اطلاعات-مدت‌ها پيش از جدايي جنوب از كشور سودان، ناظران آگاه هشدار مي‌دادند كه آمريكا و متحد منطقه‌اي اين كشور يعني رژيم صهيونيستي در راستاي تأمين منافع نامشروع خود به ويژه در آفريقا در پس بحران‌هاي اين كشور قرار دارند و روند تحولات سودان به سرعت اين مدعا را اثبات كرد.
منابع نفتي و معدني سودان از يكسو و ايجاد پايگاهي براي سلطه بر آفريقا از سوي ديگر، آمريكا و به ويژه اشغالگران قدس را بر آن داشت كه از هيچ تلاشي براي تجزيه اين كشور فروگذار نكنند و توطئه‌ها براي تكميل پروژه تجزيه سودان، ظاهراً هنوز كامل نشده است. دولت اسلامگرا و ضدصهيونيستي سودان بر اين اعتقاد است كه رژيم صهيونيستي در حال حاضر بر موضوع «دارفور» براي جدا كردن اين بخش از سودان متمركز شده است، اما خارطوم معتقد است كه به عكس مسأله جنوب، چنين زمينهاي در دارفور وجود ندارد. در همين ارتباط سفير سودان در تهران يادآور شد كه اتخاذ چنين رويكردي از جانب آمريكا و رژيم صهيونيستي، فقط سودان را تهديد نمي‌كند و اين روند ممكن است به سرعت در سراسر آفريقا يا خاورميانه تسري يابد. بخش پاياني مقاله به بررسي بحران يادشده اختصاص دارد.
***
سيزدهم اسفندماه 1387 دادگاه بين‌المللي كيفري لاهه، حكم تعقيب قضايي البشير را به اتهام آنچه ارتكاب جنايات جنگي و جنايت عليه بشريت در دارفور خواند، صادر كرد.
فرداي آن روز، البشير صدور اين حكم را بي‌ارزش خواند و بر سياسي‌كاري اين دادگاه و اعمال نفوذ آمريكا و ديگر كشورهاي سلطه‌گر بر آن تاكيد كرد.
دادستان اين دادگاه خواهان صدور حكم بازداشت وزير دفاع سودان به اتهام جنايت عليه بشريت و جنايت جنگي در دارفور شده است.
خبرگزاري رسمي چين همان روز نوشت: دولت سودان درخواست صدور حكم بازداشت وزير دفاع را با انگيزه‌هاي سياسي و براي هدف قرار دادن توافقنامه دوحه براي صلح دارفور مي‌داند؛ توافقنامه‌اي كه در آن تمامي مسائل از جمله برقراري عدالت و آشتي در سودان را لحاظ كرده است. البشير چهارم آذرماه از تشكيل حكومت وحدت ملي خبر داد. به اين ترتيب، احتمالا دوره‌اي جديد براي مردم اين كشور آغاز خواهد شد. اهميت اين امر بيشتر ناظر بر امواج بيداري در كشورهاي عربي خاورميانه و شمال آفريقا بوده است. رئيس‌جمهوري سودان همان زمان تاكيد كرد كساني كه شايعه مي‌كنند بهار عربي به سمت سودان خواهد آمد، مسلماً زمان بسيار زيادي در انتظار باقي خواهند ماند، زيرا سودان، انقلاب «بهار نجات» را از بيش از دو دهه پشت سر گذاشته است. از سوي ديگر، تداوم درگيري‌ها در مناطق حساس سودان همچون دارفور، «كردفان» و ابيه، هر روز كشته‌هايي را بر جا مي‌گذارد.
به گزارش خبرگزاري فرانسه، درگيري‌هاي سنگين در منطقه كردفان جنوبي كه از تيرماه آغاز شد، همچنان ادامه دارد. سودان جنوبي نيز هنوز روي آرامش را نديده است. به گزارش شبكه الجزيره، افراد مسلح در استان «جانگلي» با نيروهاي دولتي درگير شدند كه طي آن علاوه بر تلفات جاني غيرنظاميان، چندين روستا به آتش كشيده شد.
سودان جنوبي، نيروهاي وابسته به «جورج آتور» را كه سال گذشته و پس از شكست در انتخابات اين ولايت عليه دولت جوبا، شوريد، مسئول بروز حوادث خونين معرفي كرد. واقعيت اين است كه مشكلات امنيتي فقط يكي از اجزاي كلاف پيچيده‌اي است كه آينده كشور تازه‌تاسيس سودان جنوبي را تهديد مي‌كند. سودان جنوبي به عنوان يكي از سرچشمه‌هاي رود نيل اهميت ويژه‌اي دارد.
85 درصد سرچشمه‌هاي رود نيل در كشور اتيوپي و بقيه آنها در سودان جنوبي قرار دارند. شايد اين امر، يكي از دلايل ايجاد جذابيت كشور تازه‌تاسيس براي رژيم صهيونيستي شده است، چرا كه سودان تنها كشوري است كه در حوزه رود نيل با رژيم صهيونيستي رابطه برقرار نكرد.
به اين ترتيب، تعارض‌هاي حقوقي بر سر تعيين رژيم حقوقي نيل، اينك يك مدعي جديد و سرسخت يافته است كه با توجه به رابطه تنگاتنگ دولت اين كشور با رژيم صهيونيستي، اهرم فشاري براي ديگر كشورهاي ذينفع خواهد بود. اين رابطه تا جايي علني شده كه نخستين سفارتخانه بازگشايي شده در سودان جنوبي متعلق به رژيم صهيونيستي بوده است تا شعار از نيل تا فرات را محقق سازد.
پيش از اين نيز «سليمان عبد التواب‌الزين» سفير سودان در تهران، با تاكيد بر راهبرد رژيم صهيونيستي براي تسلط بر آب‌هاي نيل، اظهار داشت: جدايي جنوب سودان منجر به استقرار پايگاه‌هاي نظامي غربي و صهيونيستي در اين منطقه خواهد شد و ضربه سختي به منافع امنيتي مصر مي‌زند. در زماني كه جرج بوش، رئيس‌جمهوري پيشين آمريكا، راهي قاره آفريقا شد، نهم آذرماه روزنامه صهيونيستي معاريو نوشت: بنيامين نتانياهو نخست وزير رژيم صهيونيستي، خود را براي سفر به چند كشور قاره آفريقا از جمله اوگاندا و كنيا آماده مي‌كند و ممكن است براي تقويت منافع امنيتي و اقتصادي، به كشورهاي اتيوپي و سودان جنوبي نيز برود. اين، نخستين سفر يك نخست وزير رژيم اشغالگر به قاره آفريقا طي 45 سال گذشته است.
معاريو نوشت: نتانياهو طي ماه‌هاي گذشته به دنبال ايجاد ائتلاف با چند كشور آفريقايي است تا كمربندي را براي مقابله با گسترش اسلام در كشورهاي شمال آفريقا در سايه بهار عربي ايجاد كند.
اين روزنامه به نقل از يك مسئول رژيم اشغالگر اضافه كرد: گسترش گرايش به اسلام در كشورهاي شمال آفريقا ديگر كشورهاي اين قاره را نيز متأثر مي‌كند.
معاريو تاكيد كرد، اسرائيل به‌دنبال گسترش همكاري‌هاي امنيتي و اطلاعاتي با اين كشورهاي آفريقايي است و همچنين برخي از اين كشورها مي‌توانند به عنوان مقصدي براي صادرات تسليحات اين رژيم باشند.
از سوي ديگر، شبكه آمريكايي «سي. ان. ان» گزارش داد بروز ناآرامي‌هاي اخير در كشورهاي حوزه خاورميانه و شمال آفريقا، سبب افزايش بهاي نفت و كاهش ارزش سهام در خاورميانه شده است.
در چنين شرايطي، كشورهاي غربي مي‌كوشند مواد اوليه و انرژي خود را با هزينه‌هاي كمتري تأمين كنند تا از بحران‌هاي فزاينده اقتصادي فاصله بيشتري بگيرند.
اهميت سودان جنوبي براي اين كشورها از همين جا روشن مي‌شود. البته مشكلات رخ داده براي انتقال نفت اين كشور كه هيچ ارتباطي با آب‌هاي آزاد و بين‌المللي ندارد، اين كشورها را به فكر ايجاد راه‌هاي جايگزين انداخته است.
به‌جز خط لوله منتهي به اتيوپي، چندي است جمهوري دموكراتيك كنگو نيز به عنوان مسيري تقريبا امن، نظر غرب را به خود جلب كرده است. به نظر مي‌رسد در چنين شرايطي، آنچه بيش از هر امر ديگري براي رژيم صهيونيستي يا حاميان غربي آن اهميت دارد، گسترده‌تر كردن هر چه بيشتر دامنه سلطه خود بر منطقه سودان جنوبي است تا به اين ترتيب، بر منابع طبيعي اين كشور چنبره بزنند.
در اين ميان، اتحاد بين دو كشور همسايه كه برخي از مردم آنها پيوندهاي خوني و قلبي تاريخي با يكديگر داشته و طي اين سال‌ها، در كنار هم تلخي جنگ‌هاي داخلي را چشيده‌اند بزرگ‌ترين مانع بر سر راه تامين مطامع بيگانگان خواهد بود.
وجود مناطق مرزي مورد اختلاف با تعيين حق ترانزيت نفت، بهانه‌هايي به دستان منفعت‌گراي غرب مي‌دهد تا در آتش اختلاف‌ها ميان دو همسايه، جيب‌هاي خود را به بهاي خون ميليون‌ها انسان بي‌گناه پر كنند.
*توطئه اسرائيل
در چنين شرايطي، سفير سودان در خصوص استفاده از تجربه جنوب سودان براي دارفور و تجزيه سودان گفت: حمايت‌هاي مادي و معنوي اسرائيل از جنبش شورشي در دارفور بيشتر شده و بعيد نيست كه اسرائيل سياست تفكيك سودان را در پيش گيرد.
«سيد عبدالتواب الزين» سفير سودان در ايران به مسائلي از جمله دخالت‌هاي انگليس در سودان، روش‌هاي دولت سودان براي فائق آمدن بر مشكل جنوب، عدم حمايت كشورهاي عربي و اسلامي از عمر البشير و نقشه‌هاي رژيم صهيونيستي براي دارفور اشاره كرد.
وي با بيان اينكه مشكلات جنوب سودان از 1889 ميلادي آغاز شد و انگليسي‌ها از آن زمان تاكنون بر سودان تسلط پيدا كردند، گفت: سياست استعماري انگليس بر اين مبنا بود كه بايد جدايي افكند تا حكومت كرد. وي افزود: انگليسي‌ها بر اين مبنا در سال 1924 قانوني را تصويب كردند به نام «منطقه‌هاي بسته» بدين معنا كه به شمالي‌ها اجازه داده نمي‌شد كه به جنوب بروند، مگر با مجوز و مي‌توان گفت جدايي شمال و جنوب سودان از آن زمان شكل گرفت و اين مشكل يكي از مشكلات بزرگ دولت‌هاي سودان به شمار مي‌رفت.
سفير سودان در ايران شكل جدايي و تجزيه سودان را بر دو نوع شورش مسلحانه و خودمختاري دانست و يادآور شد: از طرف شمال تلاش‌هاي بسياري براي تشكيل يك حكومت خودمختار در جنوب به منظور نگهداري جنوب و وحدت دو منطقه صورت گرفت اما اين تلاش‌ها به موفقيت نرسيد.
زين با اشاره به توافقنامه صلح بين شمال و جنوب در سال 2005 اظهار داشت: اين توافقنامه به جنگ 60 ساله بين طرفين پايان داد كه طي آن صدها هزار سوداني شهيد شده بودند و اين توافقنامه مستقيماً بر استقلال جنوب سودان تأثير گذاشت.
وي به همكاري و كمك نكردن دولت‌هاي عربي براي راهحل جنوب سودان اشاره كرد و گفت: اين در حالي بود كه غربي‌ها و اسرائيل نقش به سزايي در مسلح كردن جنوبي‌ها و جدايي اين منطقه داشتند كه ما سرانجام مجبور شديم توافقنامه صلح بين شمال و جنوب را به امضا برسانيم. سفير سودان در ايران يادآور شد: بر اساس اين توافقنامه جنوبي‌ها به خودمختاري رسيدند و به علاوه آن 30 درصد كابينه دولت سودان به آنها تعلق گرفت، علاوه بر آن 50 درصد از سود اكتشافات نفت نيز به جنوبي‌ها رسيد. زين حق تعيين سرنوشت را براي جنوبي‌ها كه در آن گزينه جدايي يا وحدت مطرح شده بود يكي از نكته‌هاي مورد تأكيد در توافقنامه خواند و گفت: مهمترين نكته در اين توافقنامه وحدت بين جنوب و شمال سودان يا استقرار جنگ، يا جدايي بين دو كشور با برقراري صلح بود كه در نهايت دومي انتخاب شد.
منابع نفتي جنوب
وي به اظهارات عمرالبشير رئيس‌جمهوري سودان اشاره كرد كه تاكيد داشت از جدايي جنوبي‌ها ناراحت نيستم و اميدوارم به آنها كمك كنيم تا دولت خود را بسازند.
سفير سودان در ايران با بيان اينكه در رفراندوم انجام گرفته در جنوب سودان بيش از 98 درصد گزينه جدايي را انتخاب كردند، گفت: آرزو داريم كه دولت جديدالتأسيس جنوب مباني و اصول صلح جهاني را در پيش بگيرد. زين ادامه داد: تلاش مي‌كنيم با صادر كردن نفت از شمال، يك مشوق و عاملي براي وحدت اقتصادي بين شمال و جنوب حاصل شود، چرا كه در حقيقت اقتصاد جنوب سودان هيچ منبع درآمدي ندارد. وي با اشاره به اظهارات وزير نفت سودان كه خودش جنوبي است، يادآور شد: منابع نفت جنوب پس از 10 سال پايان مي‌يابد و ما معتقديم كه شمال مي‌تواند به جنوبي‌ها كمك كند كه در راستاي ساختن اقتصاد خود و نيز استفاده و بهره‌برداري از زمينهاي كشاورزي كه جنوب در اين زمينه عقب مانده است، گام بردارند.
سفير سودان در ايران با بيان اينكه شمالي‌ها در موضوع استقلال جنوب فقط 25 درصد از درآمد نفتي خود را از دست داده‌اند، يادآور شد: سهم شمال از نفت جنوب فقط 50 درصد بود، اما از اين 50 درصد پس از منتقل شدن نفت جنوب از شمال به 25 تا 30 درصد مي‌رسد و با اين وجود ما فقط بخش كمي از درآمد نفتي خود را از دست داده‌ايم به علاوه اينكه شمال فقط بر درآمد نفتي متكي نيست، بلكه از نظر كشاورزي، مواد معدني و منابع طبيعي بسيار غني است و جدايي بين شمال و جنوب چندان تأثيري در شمال نخواهد گذاشت.
زين در خصوص نقش رژيم صهيونيستي و آمريكا در جدايي جنوب سودان گفت: ما نمي‌توانيم بگوييم فقط آمريكا و اسرائيل در اين جدايي نقش داشتند، بلكه تنوع نژادي و قومي و نيز وجود شورش‌هاي مسلحانه در جنوب به اين مسئله كمك كرد. البته يقين داريم كه حمايت اسرائيل و آمريكا در اين امر دخيل بود چرا كه آنها همواره به دنبال منافع خود هستند.
برنامه آمريكا و اسرائيل
وي مهمترين منافع رژيم صهيونيستي و آمريكا در جنوب سودان را ايجاد پايگاه نظامي در جنوب براي كنترل كشورهاي آفريقايي و ورود به اين منطقه خواند و گفت: قطعاً جنوب سودان براي آنها بهتر است تا بخواهند از پايگاه خود در قطر اين كار را انجام دهند.
سفير سودان در ايران در بخش ديگري از سخنان خود، در خصوص تأثيرگذاري آمريكا و رژيم صهيونيستي بر شمال سودان از طريق فعاليت در جنوب گفت: فاصله زيادي بين خارطوم و «جوبا» وجود دارد، اما تأثير آنها بيشتر در حوزه امنيتي كشورهاي منطقه است. از آنجا كه سودان كمربند امنيتي براي كشورهاي عربي به شمار مي‌رفت، اسرائيل با ايجاد پايگاه در جنوب، لطمه بزرگي به امنيت كشورهاي عربي وارد مي‌كند.
زين در خصوص ارتباط بين حمايت عمر البشير از جنبش‌هاي مقاومت اسلامي و تلاش براي تضعيف اين كشور از طريق تجزيه آن گفت: سودان از قضيه فلسطين حمايت معنوي مي‌كند، به همين دليل تحت فشار غرب و آمريكا قرار گرفت تا از اين حمايت خود منصرف شود و با اسرائيل قرارداد صلح امضا كند. اما سودان زير بار نرفت و در مقابل وعده‌هاي آمريكا مبني بر دادن امتياز به دولت اين كشور و خارج كردن آن از ليست كشورهاي حامي تروريسم و برداشتن تحريم‌ها، حاضر به اين كار نشد.
وي در خصوص استفاده تجربه جنوب سودان براي دارفور و تجزيه سودان به چند كشور توسط غربي‌ها گفت: اطلاعاتي داريم كه حمايت‌هاي مادي و معنوي اسرائيل از جنبش شورشي دارفور بيشتر شده و بعيد نيست كه اسرائيل سياست تفكيك سودان را در پيش گيرد، اما وضعيت دارفور با جنوب متفاوت است، چرا كه تمام دارفوري‌ها مسلمان هستند و هويت فرهنگي- عربي دارند.
سفير سودان در ايران با بيان اينكه هيچ تفاوتي بين دارفور و شمال از لحاظ نژادي و قومي وجود ندارد، خاطرنشان كرد: تمامي زمينه‌هاي جدايي دارفور از شمال، همان زمينه‌هايي نيست كه باعث جدايي جنوب شد، به علاوه اينكه مذاكرات صلح دارفور در حال پيگيري است و طرف سوداني و جنبش‌هاي دارفوري به توافق خواهند رسيد. قرار است دارفوري‌ها در ثروت و حكومت شريك شوند.
زين يادآور شد: ما بيشتر نگران اين موضوع هستيم كه تجربه جدايي شمال از جنوب سودان بر آفريقا تأثير منفي گذاشته و به دليل تنوع نژادي و فرهنگي، قوميت‌ها درخواست جدايي، كنند و اين عاملي براي تجزيه آفريقا شود. سازمان ملل به اين نكته توجه نكرد كه اين اپيدمي جدايي ممكن است در كشورهاي آفريقايي و آسيايي رواج پيدا كند.
تأثيرات منفي
وي با ذكر اين نكته كه دارفور روند جدايي جنوب را طي نمي‌كند، خاطرنشان كرد: در توافقنامه با جنوبي‌ها حق تعيين سرنوشت به آنها داده شد، اما ما هرگز اين حق را به دارفوري‌ها نمي‌دهيم.
سفير سودان در ايران در خصوص پناه گرفتن جنگجويان دارفوري در جنوب و تأثير اين موضوع براي روابط اين دو كشور گفت: در جنوب بين بشير و «سيلواكر» مذاكراتي صورت گرفت و «سيلواكر» قول داد شورشيان دارفور را از جنوب براند و اگر به قول خود عمل نكند، اين موضوع بر روابط بين جنوب و شمال تأثير منفي مي‌گذارد.
وي در بخش ديگري از سخنان خود در خصوص اينكه: آيا عوامل داخلي همچون سياست‌هاي دولت در برخورد با جنوبي‌ها عامل جدايي اين منطقه نشد، گفت: جنوبي‌ها حتي در خواب هم نمي‌ديدند كه بدون هيچ تلاشي با سرمايه‌گذاري شمالي‌ها نفت آنها استخراج شود و 50 درصد از درآمد نفتي عايدشان شود، به همين دليل اين موضوع را درست نمي‌دانم.
زين نقش ايران را در حمايت از دولت بشير مثبت و سازنده خواند و اظهار اميدواري كرد كه اين نقش مثبت در حمايت از سودان همواره ادامه داشته باشد تا توسعه همكاري‌هاي مشترك بين دو كشور صورت پذيرد.
