براساس گزارش منتشره از سوي سازمان ملل متحد، تنها 3منطقه از پايتخت سومالي كه تحت نظارت و پشتيباني صلح‌بانان بين‌المللي است، در كنترل دولت اين كشور است
سومالي در دودهه گذشته و پس از سقوط حكومت ديكتاتور «زياد باره» دچار هرج و مرج و گرفتار جنگ‌هاي داخلي و قبيله‌اي بوده است. اين كشور، هم‌اكنون با بدترين وضعيت بحران انساني در جهان روبه‌رو است ؛ ناآرامي‌ها يك چهارم جمعيت اين كشور را آواره كرده و در اين ميان نيم ميليون نفر با عبور از مرزهاي اين كشور در سطح منطقه پراكنده شده‌اند و 5/1ميليون نفر آن نيز در داخل كشور آواره‌اند. در اين شرايط، مردم اين منطقه براي جلوگيري از جنگ‌هاي شبه نظاميان اسلامگرا و تاسيس دولت القاعده در شاخ آفريقا نياز به كمك جهاني و فراگير دارند.
پي بردن به تشابه اتفاقاتي كه در افغانستان و سومالي مي‌افتد، زياد سخت نيست و مي‌توان سومالي را افغانستان جديد ناميد. مقر شورشيان درسومالي كه خواستار حكومت براساس قوانين شريعت هستند و مخالفان خود(جنگ سالاران محلي ) را متهم مي‌كنند كه از سوي آمريكا پشتيباني مي‌شوند، مكاني است كه در آن دستور اجراي خشونت‌هايي از جمله بريدن دست و پاي پسران نوجوان و كشتار زنان و دختران در ملأعام و طرح بمبگذاري‌هاي انتحاري كه موجب مرگ ده‌ها تن مي‌شود، همچنين آدم ربايي و قتل‌هاي هدفمند كه روزنامه نگاران را مورد هدف قرار مي‌دهد، صادر مي‌شود و اين شبيه اقدامات طالبان در افغانستان است.
در سال 1993 آمريكا با مداخله براي سركوب شبه نظاميان سومالي با فرستادن نيروهاي نظامي خود به اين كشور حادثه‌اي خونين را به پا كرد كه شبه نظاميان سوماليايي نيز در برابر تهاجم ناگهاني سربازان آمريكايي واكنش نشان دادند. در اين عمليات، 18تن از تفنگداران آمريكايي كشته شدند كه نيروهاي سازمان ملل جسد آنها را 2سال بعد يافتند. پس از حملات 11سپتامبر نيز توجه آمريكا بيش از پيش به سمت سومالي معطوف شد و درصدد مبارزه با شورشيان برآمد. سومالي براي واشنگتن از اهميت راهبردي و استراتژيكي برخوردار است.
در سال 2005، زماني كه تجار و بازرگانان سوماليايي از پرداخت ماليات‌هاي سنگين به جنگ سالاران محلي خسته شده بودند و دست از حمايت خود از گروه اتحاد اسلامي برداشتند، اتحاديه دادگاه‌هاي اسلامي (آي سي يو) با هدف ايجاد ثبات و امنيت اعلام موجوديت كرد و در يك سال توانست جنگ سالاران محلي را از پايتخت بيرون كند. درست در همان زمان تاسيس اين اتحاديه، سومالي در معرض اتهام همدستي با القاعده و پناهگاهي براي تروريست‌ها از سوي آمريكا بود. يك سال بعد، آمريكا با استفاده از نظاميان اتيوپي حمله‌اي سازمان دهي‌شده براي درهم كوبيدن اتحاديه دادگاه‌هاي اسلامي كه تا هنگام تجاوز اتيوپي به‌عنوان يك دولت مردمي در بيشتر نقاط سومالي عمل مي‌كرد، ترتيب داد كه در نهايت اواخر همان سال نيروهاي اتيوپيايي عقب نشيني كردند. اتحاديه دادگاه‌هاي اسلامي و همچنين گروه الشباب يكي از شاخه‌هاي اين اتحاديه در اظهاراتي سوگند ياد كرده‌اند كه جنگ عليه تجاوزات آمريكا و اتيوپي را ادامه دهند.
بهار سال گذشته، شيخ شريف شيخ احمد، رئيس سابق اتحاديه دادگاه‌هاي اسلامي كسي كه 2سال پيش، در پي حمله نيروهاي آمريكا – اتيوپي مجبور به خروج از پايتخت شد، توانست به مقام رياست‌جمهوري سومالي برسد. وي از حمايت بيشتري درمقايسه با تمام كساني كه طي دو دهه گذشته روي كار آمده‌اند، برخوردار است. شيخ احمد، تنها رئيس‌جمهوري است كه با مخالفت قبايل سومالي مواجه نشده و چشم‌انداز اجتماعي خوبي را در اين كشور نويد مي‌دهد. وي هرگونه ارتباط با القاعده را تكذيب كرده است.
وي همچنين پس از به كرسي نشستن، صلاح را در آن ديد تا طي بيانيه‌اي جدايي خود از شيخ اويس، رهبر گروه شبه نظاميان اسلامگرا موسوم به حزب‌الاسلام را اعلام كند و از سمت رياست دادگاه‌هاي اسلامي استعفا دهد. اما پس از به رياست رسيدن وي نيز درگيري‌ها درسومالي ادامه دارد. اواخر ماه مي ميلادي سال‌جاري با تشديد درگيري‌ها در خيابان‌هاي موگاديشو، (پايتخت هميشه ناآرام سومالي) محموله‌اي از سلاح، مهمات و پول نقد از ايالات متحده آمريكا براي دولت انتقالي سومالي ارسال شد تا بتواند مانع از غلبه نيروهاي شورشي بر نيروهاي دولتي شود.
در آن زمان، دولت جديد سومالي درآستانه فروپاشي بود و حوزه قدرتش تنها چند منطقه مجاور پايتخت را دربرمي‌گرفت و حملات دوگروه شورشي موسوم به الشباب و حزب الاسلام رمقي براي ارتش سومالي باقي نگذاشته بود.
حجم اين محموله كه پيش از اين گزارش نشده بود، متشكل از 19 تن مهمات، 48 قبضه آرپي جي، 36 قبضه مسلسل (مدل روسي كلاشينكف)، 12قبضه دوشكا
( مسلسل‌هاي ضد‌هوايي روسي كه بيشتر درسومالي استفاده مي‌شود) و10 قبضه خمپاره انداز(براي پناهگاه‌هاي مشخص شورشيان) به اضافه مقاديري وجه نقد بود. اين محموله به‌دنبال مكاتبات وزارت امور خارجه با كميته‌اي كه 17 سال پيش يعني سال 1992از سوي سازمان ملل براي نظارت بر اجراي تحريم تسليحاتي سومالي تشكيل شد، براي دولت سومالي ارسال شد. درنامه بعدي ارسال شده از سوي وزارت خارجه آمريكا براي كميته نظارت سازمان ملل بر تحريم‌هاي سومالي به امضاي الكساندرو دي وولف، نماينده دائم ايالات متحده در سازمان ملل، خواسته شده بود تا صدور مجوز ارسال اين محموله تسليحاتي به اضافه 2ميليون دلار پول نقد براي تامين اسلحه و مهمات و همچنين تامين نيازهاي لجستيكي (سوخت، آب، غذا و خدمات گوناگون) براي نيروهاي ارتشي با هدف جلوگيري از سقوط دولت، هر چه سريع‌تر انجام شود.
26ژوئن، وزارت امور خارجه آمريكا اقرار كرد كه يك محموله 40تني پس از هماهنگي با دولت سومالي به اين كشور تحويل داده شده است. پس از افشاي ارسال اين محموله تسليحاتي و نقدي براي دولت سومالي معلوم شد كه آمريكا همچنين از دولت اوگاندا خواسته بود هرچه در توان دارد براي كمك به دولت انتقالي سومالي انجام دهد كه اين كمك‌ها 10 ميليون دلار هزينه دربرداشت. اين محموله از طريق هوا به سومالي ارسال شد كه 900هزاردلار هزينه حملش بوده و 25/1ميليون دلار وجه نقد نيز در كيسه‌اي قهوه‌اي تحويل مقامات سومالي شده بود.
در نامه وولف اينگونه آمده بود كه پول نقد اول به نايروبي و سپس از طريق هوا به موگاديشو ارسال شده است. گفته مي‌شود در سال‌هاي اخير اقلام محموله تسليحاتي در خيابان‌هاي موگاديشو از قيمت 100دلار تا 600دلار بسته به سنگيني مبارزات در اين كشور فروخته شده است. هرچند حمل اين محموله تسليحاتي به وسيله هواپيما از اتيوپي يا اوگاندا به پايتخت سومالي صورت گرفته است، اما انتقال اين سلاح‌ها درنامه وولف شرح داده نشده است. يك كارشناس منطقه‌اي در سومالي گفت: اين محموله زير نظارت صلح‌بانان اتحاديه آفريقا كه حفاظت فرودگاه موگاديشو را به‌عهده داشتند، تخليه شد.
ارسال اين محموله يكي از اقدامات دولت آمريكا براي جلوگيري از سقوط دولت مركزي سومالي بود كه درقالب استراتژي جديد باراك اوباما، رئيس‌جمهوري آمريكا براي جلوگيري از پا گرفتن القاعده در شاخ آفريقا عملياتي شد. هرچند درماه‌هاي اخير اوضاع درسومالي كمي آرام‌تر شده است اما نگراني آمريكا از تبديل اين كشور شرق آفريقا به پايگاه امني براي القاعده دو چندان شده است.
در زمان ارسال محموله براي دولت انتقالي سومالي، احتمال سقوط دولت افزايش يافته بود.
جوآني كارسون، مدير امور آفريقاي وزارت امور خارجه آمريكا روز 20 مي تنها چند روز پيش از ارسال كمك‌ها براي سومالي با حضور دركميته روابط خارجي سنا هشدار داده بود كه وضعيت سومالي بحراني است. وي در توجيه دلايل ارسال اين محموله گفت: الشباب و حزب‌الاسلام با دوبرابركردن توان خود به‌دنبال از بين بردن حاكميت مركزي سومالي هستند.
به اعتقاد كن من خوآس، تحليل‌گر برجسته امور سومالي، اقدام آمريكا براي سومالي، نمادين و تاكتيكي بوده و نمي‌تواند تاثير چنداني بر نتيجه درگيري‌ها بگذارد. پيام نمادين اين اقدام در واقع ارسال اين پيام براي شورشي‌ها بود كه آمريكا پشت سر دولت انتقالي ايستاده است. به لحاظ تاكتيكي هم ارسال سلاح بدين معنا بود كه آمريكايي‌ها به لحاظ سخت‌افزاري و تسليحاتي هم در دفاع از دولت انتقالي سومالي كوتاه نمي‌آيند.
نگراني‌اي كه درباره محموله تسليحاتي وجود داشت دسترسي شورشيان به اين محموله بود. روز11آگوست شبكه راديويي گارو كه برنامه‌هايش در داخل سومالي پخش مي‌شود، مدعي شد كه محموله ارسالي براي دولت سومالي در خيابان‌ها به فروش مي‌رسد. بر همين اساس، كارشناس امور سومالي نيز به فرانس پرس گفت: ابتدا نشاني از فروش سلاح‌هاي ارسال شده براي دولت در بازار سياه وجود نداشت چون دوطرف به‌شدت درگير جنگ بودند. اما در مراحل بعدي فقدان نظارت كافي دولت بر واحدهاي نظامي عامل شكل‌گيري اين روند بوده است.
تجارت اسلحه درسومالي طي 18سالي كه از سقوط ديكتاتور اين كشور مي‌گذرد رو به افزايش گذاشته و با وجود تحريم‌هاي سازمان ملل حجم وسيعي از سلاح‌ها را در بازار سياه اين كشور مي‌توان يافت. به اعتقاد تمام كارشناساني كه به نوعي با امور سومالي آشنا هستند، چنين سرنوشتي براي محموله ارسالي آمريكا به سومالي قابل پيش‌بيني بود. من‌خوآس مي‌افزايد: عامل اصلي سلاح‌هايي كه در بازار سياه به فروش مي‌رسند سربازان دولتي‌اند كه در زمان ترك خدمت، اسلحه‌هايشان را با خود مي‌برند. پيش از روي كارآمدن دولت جديد سومالي، از17 هزار نيروي دولت انتقالي سومالي، 14هزار نفر سال گذشته ترك خدمت كردند، اما به‌دليل اينكه دولت كنوني از حمايت مردمي برخوردار است اين روند رو به كاهش گذاشته ليكن هنوز متوقف نشده است. تعداد نيروهاي ارتشي اكنون در حدود 5هزار نفر است. وي همچنين معتقد است، فروش اسلحه در بازارسياه، روش معمول كل كشورهاي شاخ آفريقاست.
موضوع جالب توجه اينجاست كه تصميم دولت آمريكا براي ارسال محموله تسليحاتي براي دولت انتقالي سومالي در داخل وزارت خارجه اين كشور واكنش‌هاي متفاوتي را در برداشته است. دفتر مبارزه با تروريسم وزارت امور خارجه آمريكا ضمن مخالفت با اين تصميم از پراكندگي تصميم‌گيري‌ها و نبود يك سياست درست درباره سومالي و تعدد سياست‌هاي واشنگتن در قبال اين كشور ابراز نارضايتي كرد. با اين حال، آلمارا بلك، سخنگوي پنتاگون (وزارت دفاع آمريكا) در واكنش به اين ادعا در ايميل خود آورده است، سياست‌هاي وزارت خارجه آمريكا با شوراي امنيت ملي هماهنگ شده بود و وزارت دفاع نيز موافقت خود را با تصميم وزارت خارجه براي ارسال كمك‌هاي تسليحاتي و نقدي به دولت انتقالي سومالي اعلام كرده بود. اين پاسخ بدين معنا است كه هيلاري كلينتون، وزير امور خارجه آمريكا با هماهنگي شوراي امنيت ملي با ارسال اين محموله موافقت كرده است.
هيلاري كلينتون، درجريان ديدار ماه گذشته‌اش از چند كشور آفريقايي متعهد شد تا ارسال تجهيزات و كمك براي آموزش نيروهاي دولت سومالي و همچنين كمك‌هاي انسان دوستانه براي مردم اين كشور را ادامه دهد. وي در حالي اين مطلب را عنوان كرد كه به‌نظر مي‌رسد سومالي درحال تجربه كردن گشايشي درشرايط كشور است. در همين حال، خبرگزاري فرانسه، گزارش داد آمريكا كمك‌هاي ارسالي را تا دوبرابر افزايش مي‌دهد و ارسال اين سلاح‌ها را از 40 تن به 80 تن مي‌رساند.
برخي معتقدند كه الشباب در اين زمان محبوبيت خود را از دست داده است. كارسون، مدير امور آفريقاي وزارت امور خارجه آمريكا در سنا مدعي شد كه تصميم ارسال محموله درماه مي، گامي مهم براي سومالي به شمار مي‌آيد. از سوي ديگر كارشناسان امنيتي غرب، نگرانند كه نيروهاي الشباب در حال گسترش نيرو و به خدمت گرفتن نيروهاي خود از آمريكا و اروپا هستند. آنها معتقدند، طرح ترور ادعايي پليس استراليا كه اوايل سال‌جاري در اين كشور ناكام ماند نيز مي‌تواند زنگ خطري از گسترش تروريسم در غرب باشد.
پيش از اين، راجر ميدلتون، كارشناس چاتهام هاوس، نيز درباره اينكه سومالي تبديل به يك افغانستان جديد بشود، به آمريكا هشدار داده بود. وي ادامه مي‌دهد: گروه الشباب و حزب الاسلام، دو جنبش ناسيوناليستي‌اند كه هر كدام مي‌خواهند كنترل سومالي را دردست گيرند. مبارزات اين گروه‌ها مانند مبارزه گروه طالبان در افغانستان است و سومالي براي آنها رسالت تكميلي است و اين بدين معنا است كه سومالي براي آمريكا افغانستاني جديد است و نبايد استراتژي آمريكا مشابه استراتژي اين كشور در افغانستان باشد و از اعزام نيروهاي نظامي به سومالي و درگيري زميني بايد به‌شدت پرهيز كند.
