گفتاری از علی موجانی، محقق و کارشناس روابط خارجی درباره اعتراض های مردمی تونس به پخش یک فیم ضد ایرانی در این کشور.
دیپلماسی ایرانی: چرا نسبت به این فیلم در این سطح در فضای کشوری مسلمان واکنش صورت گرفت و اصولا چه ویژگی ای در این فیلم باعث بروز چنین واکنشی شد؟ ابتدا باید در رابطه با ویژگی خاص این فیلم انیمیشن صحبت کرد. فیلم پرسپولیس حاصل یک فرایند مشترک میان خانم ساتراپی و یک کارگردان فرانسوی است که موفق به اخذ جوایزی هم از بعضی فستیوال های بین المللی شده است.
فیلم در واقع روایت انیمیشن کتابی است که به صورت کارتون چند سال قبل توسط ساتراپی نوشته شد. در کتاب فضای ایران طی سال های جنگ، فضای کاملا سیاه و سفید و به دور از هرگونه لطافت تشریح می شود و به این اشاره می کند که یک زن در جامعه ایران بعد از انقلاب، که انگیزه ها و باورهای مذهبی در آن تزاید پیدا کرده بود، دچار مشکلات عدیده ای برای حضور در صحنه اجتماعی شده است. البته ویژگی های طبقه اجتماعی مولف کتاب در تولید چنین اثری موثر بوده است. والا این به منزله آن نیست که تصویری که خانم ساتراپی ارائه داده اند، تصویر همه طبقات اجتماعی ایران باشد. بلکه ایشان دارای خاستگاه خانوادگی و اجتماعی خاصی هستند. ایشان در خانواده ای متعلق به یک جامعه باز و به دور از باورهای سنتی محیط ایران بوده اند و در فضای سال های جنگ، روایت بسیار مبالغه آمیزی از محیط اجتماعی ایران ارائه کرده اند.
این فیلم در فرانسه از روی کتاب ایشان تولید شد و جوایزی را دریافت کرد. در حال حاضر برای تجاری سازی به شبکه های مختلف عرضه شده و برخی شبکه ها آن را نمایش داده اند. نکته ای که در فیلم افکار عمومی بخش اهل سنت جامعه تونس را برانگیخته است به گفت و گویی مربوط می شود که قهرمان فیلم با ذات الهی برقرار می کند و به نوعی دیالوگ و ارتباط مستقیم و شکل دادن به خداوند را بر خلاف سنت ها و باورهای اسلامی عرضه می کند.
البته فیلم به دلیل وجه انیمیشن و تخیل گرایانه اش سعی کرده است این موضوع را کم اهمیت جلوه دهد اما عملا چنین بیانی حتی در آثار تخیل گرایانه، از نظر جامعه مسلمان به نوعی شرک محسوب می شود و همین موجب آن شده است که واکنش تندی را در تونس شاهد باشیم .اکنون با توجه به وضعیت پیش آمده و مطرح شدن این فیلم به عنوان یک فیلم ایرانی، چه تاثیری بر فضای فرهنگی و اجتماعی جهان اسلام خواهد داشت؟ پاسخ این است که ما نباید فراموش کنیم که اصولا تبلیغات غلط و غیرواقعی در رابطه با ایران و باور اکثریت جامعه ایران یعنی تشیع در دنیای اسلام از سال های قبل صورت گرفته و همیشه رسانه ها مطالب غیرواقعی را به دنیای شیعی کشورهایی مانند ایران، عراق و آذربایجان منتسب کرده اند.
در فضای امروزی که نوعی همبستگی در محیط دنیای اسلام به وجود آمده است، این فیلم ناخواسته می تواند ابزاری برای آن دسته از تحلیل گرانی باشد که می خواهند مطالب غیرواقع گذشته را مجددا مطرح کنند و قضاوت های تندی را نسبت به جامعه ایران و ایرانیان داشته باشند. بنابراین به نظر می رسد که در وضعیت کنونی باید در رابطه با این فیلم با هوشمندی عمل شود. به این مفهوم که شاید سینماگران و حتی شاید مقامات رسمی و دیپلماتیک ایران هم برداشت تخیل آمیز و غیر دینی به کار گرفته شده توسط مولف کتاب و بعدا توسط تیم کارگردانی را محکوم کنند و علنا نشان دهند آن چیزی که یک ایرانی- فرانسوی تولید کرده و امروز به عنوان یک فیلم ایرانی مطرح می شود، باور و زمینه اعتقادی در بین جامعه شیعیان ایران ندارد و این در فضایی که حساسیت بالایی به مسائل فرقه ای در دنیای اسلام وجود دارد، حائز اهمیت و توجه فوری است.
با توجه به شرایط جدید تونس، به نظر شما آیا پخش این فیلم تاثیری در روابط آتی ایران و تونس خواهد داشت؟ بگذارید به این سوال این گونه جواب دهم که واکنش افکار عمومی جامعه تونس که تا قبل از سقوط حکومت بن علی یک جامعه سکولار محسوب می شد و حساسیت بسیار بالایی که در رابطه با این موضوع از خود نشان داد، نشان دهنده تغییر فضای اجتماعی این کشور طی ماه های گذشته و در شرایط بعد از حکومت بن علی است. این خود می تواند یکی از شاخص ها یا عناصری باشد که اگر بخواهیم تصویری واقعی از تغییر تصور و توقع جامعه تونس نسبت به گذشته داشته باشیم، نمونه ای قابل اندازه گیری و مهم است.
