اطلاعات-چند هفته مانده به برگزاري انتخابات رياست جمهوري در مصر، معرفي فهرست اوليه نامزدهاي انتخابات و به دنبال آن رد صلاحيت شماري از آنها، فضاي سياسي اين كشور را كاملاً انتخاباتي كرد.
انتخابات رياست جمهوري مصر روزهاي سوم و چهارم خرداد ماه سال جاري (23 و 24 مي‌سال 2012 ميلادي) برگزار مي‌شود.
اين نخستين انتخابات رياست جمهوري در مصر پس از سقوط حسني مبارك در بهمن 1389 است.
بر اساس قانون، كميسيون انتخابات رياست جمهوري مصر وظيفه اصلي نظارت بر اين انتخابات را برعهده دارد. اين كميسيون پنج عضو دارد و رياست آن بر عهده «فاروق احمد سلطان» است كه رياست دادگاه عالي قانون اساسي مصر را بر عهده دارد.
بر اساس قوانين اين كشور، كانديداتوري در انتخابات رياست جمهوري مصر از دو طريق حزبي و مستقل امكان پذير است. بر اين اساس، احزاب پيروز در پارلمان مي‌توانند به‌طور رسمي افرادي را به عنوان كانديداي رياست جمهوري معرفي كنند. كانديداهاي مستقل نيز يا مي‌بايست 30 هزار امضا از ميان مردمي كه صلاحيت رأي دادن دارند، با خود به همراه داشته باشند يا اينكه 30 نماينده مجالس مصر (مجلس مردم و مجلس شورا) حمايت خود را از كانديداتوري وي اعلام كرده باشند.
افزون بر اينها نامزدهاي رياست جمهوري، پدر و مادر و همسرانشان نبايد تابعيت غيرمصري داشته باشند. سن نامزدها نيز نبايد كمتر از 40 سال باشد. بر اساس اصلاحات انجام شده در قانون اساسي مصر، مدت دوره رياست جمهوري چهار سال است كه قابل تمديد در يك دوره ديگر نيز هست.
تا پيش از انقلاب مصر، شرايط لازم براي كانديداتوري در انتخابات رياست جمهوري به گونه‌اي بود كه افراد كمي مي‌توانستند در انتخابات ثبت نام كنند، اما با اصلاحاتي كه در قانون اساسي اين كشور پس از سرنگوني حسني مبارك انجام گرفت، شرايط براي كانديداتوري بسيار آسان‌تر از قبل شد.
مدت ثبت نام براي كانديداتوري در انتخابات رياست جمهوري، يك ماه بود كه اين مهلت روز يكشنبه 20 فروردين به پايان رسيد.
يك روز پس از پايان مهلت ثبت نام، كميسيون انتخابات، فهرست اوليه نامزدهاي ثبت نام شده را منتشر كرد كه بر اين اساس، 23 نفر در اين انتخابات اعلام كانديداتوري كردند.
* معرفي ثبت نام كنندگان
در اين بخش به معرفي اجمالي 23 نامزد انتخابات رياست جمهوري مصر به ترتيب تاريخ ثبت نام آنها مي‌پردازيم:
1- «احمد محمد عوض علي» معروف به«احمد عوض الصعيدي». وي كانديداي حزب «ملي» مصر است كه در 23 اسفند سال 1390 رسما اقدام به ثبت نام به عنوان كانديداي انتخابات رياست جمهوري مصر كرد. وي فعال سياسي است.
2- «ابو العز حسن علي الحريري»معروف به «ابوالعز الحريري» وي كانديداي حزب «سوسياليست اتحاد خلق» است كه در 23 اسفند سال گذشته، نامزد انتخابات رياست جمهوري مصر شد. وي نماينده مجلس مردم مصر از منطقه «غرب اسكندريه» و از «ائتلاف انقلاب ادامه دارد» است و در نظام پيشين مصر نيز دوبار در سال‌هاي 1976 و 2000 موفق به راهيابي به مجلس شد. وي از منتقدان سرسخت مبارك و همچنين شوراي نظامي حاكم كنوني در مصر است.
3- «محمد عبدالفتاح محمد فوزي علي عيسي» معروف به «محمد فوزي عيسي. وي كانديداي حزب «نسل دمكراتيك» است و در 26 اسفند سال گذشته، رسما اعلام كانديداتوري كرد. وي فعال سياسي و رئيس حزب «الكنانه» است.
4- «احمد حسام كمال حامد خير الله» معروف به «حسام
خير الله». وي كانديداي حزبي از سوي حزب «صلح دمكراتيك» است كه در روز سوم فروردين سال 1391 رسما كانديداتوري خود را اعلام كرد. وي رئيس سابق كميته اطلاعات و برآورها و مامور سابق دستگاه اطلاعات مصر است و با وجود سبقه نظامي و امنيتي‌اش، تاكيد كرده كه كانديداي شوراي نظامي حاكم نيست و در عين حال هيچ گرايش حزبي هم ندارد.
5- «عمرو محمود أبو زيد موسي» معروف به «عمرو موسي» وي به عنوان كانديداي مستقل كه تاييد 43هزارو960 تن از شهروندان مصري را همراه خود داشت، در 4 فروردين سال جاري، نامزدي خود را براي شركت در انتخابات رياست جمهوري مصر اعلام كرد. وي از جمله ديپلمات‌هاي باسابقه مصر است و سال‌ها وزير امور خارجه مصر و پس از آن دبيركل اتحاديه عرب بود. بسياري از تحليلگران وي را يكي از شانس‌هاي اصلي پيروزي در انتخابات مي‌دانند. عمرو موسي خواستار تسريع در فرايند انتقال قدرت از نظاميان به دولت غيرنظامي است.
6- «عبد المنعم أبو الفتوح عبد الهادي ابو سعد» معروف به «ابوالفتوح». وي به عنوان كانديداي مستقل كه تاييد 43هزارو66تن از شهروندان مصري را همراه خود داشت، در 10 فروردين سال جاري، رسما به جرگه نامزدهاي رياست جمهوري مصر پيوست. وي دبيركل اتحاديه پزشكان عرب و مدير بيمارستان‌هاي جمعيت اسلامي پزشكي و از اعضاي سابق دفتر ارشاد گروه اخوان المسلمين است. در ميان گروه‌هاي سياسي مصري وي از جمله اخواني‌هاي داري تفكر باز و با شهامت در مخالفت با حكومت معروف است.
7- «محمد حازم صلاح أبو اسماعيل محمد عبد الرحيم» معروف به «حازم صلاح ابو اسماعيل». وي به عنوان كانديداي مستقل كه تاييد 1582 نفر از مردم مصر و نيز 47 نماينده دو مجلس مصر را همراه دارد، روز 11 فروردين امسال، نامزدي خود در انتخابات را اعلام كرد. وي كه حقوقدان و عضو شوراي اتحاديه وكلاي مصر است، نامزد اصلي جريان سلفي است و گفته مي‌شود در صورت تاييد صلاحيت، يكي از شانس‌هاي اصلي پيروزي در انتخابات است.
8- «هشام محمد عثمان البسطويسي»معروف به «هشام البسطويسي». وي كانديداي حزب «اتحاد ملي پيشرو» است كه در روز 13 فروردين، رسما خود را نامزد انتخابات رياست جمهوري كرد. وي حقوقدان و نائب رئيس دادگاه تجديد نظر است.
9- «محمود حسام الدين محمود جلال»معروف به «محمود حسام». وي به عنوان كانديداي مستقل كه تاييد 37 هزار و250 نفر از مردم را همراه خود داشت، در 14 فروردين، رسما خود را كانديداي انتخابات كرد. وي افسر سابق پليس و رئيس حزب تازه تاسيس «البدايه» و رئيس ائتلاف احزاب ميانه‌روي مصر است.
10-«ابراهيم احمد ابراهيم الغريب» معروف به «ابراهيم غريب». وي به عنوان كانديداي مستقل كه تاييد 32هزارو162 نفر از مردم مصر را همراه خود دارد، در 16 فروردين رسما به جرگه ثبت نام‌شدگان جهت نامزدي در انتخابات رياست جمهوري مصر پيوست. وي از بازرگانان مصر و نماينده سابق مجلس مردم است. بسياري وي را متهم مي‌كنند كه از جمله عناصر رژيم سابق است و در انتخابات سال 2010 با تقلب به مجلس راه پيدا كرده است. گفته مي‌شود وي پس از ورود به مجلس مصر، به عضويت حزب حاكم آن زمان يعني حزب «دموكراتيك ملي» پيوسته است.
11- «محمد سليم العوا» وي به عنوان كانديداي مستقل كه تاييد 30 نماينده دو مجلس مصر را همراه خود دارد، 16 فروردين امسال، نامزدي خود براي شركت در انتخابات رياست جمهوري اين كشور را اعلام كرد. وي از انديشمندان اسلامي و دبيركل سابق اتحاديه جهاني علماي مسلمان است.
12- «محمد خيرت سعد
عبد اللطيف الشاطر» معروف به «خيرت الشاطر» وي به عنوان كانديداي مستقل كه تاييد 277 نماينده دو مجلس مصر را همراه خود داشت، در 17 فروردين به جمع نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري پيوست. وي بازرگان و معاون سابق رهبر اخوان المسلمين و گزينه اصلي اين گروه براي انتخابات رياست جمهوري است.
13- «احمد محمد شفيق زكي» معروف به «احمد شفيق» وي به عنوان كانديداي مستقل كه تاييد 62 هزارو192 نفر از مردم را همراه دارد، در 17 فروردين نامزد انتخابات رياست جمهوري شد. وي نخست وزير سابق مصر و وزير سابق هواپيمايي اين كشور بوده است. احمد شفيق در روزهاي پاياني حكومت حسني مبارك از سوي وي به سمت نخست‌وزير مصر انتخاب شد و تا چند هفته پس از سرنگوني مبارك در اين سمت قرار داشت. انقلابيون مصري وي را در زمره بقاياي نظام پيشين مصر مي‌دانند.
14- «حمدين عبد العاطي عبد المقصود صباحي» معروف به «حمدين صباحي» وي به عنوان كانديداي مستقل كه از سوي 42هزارو525 نفر از مردم مصر تاييد شده است، در 18 فروردين، رسما كانديداي انتخابات رياست جمهوري شد. وي موسس و رئيس سابق حزب الكرامه، سردبير نشريه «الكرامه» و داراي گرايش‌هاي ناسيوناليستي ناصري است. وي كه سابقه نمايندگي مجلس را نيز دارد، از منتقدان سرسخت قدرت در مصر در دوران حسني مبارك و انور سادات بوده است.
15- «ايمن عبد العزيز نور» معروف به «ايمن نور». وي كانديداي حزب جديد «فرداي انقلاب مصر». است كه در روز 18 فروردين، رسما كانديداتوري خود در انتخابات را اعلام كرد. وي فعال سياسي ليبرال، عضو سابق حزب «الوفد»، موسس حزب سابق «فردا» و حزب جديد «فرداي انقلاب مصر» است. وي در انتخابات رياست جمهوري سال 2005، رقيب حسني مبارك بود و پس از وي در جايگاه دوم قرار گرفت. وي پس از آن با طرح اتهام‌هايي كه بسياري آن را سياسي مي‌دانستند به مدت چهار سال به زندان رفت. وي پيش از كانديداتوري در انتخابات رياست جمهوري آينده مصر اعلام كرده بود كه تنها در صورتي كانديدا نخواهد شد كه محمد البرادعي در انتخابات شركت كند.
16- «محمد ممدوح حلمي قطب» معروف به «ممدوح قطب». وي كانديداي حزب «تمدن» است كه در روز 19 فروردين، خود را نامزد انتخابات رياست جمهوري كرد. وي رئيس بخش كمك‌هاي انساني و امدادي موسسه خيريه مصر، نظامي بازنشسته و مديركل سابق سازمان اطلاعات مصر است.
17- «عبد الله حسن علي الاشعل »معروف به «عبد الله الاشعل». وي كانديداي حزب «اصالت» است كه در روز 20 فروردين، رسما نامزدي خود در انتخابات رياست جمهوري را اعلام كرد. وي استاد حقوق بين‌الملل در دانشگاه آمريكايي قاهره و معاون اسبق وزير امور خارجه مصر است. عبدالله الاشعل پيش از كناررفتن حسني مبارك از قدرت، از تصميم خود براي كانديداتوري در انتخابات رياست جمهوري خبر داد. وي در ابتدا به براي آنچه وحدت نيروهاي ملي خواند، به نفع «خيرت شاطر» از كانديداتوري منصرف شد، اما در نهايت كانديدا شد.
18- «خالد علي عمر علي المحلاوي» معروف به «خالد علي» وي به عنوان كانديداي مستقل كه از سوي 32 نماينده دو مجلس تاييد شده است، 20 فروردين نامزدي خود در انتخابات را اعلام كرد. وي وكيل،عضو حزب كمونيست و جبهه سوسياليست مصر است.
19- «محمد محمد مرسي عيسي العباط» معروف به «محمد مرسي». وي كانديداي حزب «آزادي و عدالت» است كه در روز 20 فروردين سال جاري، رسما كانديداي انتخابات رياست جمهوري مصر شد. وي رئيس حزب آزادي و عدالت، نماينده مجلس و از رهبران ارشد اخوان المسلمين است كه در سال 2000 نيز وارد مجلس شد. بسياري از ناظران «محمد مرسي» را گزينه احتياطي اخوان المسلمين پس از «خيرت شاطر» مي‌دانند كه در صورت بروز مشكلاتي پس از رد صلاحيت وي، جايگزينش شود.
20- «عمر محمود سليمان» معروف به «عمر سليمان». وي به عنوان كانديداي مستقل كه تاييد 49هزارو389نفر از مردم را همراه خود داشت، در 20 فروردين نامزد انتخابات رياست جمهوري شد. وي ژنرال باسابقه و رئيس دستگاه اطلاعاتي رژيم پيشين مصر به مدت 18 سال است. برخي ناظران بر اين نظرند كه عمر سليمان گزينه مورد حمايت شوراي نظامي حاكم مصر براي پست رياست جمهوري است.
21- «احمد حسام الدين خيرت يوسف مصطفي» معروف به «حسام خيرت». وي كانديداي حزب «عربي سوسياليست» مصر است كه در روز 20 فروردين، رسما نامزدي خود در انتخابات رياست جمهوري را اعلام كرد. وي فعال سياسي و كارشناس مسائل موشكي و توليد تسليحات است.
22- «اشرف زكي حسن بارومه» معروف به «اشرف بارومه». وي كانديداي حزب «الكنانه» مصر است كه در روز 20 فروردين، خود را وارد جرگه نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري كرد. وي فعال سياسي و رئيس حزب «الكنانه» مصر است.
23- «احمد محمد منصور» معروف به «مرتضي منصور». وي كانديداي حزب «ملي» مصر است كه در روز 20 فروردين، رسما خود را كانديداي انتخابات رياست جمهوري مصر اعلام كرد. وي وكيل دادگستري است.
* شگفتي رد صلاحيت‌ها
كمتر از يك هفته پس از اعلام فهرست اوليه نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري، كميسيون انتخابات مصر اعلام كرد كه 10 تن از كانديداها شرايط لازم براي كانديداتوري در انتخابات رياست جمهوري را ندارند كه مهمترين آنها عمر سليمان، حازم صلاح ابواسماعيل، خيرت شاطر و ايمن نور هستند. گفته شده عمر سليمان به دليل نواقصي كه در فرايند جمع آوري امضا براي تاييد كانديداتوري وي بوده، حازم صلاح ابواسماعيل
به دليل تابعيت آمريكايي مادرش، خيرت شاطر و ايمن نور نيز به دليل داشتن محكوميت قضايي و اينكه به طور كامل قانون عفو شامل حال آنها نشده، رد صلاحيت شده‌اند.
رد صلاحيت‌هاي انجام شده، مخالفت‌هاي گسترده‌اي را از سوي نامزدهاي رد صلاحيت شده و هوادارانشان در پي داشت كه همين مساله، اين نگراني را بوجود آورده كه اعتراض‌ها چند هفته به برگزاري انتخابات مانده، فضاي انتخابات را تحت الشعاع خود قرار دهد.
ژنرال «محمد حسين طنطاوي» رئيس شوراي عالي نظامي حاكم در مصر، نشستي را با رهبران سياسي مصر برگزار و با آنها در رابطه با شرايط كشور گفت وگو كرد.
بر اساس اعلام كميسيون انتخابات مصر، اين كميسيون پس از دريافت و بررسي شكايت نامزدها، روز 7 ارديبهشت، فهرست نهايي نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري مصر را اعلام خواهد كرد.
پس از آن، نامزدها از 11 ارديبهشت تا 31 ارديبهشت به مدت 21 روز فرصت تبليغات خواهند داشت و سرانجام در روزهاي 3 و 4 خرداد انتخابات برگزار خواهد شد.
بسياري از كارشناسان بر اين نظرند كه در صورت تاييد نهايي رد صلاحيت چهره‌هاي مشهوري چون خيرت شاطر، حازم ابواسماعيل و عمر سليمان، بخت با كساني چون عمرو موسي و محمد مرسي و عبدالمنعم ابوالفتوح خواهد بود.
ريزش رقبا عمر و موسي
درحالي‌كه بارزترين كانديداهاي انتخابات رياست جمهوري مصر به ويژه اسلامگرايان، ازسوي كميته عالي انتخابات مصر رد صلاحيت شده‌اند، عمرو موسي، دبيركل پيشين اتحاديه عرب، عزم خود را براي تصدي اين پست جزم كرده است.
مقام هاي انتخاباتي در مصر 10 نفر از مجموع 23 نفر نامزد شركت در انتخابات رياست جمهوري را رد صلاحيت كردند. در ميان اين افراد نام كساني چون «عمر سليمان»، رئيس سازمان اطلاعات مصر در زمان حسني مبارك، «حازم ابو اسماعيل» كانديداي مورد حمايت حزب سلفي «النور»، «ايمن نور»، رهبر و نامزد مورد نظر ليبرال ها و «خيرت الشاطر» نامزد گروه اخوان المسلمين هم ديده مي‌شود.
از ميان كانديداهاي رياست جمهوري، هم اكنون 13 نفر ديگر باقي مانده اند. بنابر گزارش ها، اين رد صلاحيت ها شگفتي بسياري را برانگيخته و تاثير زيادي بر شكل گيري و ادامه رقابت ها خواهد داشت.
شمار زيادي از كساني كه از رقابت ها حذف شده‌اند، همراه با طرفداران آنها از اين عمل ابراز ناخرسندي و تظاهراتي در همين زمينه در قاهره برگزار كردند.
عمر سليمان، مرد شماره دو رژيم سرنگون شده مبارك كه با اعلام كانديداتوري خود اعتراضاتي را برانگيخت، به دليل عدم ارائه نكردن امضاءكافي براي حمايت از نامزدي خود از رقابت ها حذف شده است. براساس گزارش رسانه هاي مصري، قانون اساسي مصر شرط كانديداتوري در انتخابات رياست جمهوري را جمع آوري 30 هزار امضا از 15 استان، به نحوي كه در هيچ استاني شمار امضاكنندگان از هزار نفر كمتر نشود، يا اينكه 30 تن از نمايندگان پارلمان مصر فرد موردنظر را تاييد كنند، قرار داده است.
همزمان، حازم صلاح ابو اسماعيل، نماينده اسلامگرايان سلفي نيز به دليل تابعيت آمريكايي مادرش حذف شده است.
رويتر گزارش داد كه «نزار غراب» وكيل ابو اسماعيل گفته است: انتظار مي رود كه در كشور بحران بزرگي رخ دهد.
ابو اسماعيل نيز در اظهاراتي كه در فيس بوك منتشر شده، تصريح كرد كه كميته انتخابات، تمامي قوانين را زير پا گذاشت و اگر تصميم رسمي بر قانون شكني است، پس بايد توان تحمل چنين اقدامي را هم داشته باشند.
«خيرت الشاطر» نماينده گروه اخوان المسلمين و «ايمن نور» نيز هر دو به دليل محكوميت هاي قضايي قبلي رد صلاحيت شده اند، اما اخوان‌المسلمين كه احتمال مي داد خيرت الشاطر با موانع قانوني روبرو شود، پيشتر «محمد مرسي» دبيركل حزب «آزادي و عدالت» شاخه سياسي جماعت اخوان المسلمين را به عنوان جايگزين الشاطر در نظر گرفته بود، با اين حال و بنا برگزارش خبرگزاري «الشرق الاوسط» مصر، خيرت الشاطر طي شكايتي، خواستار بازنگري در حكم رد صلاحيت خود شد. خيرت الشاطر در زمان مبارك به اتهامات كيفري محكوم شده بود. اين درحالي است كه خود مي‌گويد اتهامات مطرح شده عليه وي با انگيزه هاي سياسي و به دليل فعاليت هاي اعتراضي وي در دوران مبارك، ترتيب داده شده است.
