بررسی استراتژیک -با گذشت بیش از ۵ ماه از شروع بهار عربی و تحولات کشورهای عربی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا همچنان بسیاری از کارشناسان تحولات ایجاد شده را برگرفته از انقلاب اسلامی ایران می‌دانند ضمن اینکه شعارهای مطرح شده در تظاهرات مردمی را نیز مطابق با شعارهایی ارزیابی می‌کنند که سی سال پیش مردم ایران در راهپیمایی‌های مردمی علیه رژیم شاه سر دادند.کارشناسان معتقدند که هر کجای خاورمیانه را که دست بگذارید و به هر کجای منطقه که بنگرید رد پای ایران را به روشنی می‌توانید ببینید. این بدان معنا است که نفوذ ایران در منطقه خاورمیانه به رغم خصومت‌های بسیار رقبای منطقه‌ای به ویژه عربستان سعودی رو به افزایش است و در عین ناباوری غربی‌ها هر جا که تغییر می‌کند لاجرم ورق به نفع ایران بر می‌گردد.
مصر، تونس، یمن، بحرین، عراق و لبنان نمونه‌هایی از این تغییرات است که به رغم تلاش‌های غرب و کشورهای عربی اوضاع به نفع ایران تغییر کرده است. حالا هم همه می‌گویند اگر قرار است هر اتفاق دیگری در خاورمیانه بیفتد و این اتفاق با کمترین هزینه‌ها همراه باشد چاره‌ای نیست جز این که طرف‌های درگیر با ایران پای میز مذاکره بنشینند و رضایت ایران را جلب کنند، این تحلیلی است که روزنامه الحیات، چاپ لندن در یادداشتی از اوضاع خاورمیانه و نقش ایران در آن داشته است.در ابتدای این یادداشت آمده است: بسیاری از این نکته غفلت می‌کنند که هر گونه تحولی در منطقه و هر گونه تغییر موضع خارجی در قبال تحولات دموکراتیک خاورمیانه امکان‌پذیر نیست مگر این که رضایت ایران جلب شود. تازه‌ترین آنها تحولات سوریه است، ظاهرا چشم‌ها بر حقیقت بسته شده ولی حقیقت گویای آن است که هر اتفاقی در سوریه چه مبتنی بر تغییر باشد چه مبتنی بر حفظ وضعیت و نظام موجود امکان‌پذیر نیست مگر این که قدرت‌های خارجی با ایران وارد مذاکره شوند. این مسئله نه تنها برای سوریه بلکه برای هر کدام از کشورهای خاورمیانه به ویژه آن دسته از کشورهای خاورمیانه که در شرف تغییر هستند، صدق می‌کند.ادامه….
در ادامه این یادداشت آمده است: بی‌شک بسیار سخت است که تصور کنیم روزی دولت سوریه از ایران روی بگرداند. همچنین این مسئله نیز غیر ممکن است که تصور کنیم سوریه راه دیگری برود بدون این که منافع ایران در آن لحاظ شود. قدرت‌های خارجی بیهوده بدون در نظر گرفتن منافع ایران نه تنها به سوریه بلکه به هر کدام از کشورهای منطقه فشار می‌آورند. ایران و ترکیه از ابتدای آغاز تحولات عربی تلاش کرده‌اند که بحران‌ها و تحولات منطقه را با هماهنگی یکدیگر حل و فصل کنند. ولی در سوریه ایران منافع خود را در حمایت از بشار اسد می‌بیند، پس ترکیه نمی‌تواند به فکر معادله‌ای باشد که در آن ایران جایی نداشته باشد. ترکیه نباید این هشدار ایران را که گفته است “اگر در نهایت مجبور شود میان سوریه و ترکیه یکی را انتخاب کند، سوریه را انتخاب می‌کند”، نادیده بگیرد. ترکیه نمی‌تواند از کنار این هشدار به آسانی بگذرد.
در ادامه این یادداشت به مواضع عربستان سعودی در برابر ایران و دلایل شکسته شدن سکوت پادشاهی عربستان در قبال تحولات سوریه نیز اشاره شده و آمده است: در بحبوحه ناآرامی‌های سوریه، وزرای امور خارجه سوریه و عراق به تهران رفتند و یک همکاری اقتصادی مهمی را به امضا رساندند که بر اساس آن گاز ایران از طریق عراق به سوریه می‌رود. این توافق‌نامه اقتصادی مهم که در یکی از مراکز مهم اقتصاد انرژی ایران امضا شد، این پیام را به ملک عبدالله، پادشاه عربستان و متحدانش رساند که نمی‌توان در هیچ حالتی سوریه را از ایران جدا کرد و اهمیتی که ایران به سوریه می‌دهد فراتر از حد تصور رهبران عربی است. به همین دلیل هم بود که ملک عبدالله سکوت خود را شکست و آن بیانیه شدید اللحن را علیه بشار اسد صادر کرد.
این یادداشت ادامه می‌دهد که بسیاری از تحلیلگران و ناظران بین‌المللی به این نتیجه رسیده‌اند که ایران برای بازی در تحولات سیاسی خاورمیانه برگه‌های برنده بسیاری در اختیار دارد، لبنان، عراق و اپوزیسیون‌های مخالف حکومت‌های دیکتاتوری در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس که عمدتا به ایران گرایش دارند، همگی برگه‌های برنده ایران در بازی مقابل کشورهای عربی منطقه محسوب می‌شوند. آنها خوب می‌دانند که با خروج نیروهای امریکایی از عراق ایران نفوذ خود را در عراق تکمیل خواهد کرد و این بدان معنا است که دامنه حضور جغرافیایی ایران در عرصه منطقه‌ای به طور یک‌پارچه تا قلب جهان عرب و سواحل مدیترانه خواهد رسید.
سیاست روز در این رابطه با تعدادی از تحلیلگران مسائل منطقه و بین‌المللی درباره نقش ایران در حل و فصل اوضاع منطقه و نفوذ ایران بر روی کشورهای منطقه گفت‌وگو کرده است که در پی می‌آید.
نفوذ ایران بر روی کشورهای مختلف متفاوت است
دکتر حسن لاسجردی استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل سیاسی در منطقه خاورمیانه درباره نقش ایران در حل و فصل اوضاع منطقه و میزان تاثیر و نفوذ ایران در کشورهای منطقه گفت: با توجه به اینکه موضوع بحرین علاوه بر اینکه در فضای بهار عربی قرار گرفته یک موضوع اعتقادی و مذهبی نیز هست حساسیت شیعیان و کشورهای بزرگ منطقه مثل عربستان سعودی در این رابطه بیشتر شده است.
وی افزود: عربستان برای تثبیت قدرت اهل سنت این موضوع را در رابطه با حضور و دخالت و نقش آفرینی با حساسیت بالایی دنبال می‌کند و به همین دلیل است که ایران به صورت مستقیم وارد این موضوع نمی‌شود چرا که بر روابط شیعه و سنی در منطقه تاثیر مستقیم خواهد داشت.
استاد دانشگاه با اشاره به اینکه آنچه که مهم است این است که در بحرین شیعیان برای تغییر حکومت نیازمند کمک نیستند، تاکید کرد: آنها می‌خواهند گره‌های کور با دولتشان را توسط دولت‌های دیگر حل کنند و می‌خواهند دولت بحرین را مجاب کنند که به درخواست‌های مردم پایبند باشد و گوش به حرف کسانی بدهد که به دنبال طرح مطالباتی هستند که سالیان گذشته توجهی به آنها نشده است.
وی تصریح کرد: در ااوضاع دیگر کشورها فکر می‌کنم حساسیتی که کشورهای عربی به کشورهای غیر عربی دارند سبب می‌شود که ما نتوانیم خیلی نقش آفرینی در این باره داشته باشیم.
لاسجردی ادامه داد: اگر قرار باشد ایران در این مسائل مستقیم نقش آفرینی داشته باشد و فی البداهه وارد این مسائل شود توجیهی برای آن وجود ندارد و اگر خودشان مثل مصر درخواست بدهند بهتر است که رابطه در این حالت برقرار شود وگرنه در مورد کشوری مثل لیبی این رابطه باید از طریق سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی برقرار شود.
وی در پایان توضیح داد: در سوریه هم اگر قصد ورود مستقیم داشته باشیم محکوم به دخالت و نفی تمامیت ارضی می‌شویم و در این مورد هم بهترین شیوه برای ورود از طریق سازمان‌های بین‌المللی و نامه و مکاتبه است؛ در نهایت اینکه ایران بر روی این کشورها نفوذ دارد اما در هر مورد شکل نفوذ با دیگری تفاوت دارد.
ایران باید بازیگری جدی و تاثیرگذار باشد
حسن رویوران تحلیل‌گر مسائل سیاسی منطقه خاورمیانه درباره نقش ایران در حل و فصل اوضاع کشورهای منطقه و نفوذ بر روی این کشورهای در حال تحول گفت: در ارتباط با بحث ایران در حل و فصل مسائل منطقه قطعا ایران نمی‌تواند به عنوان نیروی میانجی در تحولات منطقه نقش داشته باشد.
وی افزود: به این دلیل که انقلاب ایران و جمهوری اسلامی یک جهت گیری روشن و واضح و موضع مشخص در مورد نظام‌ها و اتحاد و ائتلاف‌ها دارد که به همین دلیل نمی‌تواند در این باره میانجی باشد.
رویوران با اشاره به اینکه ایران می‌تواند در منطقه یک بازیگر جدی و تاثیرگذار باشد، تصریح کرد: در تحولات منطقه به دلیل اینکه نظام ایران زاییده حرکت گسترده مردمی و انقلابی بود و در منطقه هم حرکت مشابهی اتفاق افتاد این اشتراک بین نظام ایران و کشورهای در حال تحول ایجاد شده است.وی توضیح داد: در انقلاب ایران یکی از مهمترین ویژگی‌ها ضداستکباری بودن آن است که اکثر موج‌های بیداری هم در منطقه ضد استبداد و وابستگی و ائتلاف با غرب هستند به این مفهوم که نگاه از خارج به داخل است و جنبش‌ها را در چارچوب استقلال طلبی و عدم وابستگی قابل توجیه می‌کند و این از ویژگی‌های انقلاب ایران است که عنصر مشترک دیگری در تحولات منطقه شده است.
تحلیل‌گر مسائل سیاسی منطقه خاورمیانه ادامه داد: در ایران نظام اسلامی است و از ابتدای انقلاب صبغه اسلامی بر حرکت مردم غالب بوده است اما در این کشورها این ویژگی یک امکان بالقوه است که مردم باید مولفه‌های داخلی را مبنای نظام سیاسی قرار بدهند که یکی از مولفه‌ها مذهب و دین و نگاه اسلامی است که در واقع این امکان بالقوه‌ای است که می‌تواند تبدیل به یک امکان بالفعل شود.
وی در پایان تاکید کرد: اگر سهل انگاری صورت نگیرد و نیروهای اسلامی تلاش کنند جنبه اسلامی در تحولات منطقه می‌تواند محقق شود چرا که در این باره حوزه‌های اشتراکی وجود دارد که می‌تواند مبنای همکاری و تاثیرگذاری بین ایران و جوامع نوپای منطقه باشد.
مردم منطقه ایران را رهبر مبارزه با استکبار می‌دانند
دکتر سیامک باقری تحلیل‌گرمسائل سیاسی و بین‌المللی درباره نقش ایران در کشورهای منطقه و نفوذ ایران در این کشورها گفت: جمهوری اسلامی ایران از چند جهت از گذشته در میان ملت‌های منطقه دارای نفوذ تدریجی و قابل توجهی بوده است.
وی افزود: این موضوع را از چند منظر می‌توان نگاه کرد و بیش از آنکه ساختار حکومتی ایران به آموزه‌های دینی مستقر شد که این موضوع برای مسلمانان قابل توجه بوده و به نظر می‌رسید که فرهنگ سیاسی خاصی را برای آنها ایجاد کرده است.
تحلیل‌گر مسائل سیاسی و بین‌المللی درباره نکته دوم در این موضوع توضیح داد: نگاه انقلابی به فضای جهانی و استکبار و صهیونیسم ستیزی که شعار آن مختص ایران بوده است و جمهوری اسلامی هم در این مسیر پایداری از خود نشان داد باعث شد که ایران را در خط مقدم جبهه مبارزه با صهیونیسم و استکبار جهانی بدانند.
باقری در پایان تاکید کرد: این شعارهای جمهوری اسلامی در دل مردم مسلمان منطقه جای گرفت و بر روی آنها تاثیرگذار شد تا جایی که با گذشت بیش از سی سال از انقلاب اسلامی ایران تحولات امروزی منطقه به اذعان اکثر تحلیلگران غربی برگرفته از انقلاب اسلامی ایران بوده است.
