دیپلماسی ایرانی-محمدعلی قاسمی تحلیل گر مسائل آفریقا و کارشناس مرکز مطالعاتی آفران در گفتاری برای دیپلماسی ایرانی با اشاره به برگزاری دور اول انتخابات ریاست جمهوری در سنگال می پردازد و معتقد است احتمال پیروزی عبدالله واد در دور دوم انتخابات بسیار کم است.
منطقه غرب آفریقا در سال 2010 میلادی شاهد برگزاری انتخابات بحران برانگیز ریاست جمهوری ساحل عاج و در سال 2011میلادی نظاره گر برگزاری انتخابات چالش برانگیز ریاست جمهوری در نیجریه بود. در واقع مردم این منطقه خاطره خوشی از انتخابات های دو سال اخیر در ذهن نداشته و با این نگاه به استقبال انتخابات ریاست جمهوری سنگال در 26فوریه سال 2012میلادی (7 اسفند 1390) رفتند. اما هراس تکرار این خاطره در سنگال در دل غالب مردم منطقه و کارشناسان امر وجود داشت. این نگرانی گریبان مقامات کشورهای منطقه و مسئولان بین الملل را نیز گرفته بود و به همین دلیل مکررا پیام هایی مبنی بر خویشتنداری و دعوت به آرامش به داخل سنگال مخابره می شد.
طرفین دعوی انتخابات سنگال از مدت ها پیش مواضع خود را اعلام نموده و تا آخرین لحظات بر آن تاکید می نمودند. «عبدالله واد» در یکی از آخرین سخنرانی های تبلیغاتی خویش تاکید کرده بود که اعتراض های مخالفان و خشونت های انتخاباتی در تصمیمات وی تاثیر نخواهد گذاشت. از طرف دیگر مخالفان نیز علیرغم سرسختی واد هرگز از مواضع خویش عقب نشینی ننموده و حتی اقدامات واد در مورد تطمیع برخی مخالفان نیز راهی به جایی نبرد. در واقع مواضع محکم و شدید از طرف مدعیان ریاست جمهوری سنگال از یک طرف تنور انتخابات را شعله ورتر نموده و از طرف دیگر بر آتش بحران احتمالی پس از انتخابات می دمید.
پیش از برگزاری انتخابات بیم آن وجود داشت که انتخابات در فضای ناآرام، شبیه انتخابات سال عاج، برگزار شود تا جایی که خود کاندیداهای ریاست جمهوری نیز نسبت به آن هشدار داده بودند. این نگرانی تا حدی بود که جنبش 23 ژوئن پیشنهاد تعویق 9 ماهه انتخابات را داد.
اما علیرغم همه نگرانی ها دور اول انتخابات سنگال در فضای آرام و به دور از دغدغه برگزار گردید و هیچ نمونه بخصوصی در مورد تقلب از سوی مقامات برگزار کننده و مخالفان گزارش نشد؛ مسئله ای که به تایید همه ناظران منطقه ای و بین المللی رسید.
در انتخابات ریاست جمهوری سنگال در سال 2012 میلادی دو نکته از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بود؛ یکی رفتار هوشمندانه سنگالی ها و دیگری نتایج اولیه انتخابات.
مردم سنگال نشان دادند که مردمی بسیار هوشمند هستند و علیرغم وجود برخی اختلافات جدی، اجازه خدشه دار شدن انتخابات را نمی دهند. در واقع سنگالی ها نمی خواهند جایگاه با ثبات خود را در غرب آفریقا را از دست بدهند.
سکوت رهبران دینی و برخی نهادهای اسلامی از جمله «اتحاد جوانان مسلمان سنگال» نیز در برگزاری ارام انتخابات تاثیر به سزایی داشت.
مخالفان و گروه های اپوزسیون هم به غیر از اظهار مخالفت خود با حاکم چندین ساله سنگال و بیان دیدگاه های خویش، علیرغم اینکه این اختلاف ها منجر به درگیری های خیابانی شده و 10 نفر کشته نیز برجای گذاشت، اما هرگز تهدید به تحریم انتخابات ننموده و به جای آن به تشویق مردم به شرکت در انتخابات پرداختند.
در برگزاری آرام و مطلوب این انتخابات از سهم مقامات برگزار کننده هم نباید گذشت. رفتار منطقی و آگاهانه وزیر کشور و سخنگوی ریاست جمهوری سنگال در خاموش شدن اعتراض های مردمی (به ویژه تیجانی ها) نسبت به آتش کشیدن مسجد «زاویه الحاج ملک سی» توسط نیروهای پلیس بسیار اهمیت داشت.
چنانچه هوشمندی مردم و گروه های اپوزیسیون تا پایان دور دوم انتخابات ادامه پیدا کند می توان گفت که بار دیگر سنگال ثابت خواهد نمود که ساکنان این سرزمین هوشمند ترین مردمان منطقه غرب آفریقا هستند.
از نظر دیگر نتایج انتخابات بسیار قابل توجه می باشد؛ نتیجه ای که شاید بتوان گفت که نقطه عطفی در تاریخ سیاسی سنگال ایجاد کرد. نتایج نهایی نشان داد که عبدالله واد با 34.82درصد و مکی سال با 26.57 به دور دوم راه یافتند.
لازم به ذکر است که عبدالله واد در انتخابات سال 2007 میلادی موفق شد 60درصد آراء را به خود اختصاص دهد اما نتیجه انتخابات امسال و افت 25درصدی اقبال عمومی از وی نشان از مرگ سیاسی این رهبر سنتی آفریقایی است.
در آن روی سکه شاهد آن هستیم که آقای «مکی سال» که با یک چهره بسیار جوان تر از واد پا به عرصه انتخابات گذاشت توانست افکار عمومی، به خصوص جوانان و نخبگان سنگال، را به خود جلب کرده و همراه واد 85 ساله به دور دوم انتخابات راه یابد؛ این بخش از مقطع سیاسی مهم سنگال احتمالا منجر به پیروزی نهایی مکی سال بر واد خواهد شد. چرا که «ائتلاف ضد واد»، مشتمل بر مخالفان عبدااله واد و سایر کاندیداهای ریاست جمهوری، غالبا در جبهه مکی سال قرار خواهند گرفت. به طور کلی می توان گفت که در دور دوم همه برای شکست واد بسیج خواهند گردید.
مشروعیت انتخابات
در انتخابات ریاست جمهوری 26 فوریه 5.303.555 نفر ثبت نام کرده بودند که در مجموع 2.735.406 نفر رای دادند. میزان مشارکت مردمی حدود 58.58 درصد ارزیابی شده است که این میزان نسبت به انتخابات 2007 که میزان مشارکت 70 درصد بود کاهش داشته است.
طبق قوانین انتخاباتی سنگال، نیروهای نظامی و شبه نظامی دولتی، که در واقع برگزار کنندگان انتخابات هستند، در روزهای 29 و 30 بهمن ماه و یک هفته پیش از آغاز انتخابات سراسری آراء خویش را به صندوق رای ریختند؛ افرادی که تعداد آن ها در مجموع به 5 هزار و 904 نفرمی رسید.
پیش از برگزاری دور اول انتخابات، فعالیت های مخالفان به اعتراض های خیابانی هم منجر شد. این اعتراضات نتیجه ای جز کشته شدن 10 نفر و زخمی شدن شمار بسیاری از تظاهرکنندگان نداشت. اما نوع، روند، دامنه و رهبری این اعتراض ها هرگز به سمت خدشه وارد کردن به انتخابات و فضای انتخاباتی پیش نرفت.
از طرف دیگر تمام ناظران داخلی، خارجی و مقامات منطقه ای، اتحادیه آفریقا، اتحادیه اروپا، سازمان ملل متحد و کشورهایی همچون آمریکا و فرانسه دور اول انتخابات را تجلی دموکراسی در سنگال خوانده و این موضوع نشان می دهد تا کنون که هیچ تیری برای آسیب رساندن به مشروعیت دور اول انتخابات از چله رها نشده است.
همچنین با وجود کاهش مشارکت مردمی نسبت به انتخابات سال 2007 میلادی نمی توان گفت که این کاهش مشارکت به مشروعیت نتایج خللی وارد می کند، آن هم در یک کشور آفریقای زیر صحرا که بطور کلی مشکارت مردمی در امور سیاسی و حکومتی این دسته از کشورها چشم گیر نیست. اما به هر ترتیب امید است که این میزان مشارکت نیز در دور دوم افزایش یابد.
بهار عرب در سنگال؟
اگرچه برخی تحلیل گران اعتراضات اخیر در سنگال را تحت تاثیر جنبش های اخیر در کشورهای عربی ذکر کرده اند اما به نظر می رسد تحولات و انقلاب های کشورهای شمال آفریقا و برخی کشورهای عربی در خاورمیانه دارای مولفه هایی هستند که آن ها را در سنگال مشاهده نمی کنیم. البته این بدان معنا نیست که مردم آفریقایی و مسلمان سنگال خواهان عدالت، دموکراسی و سامان امور در کشور خویش نیستند اما به نظر نمی رسد اعتراض هایی که در این کشور واقع در غرب آفریقا شاهد آن بودیم متاثر از تحولات کشورهای شمال آفریقا باشد.
البته از این جنبه که جوانان و نخبگان سنگال نیم نگاهی هم به جوانان و حرکت های کشورهای شمال آفریقا دارند هم نباید گذشت؛ نگاهی امیدوار کننده، که انگیزه ایجاد تغییر و رسیدن به شرایط بهتر را تزریق نموده و صداها را حتی در مقابل شخصیت های دست نیافتنی بلند می کند.
اعضای جنبش 23 ژوئن، ائتلاف کاندیداهای اصلی ریاست جمهوری از جمله «مکی سال»، «مصطفی نیاس» و «تنور دینگ» و برخی از مردم جناح مخالف را تشکیل داده و علیه «عبدالله واد» و ائتلاف «قوای متحد برای پیروزی»(فال 2012) فعالیت می کنند.
آینده عبدالله واد
به هر حال عبدلله واد پس از 12 سال ریاست جمهوری بر سنگال، مجبور است مانند سال 2000، دور دوم انتخابات را هم برای ماندن در قدرت پیش رو داشته باشد. 9 مارس سال 2000 بود که واد در دور دوم ریاست جمهوری با 58.49 % از عبدو دیوف پیشی گرفت.
طرفداران واد می دانند که در دوره دوم نیز مانند دوره اول حامی نخواهند داشت و نمی توانند روی احزاب مخالف واد حساب باز کنند، همان طور که «ادریسا سک» دیگر کاندیدای ریاست جمهوری در دور اول این دعوت را نپذیرفت و بر حمایت خویش بر مکی سال تاکید کرد. از این رو به ناچار به غائبین دور اول روی آورده اند و از آن ها دعوت کرده اند تا در دور دوم و به حمایت از واد پای صندوق های رای بیایند. غافل از این که احتمالا این غائبین در مخالفت از دولت حاکم پای صندوق های رای نیامده بودند و اگر هم در دور دوم بیایند فقط به خاطر حمایت از مکی سال خواهد بود.
در واقع وقتی که «عبدالله واد» خودش را کاندیدای ریاست جمهوری معرفی کرد، یک ناامیدی زیادی مردم را فراگرفت. مردم فکر می کردند حال که واد کاندید شده پس حتما موانع پیروزی را برداشته و بار دیگر بر مسند ریاست جمهوری تکیه خواهد زد، برای همین مشاهده می کنیم که درصد مشارکت مردمی در این انتخابات کاهش یافته است. از این روست که احتمال می رود رای هایی که در دور اول انتخابات سنگال خفته بودند، در صورت بیداری، به نفع رقیب واد به پای صندوق های رای بروند.
باید پذیرفت که اگر به فرض، واد بار دیگر زمام امور را بر عهده بگیرد چیزی برای ارائه در چنته اش ندارد و همه مهره ها را در دوران ریاست جمهوری خود رو کرده است. همه اکنون بر علیه او مبارزه می کنند و به امید حذف او وارد صحنه شده اند. اما گاهی در دنیای سیاست غیر ممکن ها ممکن می شود و چیزی که محال به ذهن می رسد، همان اتفاق می افتد.
