دیپلماسی ایرانی- يادداشتي از داود احمدزاده كارشناس مسايل مصر
در هياهوي انقلابي كه سر تا سر منطقه شمال افريقا و خاورميانه عربي را دربر گرفته است، تحولات مصر به دليل اهميت اين كشور به عنوان يكي از قطب‌هاي جهان عرب و نيز قطب تپنده آن در قاهره، توجه همگان را به خود جلب نموده است.
پيروزي قطعي معترضين و رسيدن به مطالبات اصلي مي تواند عمق تاثيرگذاري تحولات مصر با بر ساير قيام‌ها دوچندان سازد. گرچه بازگشت معترضين به ميدان التحرير باعث شده است همه نگاه‌ها به موضوعات داخلي و كشاكش قدرت ميان نظاميان و انقلابيون دوخته شود اما انقلاب مصر موج‌هاي اميد و موج‌هاي ضربتي را به سراسر منطقه ارسال مي كند. نه تنها مصر از ديرباز رهبر ناگفتني جهان عرب مورد توجه همگان بوده است نمايش چشمگير سرنگوني ديكتاتوري مبارك 2011 و پايداري برخواسته اي انقلابي در سراسر منطقه الهام بخش ديگر قيام است.
به نظر مي رسد كه رهبران كشورهاي منطقه از جمله اسراييل و نيز گروه‌هاي فلسطيني از جمله فتح و حماس به نتايج انقلاب مصر چشم دوخته اند. آشفتگي وضعيت سياسي بر سردرگمي‌هاي موجود دامن
مي زند، اسراييل كه تمام و كمال در قامت متحد مبارك در منطقه عمل مي نمود و از طريق اهرم فشار نظير كمك‌هاي ساليانه دوميلياردي امريكا به ارتش مصر بر حفظ اين كشور به عنوان ذخيره استراتژيك در منطقه اميدوار بود بعد از سرنگوني مبارك و نيز بروز آشوب‌هاي خياباني از جمله اشغال سفارت و قطع صادرات گاز مصر به سرزمين‌هاي اشغالي در وضعيت دشواري قرار گرفته است. بي ترديد پس از بازگشت آرامش سياسي و در صورت برگزاري انتخابات آزاد و مردمي در آذر ماه وضعيت براي تل آويو بدتر از اين هم خواهد شد چرا كه پرسش‌هاي زيادي در مورد آينده مصر و تاثيرگذاري آن بر تحولات منطقه و به ويژه در ايفاي نقش تاريخي ميانجي گري روند صلح اعراب و اسراييل باقي مي ماند. عمده نگراني اسراييل از آينده مصر اين است كه با قطعي شدن پيروزي اسلامگرايان به رهبري جنبش اخوان المسلمين در قالب حزب آزادي و عدالت توافق صلح ميان طرفين نقض شود و امنيت و مشروعيت سياسي اين رژيم با دشواري‌هاي جدي مواجه گردد. از سوي ديگر جناح‌هاي فلسطيني از جمله حماس و فتح به آينده تحولات مصر خوشبين هستند. در اين مدت كوتاه سياست خارجي مصر به رغم حاكميت شوراي نظامي (مهره‌هاي قديمي مبارك) با دگرديسي‌هاي جدي مواجه شده است. مصر پس از مبارك تلاش نموده است كه با بازگشت به عرصه ديپلماسي منطقه به رغم دشواري‌هاي داخلي زمينه ساز گفتگو ميان گروه‌هاي فلسطيني گردد و در اين مسير با شناسايي حماس به عنوان يكي از گروه‌هاي تاثيرگذار در روند تحولات فلسطين از تلاش‌هاي ابومازن نيز براي عضويت در سازمان ملل متحد نيز حمايت مي كند. در حقيقت تحولات مصر كه هم با فلسطين و هم با اسراييل مرز مشترك دارد بسيار مهم است لذا همه نگاه‌هاي كشورهاي منطقه به تحولات سرزمين فراعنه دوخته شده است. از سوي ديگر اين تحولات براي ايران نيز با اهميت است. چراكه پس از جابجايي قدرت در مصر، زمزمه‌هايي مبني بر تجديد روابط ميان دو كشور تاثيرگذار آن در منطقه شنيده مي شد. گرچه تهران اشتياق بيشتري براي برقراري روابط رسمي ديپلماتيك از خود نشان مي دهد، با اين وجود بايد مترصد تحولات آتي و مشخص شدن نتايج انتخابات پارلماني و رياست جمهوري مصر بود.
بي ترديد برخي از رژيم‌هاي اقتدارگراي منطقه نظير عربستان و حوزه خليج فارس از قطعي شدن پيروزي انقلابيون و خروج نظاميان از عرصه سياسي مصر نگرانند در اين مسير رياض تلاش نموده است كه با حفظ ارتباط با برخي از مهره‌هاي نظامي و ژنرال‌هاي دوره مبارك از اين نگراني‌ها بكاهد، بايد نيز اشاره كنيم كه پادشاه عربستان بارها از معترضين مصري انتقاد كرده و ضمن حمايت از ديكتاتور مصر (مبارك) با پيشنهاد رشوه به شوراي نظامي مصر خواهان استراد وي به رياض شده است. از سوي ديگر در سطح بين المللي تحولات اخير مصر و بحراني شدن مجدد اوضاع داخلي اين كشور با حساسيت‌هاي زيادي دنبال مي شود، تحولات كنوني در مصر اگر در مسير راديكاليزه شدن و راهيابي نمايندگان جريان‌هاي اسلامگرا بيانجامد مي تواند به تمايلات و گرايشات ضد امريكايي در مصر و حتي منطقه دامن بزند، عمده نگراني امريكا و متحدان از تحولات داخلي مصر اين است كه با ناتواني شوراي نظامي در كنترل اوضاع داخلي و تشديد برخوردها و هرج و
مرج‌هاي موجود منافع غرب را از سوي گروه‌هاي راديكال مورد تهديد قرار گيرد و در اين صورت طرح‌هاي امنيتي امريكا متزلزل خواهد شد و مصر جديد نه به عنوان كشور دوست بلكه به عنوان كشور متخاصم با غرب ظهور كند، در اين مسير غرب در قبال تحولات فزاينده و نامشخص مصر دو گزينه بيشتر پيشروي خود
نمي بيند از آنجا كه 85 درصد از تجهيزات نظامي و دفاعي مصر غربي است امريكا و متحدان در صورت خارج شدن كنترل اوضاع سياسي از دست نظاميان تحريم‌هاي سختي در عرصه تسليحات و حتي اقتصادي عليه مصر اتخاذ كنند، البته در اين صورت نيروي انقلابي و دولت آينده مصر طرح نزديكي با دولت‌هايي كه عمدتاً داراي گرايشات ضد غربي در منطقه در پيش مي گيرند نتيجه آن تجديد مناسبات با ايران و نزديكي با روسيه و چين خواهد بود. دوم اينكه غرب ضمن پرهيز از هرگونه اقدام و دخالت در امور داخلي مصر به مطالبات واقعي مردم تن در دهد در اين وضعيت نيز گرچه دولت آينده مصر به حفظ روابط با امريكا و متحدان وفادار خواهد ماند با اين وجود با توجه به متغيرهاي تاثيرگذار مصر جديد ديگر متحد استراتژيك براي غرب محسوب نخواهد شد. به نظر مي رسد هر چند با استعفاي عصمام شريف نخست وزير دولت نظامي و تلاش‌هاي
گروه‌هاي تاثيرگذار بر روند تحولات براي خروج از بن بست و كاستن از التهابات و ناآرامي‌هاي داخلي، فضاي سياسي مصر در روزهاي آينده تلطيف خواهد شد و در اين مسير ورود چهره‌هاي ملي حتي سكولار نظير البرادعي و يا عمر موسي آخرين ترفند نظاميان براي حفظ نفوذ سنتي در ساختار قدرت سياسي آينده مصر محسوب مي گردد. هر چند سرانجام تحولات مصر هنوز مشخص نيست و تحولات ماه‌هاي آينده سطح تغيير داخلي و تحولات بيروني را مشخص خواهد ساخت با اين وجود مي توان گفت دگرگوني در نظام سياسي و ساختار قدرت در اين كشور و تاكيد بر اصلاحات سياسي و اقتصادي ضروري و متحمل به نظر مي رسد، در صورت تحقق مطالبات مردمي و فضاي باز سياسي و تحولات شرايط جديد مصر بر نظام‌هاي سياسي منطقه اثرگذار خواهد بود.
