مرگ 'معمر قذافي' ديكتاتور ليبي، در حالي روز پنجشنبه بيست و هشتم مهر ماه رقم خورد كه پيش از اين ليبي در جنگ داخلي با مداخله ناتو و آمريكا گرفتار شده بود و حتي در مرگ قذافي نيز به نوعي ناتو نقش داشت. در اين رابطه خبرگزاري فرانسه از قول 'سرگئي لاوروف' وزير امور خارجه روسيه، نوشت؛ «ماموريت ناتو در ليبي حفاظت از شهروندان غيرنظامي تعريف شده و حمله به يك كاروان خودرو خطري براي آنها محسوب نمي‌شده است، روسيه از ابتدا با عمليات نظامي ائتلاف بين‌المللي در ليبي مخالف بوده است».
طي شش ماهي كه از حمله ناتو به بخش هاي تحت امر قذافي در ليبي مي گذرد، ناتو و ائتلاف بين المللي غرب تلاش داشته اند تا با گذر از نوع نگاه خود به قذافي در گذشته باقي نمانده و فضاي آينده را براي خود در ليبي جديد ترسيم كنند. در اين زمينه، سفر غيرمنتظره 'هيلاري كلينتون' وزير امور خارجه آمريكا، به ليبي دو روز پيش از كشته شدن قذافي يعني سه شنبه26 مهر ماه و سفر بسياري از مقامات غربي همچون انگليس و فرانسه حاكي از وجود رقابت پنهان براي افزايش سهم خود از منابع انرژي اين كشور است. اين در حالي است كه شوراي ملي انتقالي و مردم اين كشور هنوز با مشكلات بسياري همچون؛ ايجاد ساختارهاي جديد سياسي و اقتصادي در ليبي ويران شده، حفظ استقلال فرهنگي و اجتماعي، سهم خواهي هاي قبايلي و همچنين دست اندازي غربي ها به منابع نفتي اين كشور مواجه هستند.
در اين چارچوب به نظر مي رسد كه غرب، ليبي پس از قذافي را براي ثبات اقتصادي خود مي خواهد و مواضع بسياري از رهبران كشورهاي غربي نيز حكايت از شكل بندي مناسبات در قالب حضور اقتصادي تعريف شده است . 'باراك اوباما' رييس‌جمهوري آمريكا، گفت: دوره ديكتاتوري در ليبي تمام شد، اما راه دموكراسي دشوار خواهد بود و آمريكا در ماه هاي آينده به مردم ليبي كمك خواهد كرد تا حكومت تازه خود را شكل دهند. 'ديويد كامرون' نخست وزير انگليس، نيز در سخناني در جمع خبرنگاران بر سهم انگليس در پيروزي مردم ليبي در آزادسازي كشورشان از قيد قذافي تاكيد كرد. به گزارش ايرنا از لندن وي گفت: 'از نقشي كه انگليس در كمك به مردم ليبي براي بناي آينده‏ بهتر ايفا كرد، احساس غرور مي كنم'. وي همچنين آمادگي دولت انگليس را براي ادامه همكاري و كمك به مردم‏ ليبي اعلام كرد. اتحاديه اروپا نيز روز پنجشنبه با انتشار بيانيه اي خبر از پايان دوره استبداد و سركوب در ليبي داد. خبرگزاري رويترز در اين رمينه به نقل از 'كاترين اشتون' مسوول سياست خارجي اين اتحاديه اعلام كرد ما همچنان به عنوان يك شريك متعهد باقي خواهيم ماند.
شاكله تمامي اين اظهارات نشان مي دهد كه فضاي رقابتي ميان كشورهاي غربي پيش از اين آغاز شده و كشورهاي غربي براي رسيدن به اهداف اصلي يعني ايجاد ساختار سياسي مبتني بر الگوهاي غربي و باز كردن فضاي اقدام اقتصادي براي بازيابي حضور خود در ليبي همچنان تلاش مي كنند. براين اساس وزن اصلي رقابت در ليبي در حوزه سياسي و اقتصادي است كه تلاش قدرت هاي بزرگ جهت احيا امنيت نيز مي تواند در جهت دستيابي به نقاط كانوني اين حوزه ها باشد. در ديگر سو، شوراي ملي انتقالي اگرچه تلاش مي كند تا در اين فضا، موازنه ميان خواسته هاي قدرت هاي بزرگ را حفظ كند اما به نظر مي رسد كه مديريت اين فضا در حالي كه هنوز ساختار امنيتي و سياسي شكننده است، بدون كمك ديگر كشورها به سختي امكانپذير خواهد بود.
امروز ليبي جديد نماد كشوري است كه قدرت هاي بزرگ تلاش كردند تا الگويي جديد از مداخله براساس معيارهاي دوگانه خودساخته را به اجرا بگذارند. در اين چارچوب، ليبي كشوري است كه هرچند در درون ساختار سياسي خود با وجود رهبري همچون معمر قذافي با مشكلات عديده اي مواجه بود اما به دليل دارا بودن حجم عظيمي از منابع انرژي مي توانست منافع گسترده اي را براي قدرت هاي بزرگ به همراه داشته باشد و در اين نمايش سه بخشي، قدرت هاي بزرگ چهره جديدي از خود به نمايش گذاشتند. قدرت هاي غربي در اولين بخش نمايشنامه، همكاري با قذافي را پيش از انقلاب جهت حفظ منافع اقصادي دنبال كردند و در بخش دوم اين نمايش، كمك به شوراي ملي انتقالي را مسيري براي حفظ منافع خود در نظر گرفتند و در بخش سوم، بازسازي ليبي جديد مي تواند اين روند را تسريع ببخشد.
در نهايت به نظر مي رسد، ليبي پس از قذافي از يك سو، با چالش هاي ناشي از يك ساختار شكننده رقابتي در داخل و از ديگر سو، با ساختار قدرتمند خارجي جهت حضور در اين كشور روبروست كه مي تواند توانايي هاي رهبران جديد و ساختار سياسي اين كشور را به چالش بكشاند و در اين ميان نقش قدرت هاي بزرگ براي بازسازي يك رابطه منافع محور بيشتر نمود خواهد داشت.

---