومالي بزرگ و منطقه شاخ آفريقا است.
* قحطي و خشكسالي در سومالي
كشور سومالي سال‌هاست كه به دليل شرايط جغرافيايي و اقتصادي و مهم‌تر از آن سياسي با معضلي به نام قحطي و خشكسالي مواجه است، اما بدترين خشكسالي سومالي در نيم قرن گذشته است و انتظار مي‌رود، دامنه آن سراسر شاخ آفريقا را فرابگيرد.
سازمان ملل متحد در بخش‌هايي از سومالي كه دچار خشكسالي بي‌سابقه شده، اعلام قحطي‌زدگي كرده و اعلام نموده، با وجود كمك‌هاي جهاني باز شاهد وخامت اوضاع در كشور سومالي و منطقه شاخ آفريقا باشيم.
اين خشكسالي تاكنون به حدود 10 ميليون سكنه آسيب زده و ده‌ها هزار تاكنون از اين كشور گريخته و به كشورهاي همسايه مانند كنيا و اتيوپي مهاجرت كرده‌اند.
خشكسالي و قحطي موجب شده بيش از 30 درصد از كودكان سومالي دچار سوء تغذيه شوند و روزانه 4 نفر از هر ده هزار كودك بميرند.
