خبرگزاري فارس- يك انديشكده آمريكايي نوشت: تلاش‌هاي ايران براي گسترش دامنه نفوذ خود در خاور نزديك، مصر و اردن يكي از جنبه‌هاي محوري رقابت راهبردي اين كشور با آمريكاست؛ واشنگتن و متحدانش سال‌هاست كه در مقابله با نفوذ روزافزون ايران در منطقه و جنگ سرد نيابتي و نامتقارن اين كشور با چالش‌هاي فراواني مواجه شده‌اند.
به گزارش فارس، انديشكده «مركز مطالعات راهبردي و بين‌الملل» آمريكا در يكي ديگر از سلسله گزارش‌هاي «رقابت راهبردي ايران و آمريكا» با عنوان «جنگ سرد نيابتي در خاور نزديك، مصر و اردن» به قلم «آنتوني كوردزمن» و «آرام نرگوئيزيان» با اشاره به رقابت راهبردي و تنگاتنگ ايران و آمريكا در منطقه مي‌نويسد : رقابت ايران و آمريكا به مثابه يك بازي شطرنج 3 بعدي شده است، با اين تفاوت كه هر يك از طرفين بازي مي‌تواند با هر حركت، قوانين را به نفع خود تغيير دهد. رقابتي كه از 3 دهه گذشته آغاز شده و تاكنون در جريان است و بديهي است كه گفتگوهاي مسالمت آميز و درك متقابل طرفين نيز به پايان اين رقابت كمكي نخواهد كرد.
* بررسي رقابت آمريكا و ايران در 5 جبهه سوريه، لبنان، اسرائيل، فلسطين اشغالي، مصر و اردن
اين گزارش به واكاوي منافع اصلي آمريكا و ايران در خاور نزديك، مصر و اردن و تشريح ابعاد نظامي متعارف و نامتقارن رقابت آمريكا و ايران و اهرم‌هاي اجتماعي و اقتصادي‌اي كه آمريكا و ايران براي پيشبرد منافع ملي و تثبيت حلقه‌هاي ارتباطي خود در منطقه به كار مي‌گيرند، مي‌پردازد. در اين گزارش رقابت آمريكا و ايران در 5 جبهه محوري سوريه، لبنان، اسرائيل، فلسطين اشغالي، مصر و اردن و چگونگي پيشبرد منافع اين دو كشور در هر يك از اين جبهه ها بررسي و ارزيابي شده است.
* مقابله با نفوذ روزافزون ايران در منطقه، به‌كارگيري جنگ نيابتي و نامتقارن اين كشور
تلاش‌هاي ايران براي گسترش دامنه نفوذ خود در خاور نزديك، مصر و اردن يكي از جنبه‌هاي محوري رقابت راهبردي اين كشور با آمريكاست. با گذشت نزديك به 20 سال از تهاجم اسرائيل به لبنان در سال 1982 ميلادي و 5 سال از جنگ 2006 اسرائيل و حزب الله، آمريكا و متحدانش همچنان در حال مقابله با نفوذ روزافزون ايران در منطقه و به‌كارگيري عوامل نيابتي و جنگ نامتقارن اين كشور هستند.
* روابط مستحكم ايران با سوريه و بازيگران غيردولتي منطقه نظير حزب الله و حماس
جمهوري اسلامي روابط مستحكمي با سوريه و بازيگران غيردولتي منطقه نظير حزب الله و جنبش اسلام‌گراي فلسطيني حماس برقرار كرده است. گروه‌هايي كه رهبران ايران و سوريه از آن به عنوان «محور مقاومت» ياد مي‌كنند. ايران همچنان به بهره برداري از تنش ميان اعراب و اسرائيل ادامه مي‌دهد به گونه‌اي كه آن را تبديل به سدي موثر در برابر برقراري صلح ميان اعراب و اسرائيل كرده است، اين در حاليست كه آمريكا از سوي ديگر بايد با خصومت اعراب نسبت به مشاركت راهبردي اين كشور با اسرائيل دست و پنجه نرم كند.
* ناپايداري سياسي منطقه بر تمامي ابعاد رقابت ايران و آمريكا تاثير مي‌گذارد
در عين حال، آمريكا و ايران در خاور نزديك و ديگر مناطق خاورميانه و شمال آفريقا با سطح جديدي از ناپايداري سياسي مواجه هستند كه بر تمامي ابعاد رقابت منطقه‌ايشان تاثير مي‌گذارد. در حال حاضر هيچ كس نمي‌تواند نتيجه اين ناپايداري را پيش‌بيني كند. نه حتي تاثير كوتاه مدت تغيير رژيم‌ها بلكه اينكه آن تغييرات چگونه بر محرك‌هاي اصلي تنش‌هاي منطقه اي تاثير مي‌گذارند غيرقابل پيش‌بيني است.
* سوريه؛ چالشي ديرين براي سياست‌گذاران آمريكايي
- رقابت ايران و آمريكا در سوريه
با وجود آنكه سوريه طي چندين دهه براي سياست‌گذاران آمريكايي چالش آفرين بوده، وضعيت بي‌سابقه و ناپايدار كنوني در اين كشور براي آمريكا آنقدر قابل پيش‌بيني نيست كه بتواند راهبردي مستمر و مداوم را در كوتاه مدت برنامه‌ريزي و در پيش بگيرد. از اين رو آمريكا بايد گزينه‌هاي زير را مورد ملاحظه قرار دهد:
- برخي از تحليل‌گران اين طرح را پيشنهاد كرده‌اند كه به تشكيلات امنيتي و اقليت علوي‌ها توجه بيشتري شود و جدا از رژيم اسد در نظر گرفته شوند. اگرچه اين رويكرد از نظر تئوري درست و منطقي است اما آمريكا بايد بپذيرد كه احتمال موفقيت اين طرح بسيار كم است. گذشت زمان و افزايش سطح خونريزي‌ها، تصور سوريه‌اي عاري از اقدامات انتقام‌جويانه عليه اقليت علوي‌ها پس از سرنگوني اسد را دشوارتر كرده است. اگرچه ممكن است بسياري از علوي‌ها به اسد علاقه‌اي نداشته باشند يا از وي حمايت نكنند، اما امكان از دست دادن استقلال سياسي و اقتصاديشان يكي از موانع اصلي پشت كردن آنها به اسد است. اسد و ديگر اقليت‌هايي حامي اين رژيم مي‌دانند كه حتي اگر حزب مخالف پس از به دست گرفتن قدرت نسبت به رژيم پيشين بخشنده و باگذشت باشد چنين سرانجام مطلوبي به دست نخواهد آمد.
* سوريه، شمشيري دولبه براي آمريكا
- افزايش اعمال خشونت توسط عناصر مخالف به احتمال قريب به يقين رژيم اسد را با اين توجيه كه در حال مبارزه با شورش تحت حمايت و رهبري بيگانگان است وادار به افزايش واكنش‌هاي شديدتر نظامي و امنيتي خواهد كرد. آمريكا هيچ پاسخ و راهكار مشخصي براي اين فاز روزافزون و خطرناك ناپايداري در سوريه ندارد. حمايت‌هاي مادي و اساسي به نيروهاي مخالف احتمالا توجيهي براي سركوب شديدتر و متحد و نزديك تر شدن نيروهاي حامي رژيم خواهد شد. كمك‌هاي مخفيانه و علني آمريكا و غرب نيز همچنين ممكن است با واكنش منفي روسيه، چين و ديگر اعضاي شوراي امنيت سازمان ملل كه نمي‌خواهند مجددا شاهد اقداماتي كه در ليبي صورت گرفت باشند، مواجه شود.
* سايه افكندن عواقب مبهم و پيش‌بيني نشده بي‌ثباتي در سوريه بر منطقه
- اگر سوريه بيش از اين بي‌ثبات شود آمريكا نبايد از تاثير سرايت اين بي‌ثباتي در منطقه غافل شود و به همين منظور نياز به اتخاذ راهبردي دارد تا بتواند ناپايداري در سوريه را مهار و كنترل كند. اينكه اين رويدادها تا چه حد تا پايان در سوريه ادامه پيدا كنند يا نكنند، عواقبي پيچيده و پيش‌بيني نشده بر توازن حزبي متزلزل لبنان، امنيت اسرائيل در امتداد مرزهاي شمالي و شرقي، ثبات اردن مواجه با ناآرامي داخلي و فشار بر جنوب تركيه كه آنكارا در تلاش است گروه‌هاي مدعي سوري و كردهاي عراق را مهار كند، به همراه خواهند داشت. فروپاشي رژيم سوريه، هم شكسته شدن حلقه ارتباطي ايران با خاور نزديك را به ارمغان خواهد آورد و هم متحدان راهبردي آمريكا را در سال‌هاي آتي در معرض امواج بي‌ثباتي قرار خواهد داد. آمريكا بايد در صورتيكه اوضاع سوريه بيش از پيش وخيم‌تر شد، براي به حداقل رساندن اين فشار با متحدان راهبردي‌اش همكاري و تلاش كند.
* تغيير رژيم در سوريه متضمن تغيير سياست اين كشور نخواهد شد
- اگرچه ممكن است آمريكا دلايل كافي براي حمايت از نيروهاي معترضي كه دموكراتيك يا نماينده نيروهاي مردمي سوريه هستند داشته باشد اما اين مساله متضمن سوريه‌اي باثبات كه در كوتاه يا بلند مدت با همسايگانش در صلح باشد نخواهد بود. هيچ مبنايي در دنياي واقعي وجود ندارد كه بتوان بر اساس آن اين استدلال را عنوان كرد كه سوريه بعد از اسد با اسرائيل صلح خواهد كرد، از مطالبه خود براي بازپس گيري بلندي‌هاي جولان صرفنظر كند يا دست از حمايت و كمك به عناصر فلسطيني كه در داخل و خارج از سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين فعاليت مي‌كنند، بردارد.
* مداخله نظامي در سوريه در دستور كار واشنگتن و متحدانش قرار ندارد
- وتوي روسيه و چين اين پيام را در خود نهفته دارد كه آمريكا نمي‌تواند آنها را ناديده بگيرد و اگر اميدوار به جلب حمايت بيشتر در جامعه بين‌الملل است بايد منافع و اولويت‌هاي ديگر قدرت‌هاي پيشتاز و در حال ظهور را در نظر بگيرد. واشنگتن بايد به صورت تنگاتنگ با متحدانش بكوشد تا كشورهاي "بريك" ( برزيل، روسيه، هند و چين) را از اينكه سوريه به سرنوشت ليبي گرفتار نخواهد شد و اينكه مداخله نظامي در اوج منازعه اعراب با اسرائيل در دستور كار قرار ندارد، خاطر جمع كند.
* چگونگي رقابت آتي ميان آمريكا و ايران در سوريه دستخوش تغيير خواهد شد
- در حالي كه رويدادهاي سوريه براي آمريكا و غرب چالش‌آفرين هستند، سياست خارجي ايران را نيز پيچيده و بغرنج مي‌كنند كه در نتيجه، كيفيت و چگونگي رقابت آتي ميان آمريكا و ايران در سوريه دستخوش تغيير خواهد شد. ايران همچنان از سركوب اعتراضات توسط رژيم اسد حمايت مي‌كند. با اين حال اين حمايت با پذيرش اينكه بازگشت سوريه به اوضاع پيش از ناآرامي‌ها انتظار و اميدي زدوگذر است تا اينكه سرانجامي محتمل باشد صورت مي‌گيرد. جايگاه ايران در خاور نزديك به خودي خود متغير است و اين امكان وجود دارد كه به آساني منجر به افزايش جايگاهش يا مقابله با آمريكا و غرب در سوريه، عراق، لبنان و فلسطين شود.
* ثبات نسبي لبنان در خلال خيزش اعراب
- رقابت ايران و آمريكا در لبنان
در حالي كه لبنان در خلال خيزش‌هاي كنوني اعراب نسبتا باثبات بوده است، احتمال خطر بي‌ثباتي و نيز فرصت‌هايي براي امور سياسي امنيتي در خاور نزديك وجود دارد كه واشنگتن نبايد از آنها غافل شود.
* آمريكا بايد با نيروها و نهادهاي سياسي لبنان ارتباط برقرار كند
-آمريكا بايد سياست خود را بر اين حقيقت كه لبنان كودك مشكل‌آفرين سياست خارجي آمريكا خواهد بود و نياز به مراقبت و مواظبت واشنگتن دارد ، متمركز كند و خطراتي را كه از جانب حزب‌الله و ديگر نيروهاي متخاصم به منافع آمريكا در خاور نزديك متوجهش مي‌شود، مهار كند. آمريكا بايد از اين واقعيت بهره‌برداري كند كه اگرچه ايران تنها با حزب‌الله ارتباط دارد اما واشنگتن مي‌تواند با طيف گسترده‌تري از نهادها و نيروهاي سياسي ارتباط برقرار كند. سقوط دولت سعد حريري در ژانويه 2011 اين نگراني را در واشنگتن به وجود آورده كه اين كار كودتايي از جانب حزب‌الله بوده و قدرت‌هاي متخاصم با آمريكا كه رابطه نزديكي با ايران و سوريه دارند در حال افزايش قدرت در لبنان هستند. چرخه بي‌ثباتي منطقه‌اي و ناآرامي‌هاي ادامه دار در سوريه كمك شاياني به فروكش كردن اثرات اين تغييرات در بيروت كرده است. آمريكا نبايد فرصت كنوني براي ايجاد ارتباط با نيروهايي كه اگرچه با سوريه رابطه دارند اما اعتمادشان نسبت به حزب‌الله در حال افول است را از دست بدهد. واشنگتن به بي‌ثباتي بيشتر در لبنان نيازي ندارد و بايد با كمك متحدان كنوني و بالقوه جديد، بي‌ثباتي لبنان را مهار و كنترل كند.
* آمريكا بايد به حمايت خود از نيروهاي حافظ صلح سازمان ملل و نيروهاي مسلح لبنان ادامه دهد
- آمريكا بايد به حمايت خود از نيروهاي حافظ صلح سازمان ملل و نيروهاي مسلح لبنان ادامه دهد. اين بدان معناست كه اولا نقش نيروهاي حافظ صلح سازمان ملل به عنوان كيسه بوكسي منطقه‌اي براي اسرائيل و لبنان موجب ايجاد ثبات در منطقه شمالي اسرائيل خواهد شد. ديگر اينكه اگرچه نيروهاي مسلح لبنان نيرويي غيرحزبي نيست كه بسياري از آمريكايي ها اميدوار بودند كه غيرحزبي مي‌بود اما براي سرپوش گذاشتن بر بي‌ثباتي لبنان عاملي حياتي است.
* اتخاذ ديپلماسي نظامي بلندمدت آمريكا براي حفظ نفوذ در لبنان و حفظ جايگاه خود در سياست امنيتي خاور نزديك
- ايران برخلاف روابط آمريكا با نيروهاي مسلح لبنان، 25 سال زمان براي شكل دادن و تقويت رابطه خود با حزب‌الله داشته است. با توجه به ضعف‌هاي متحدان سياسي آمريكا در لبنان و محدوديت‌هاي سياست واشنگتن در اين كشور، اتخاذ ديپلماسي نظامي بلندمدت براي حفظ نفوذ آمريكا در لبنان و حفظ جايگاه آمريكا در سياست امنيتي در خاور نزديك همچنان حياتي و ضروري خواهد بود. كنگره بايد به واشنگتن اجازه دهد تا كمك‌هاي نظامي مشروط سلاح‌هاي مرگبار را كه از سوي نيروهاي مسلح لبنان درخواست شده، ادامه دهد. وزارت خارجه با كمك كنگره بايد 100 ميليون دلار تخصيص داده شده جهت كمك و همكاري امنيتي آمريكا به لبنان را واگذار كند.
* آيا دادگاه بين‌المللي ويژه پرونده ترور "حريري" تبديل به ابزار سياسي‌غرب براي تضعيف سوريه و ايران در خاورنزديك شده؟
- آمريكا بايد به گونه اي از بين‌المللي ويژه پرونده ترور "حريري" حمايت كند كه منجر به افزايش تعابير منفي نسبت به آمريكا نشود. آمريكا با توجه به عمق اختلاف‌ها در لبنان، در صورتي كه دادگاه ويژه "ترور حريري" نتواند اين برداشت را كه اين دادگاه تبديل به ابزار سياسي‌غرب براي تضعيف سوريه و ايران در خاورنزديك شده، از بين ببرد، آمريكا در رقابت خود با ايران هيچ اميتازي كسب نخواهد كرد.
فهرست مطالب اين گزارش كه در بخش‌هاي بعدي در اختيار خوانندگان محترم خبرگزاري فارس قرار خواهد گرفت به شرح زير است:
- چكيده گزارش
- پيشگفتار
- منافع آمريكا و ايران در خاور نزديك، مصر و اردن
- منافع آمريكا
- رابطه راهبردي آمريكا-اسرائيل و ايران
- حفاظت از امنيت انرژي و زيرساخت‌هاي منطقه‌اي
- مقابله با تهديد گروه‌هاي مسلح غيردولتي
- تاثير كمك نظامي آمريكا به مصر، اسرائيل، اردن و لبنان
- انتقالات و كمك‌ها به اسرائيل
- انتقالات و كمك‌ها به مصر
- انتقالات و كمك‌ها به اردن
- انتقالات و كمك‌ها به لبنان
- كمك‌هاي امنيتي به فلسطينيان
- رقابت و حمايت آمريكا از فرآيند صلح اعراب با اسرائيل
- منافع ايران در خاور نزديك و مصر
- تلاش جامع براي برتري ژئوپوليتيك
- اسرائيل، ايران و نزاع اعراب با اسرائيل
- همكاري و مشاركت ايران با سوريه
- شكل دهي رابطه
- شرايط كنوني ابهام و ناپايداري
- حزب‌الله و جامعه شيعيان لبنان
- موازنه نظامي غير اتمي در خاور نزديك
- نيروي زميني
- نيروي هوايي
- ايران، توازن نامتقارن و عوامل غيرقابل پيش‌بيني منطقه‌اي
- مبدأ توازن نامتقارن
- جنگ‌هاي سطحي و بي‌قاعده
- راكت و موشك‌ها
- نقل و انتقال موشك‌ها
- واكنش اسرائيل
- نقل و انتقال جنگ‌افزارهاي هدايت شونده بين ايران و سوريه
- جنگ‌افزارهاي پدافند هوايي
- جنگ نيابتي
- تسليحات كشتار جمعي و مسابقه تسليحاتي هسته‌اي
- تسليحات هسته‌اي
- موشك‌هاي بالستيك و نيروي پدافند موشكي اسرائيل
- تاثير برنامه هاي هسته اي و موشكي ايران
- تسليحات شيميايي و زيستي
- ابعاد اقتصادي-اجتماعي رقابت آمريكا و ايران
- روابط تجاري با خاور نزديك
- ارزيابي كمك‌هاي مالي خارجي
- واكنش اقتصادي آمريكا به اعتراضات اعراب
- عرصه‌هاي محوري رقابت بر اساس كشور
- رقابت بر سر سوريه
- سياست آمريكا در قبال سوريه و واكنش ايران
- بعد نظامي
- طرح‌هاي جامع كمك اقتصادي و تجاري
- پويايي تجاري سوريه
- نقش آمريكا
- نقش ايران
- پيامدهاي اعتراضات سوريه و بي ثباتي براي آمريكا و ايران
- ابعاد اقتصادي ناآرامي‌هاي مردمي
- رقابت بر سر لبنان
- سياست آمريكا در قبال لبنان و واكنش ايران
- طرح‌هاي جديد كمك‌هاي نظامي آمريكا به لبنان
- تناقض‌هاي ايجاد توانايي‌هاي نظامي لبنان
- آموزه‌هايي از پشتيباني نظامي ايران از حزب الله
- طرح‌هاي جامع كمك‌هاي اقتصادي و تجاري
- نقش آمريكا
- نقش ايران
- دادگاه ويژه براي لبنان
- رقابت بر سر اسرائيل
- سياست آمريكا در قبال اسرائيل و واكنش ايران
- مشاركت نظامي و امنيتي آمريكا و اسرائيل
- طرح‌هاي جامع كمك‌هاي اقتصادي و تجاري
- اعتراضات منطقه اي اعراب و عواقب بالقوه آن براي اسرائيل
- رقابت بر سر كرانه باختري و نوار غزه
- طرح‌هاي جامع كمك‌هاي اقتصادي و تجاري
- كمك‌هاي امنيتي آمريكا به فلسطينيان
- پيامدهاي بالقوه مصالحه فتح و حماس
- عوامل غيرقابل پيش‌بيني ايران و اسلام‌گرايان فلسطيني
- آمريكا، ايران و پيشنهاد فلسطين مبني بر تشكيل كشور مستقل
-رقابت بر سر مصر
- سياست آمريكا در قبال مصر
- واكنش ايران
- مشاركت نظامي و امنيتي آمريكا و مصر
- طرح‌هاي جامع كمك‌هاي اقتصادي و تجاري
- مهار كردن تاثير بي ثباتي در مصر
- واكنش آمريكا
- واكنش ايران
- پيش به سوي آينده‌اي پيش‌بيني ناپذير
- رقابت بر سر اردن
- سياست آمريكا در قبال اردن
- واكنش ايران
- مشاركت نظامي و امنيتي آمريكا و اردن
- طرح‌هاي جامع كمك‌هاي اقتصادي و تجاري
- مهار بي‌ثباتي
- چالش‌هاي پايدار و در حال ظهور
- موازنه پر نوسان خط آبي لبنان
- امنيت انرژي و خطر احتمالي جنگ
- توصيه‌هايي براي سياست آمريكا
پايان بخش اول
