نشريه "فارين پاليسي" در گزارش مبسوطي ضمن بررسي روابط بين رئيسجمهور جديد مصر و عربستان، اذعان كرده است كه عليرغم تلاشهاي مرسي براي جلب نظر رژيم سعودي، سعوديها همچنان مبارك را بر مرسي ترجيح ميدهند.
فارين پاليسي در تبيين تلاشهاي محمد مرسي براي ادامه كمكهاي عربستان به مصر، به قول وي مبني بر عدم صدور انقلاب مصر، خط قرمز دانستن امنيت كشورهاي حاشيه خليج فارس و انتخاب رياض به عنوان اولين مقصد سفر خارجي توسط مرسي اشاره كرده است. بنابراين گزارش، با وجود برخي تشابهات بين نظرات سنيهاي اخواني و سنيهاي وهابي مستقر در عربستان، سخت نيست كه گفته شود سعوديها همچنان حاكميت سابق مصر را ترجيح ميدهند.
مرسي به عنوان يك اسلامگراي سني كه با انتخاباتي دموكراتيك بر سر كار آمده است، سيستم اقتدارگرايانه سعودي را كه سران آن با چنگ و دندان براي حفظش تلاش ميكنند، به چالش ميكشد. همين سال گذشته، آلسعود براي جلوگيري از نارضايتي شهروندانشان مجبور شدند بستهاي 130 ميليارد دلاري براي شهروندان خود در نظر بگيرند. از سوي ديگر، با اعلام روز خشم در سال گذشته، سعوديها مجبور شدند نيروهاي خود را به استانهاي شيعهنشين اعزام كنند.
چنين اقداماتي اگر چه توانست آرامش را به عربستان بازگرداند اما اين آرامش خيلي طول نكشيد. همين هفته گذشته، اعتراضات خشونتباري در يك استان شرقي عربستان رخ داد كه نفتخيز بوده و اكثريت جمعيت آن را شيعيان تشكيل ميدهند. در واكنش به اين اعتراضات، نيروهاي سعودي با شليك به سوي شهروندان، بنزين بر روي آتش پاشيدند. يك هفته گذشته جمعيت همچنان به خيابانها ميآيد و نشانهاي از پايان اعتراضات نيست.
فارين پاليسي در ادامه ميافزايد: مساله شيعيان تنها يكي از دلايلي است كه باعث ميشود عربستان سعودي از آينده مصر نگران باشد. خيلي پيش از انتخاب مرسي، سعوديها نگران بهرهبرداري ايران از انتقال قدرت در مصر بودند. اگر چه ايران و مصر از دهه80 روابط سياسي خود را قطع كردهاند اما روابط اقتصادي دو كشور ادامه يافته است. يك نمونه از آن بانك توسعه ايران و مصر است كه 30 سال است به كار خود ادامه ميدهد. اكنون هم مقامات خزانهداري آمريكا نگران آن هستند كه ايران از اين بانك براي دور زدن تحريمهاي بينالمللي عليه خود استفاده كند.
نگرانيهاي سعوديها پس از آنكه مصر به ناوچههاي ايراني اجازه عبور از كانال سوئز را داد افزايش يافت، اقدامي كه دولت مبارك همواره جلوي آن را ميگرفت. در ارديبهشت ماه هم مرسي در يك مصاحبه تلويزيوني ابراز اميدواري كرد كه با ايران رابطه داشته باشد هرچند مواظب بود نگويد كه دقيقا چه نوع رابطهاي مدنظر اوست. وي همچنين تصريح كرد كه بهاي اين رابطه معامله بر سر امنيت كشورهاي عرب حاشيه خليج فارس نخواهد بود.
در ادامه اين مقاله تفصيلي راهكار سعوديها در مقابله با ابن نگرانيها چون هميشه، استفاده از دلارهاي نفتي دانسته شده و آمده است: در ماه گذشته، عربستان سعودي 5/1 ميليارد دلار از بودجه دولتي به مصر كمك كرد. عربستان كه 2300 پروژه را به ارزش 12 تا 27 ميليارد دلار در مصر در دست اجرا دارد، همچنين 750 ميليون دلار به مصر براي واردات نفت از عربستان اعتبار اعطا كرد. 230 ميليون دلار ديگر نيز براي خريد آب و محصولات كشاورزي و 200ميليون دلار نيز براي تجارت مصر اعتبار اختصاص داده شد.
اين گزارش ضمن اشاره به وقايع منجر به بسته شدن سفارت عربستان در قاهره ادامه ميدهد كه مصر با توجه به نرخ بيكاري رسمي 6/12 درصدي خود، نيازمند آن بود كه اين چالش را فورا خاتمه بخشد. 6/1 ميليون مصري در عربستان كار ميكنند و پول قابل توجهي را براي خانوادههاي خود در مصر ميفرستند.
با وجود تمام اين حرفها، سعوديها به شدت موضعي دوگانه را نسبت به مرسي اتخاذ كردهاند. رسانههاي پانعرب تحت سيطره سعوديها همچنان از احمد شفيق، رقيب وي حمايت ميكنند و اين نكته را طرح ميكنند كه مرسي ممكن است تحت نفوذ ايران قرار گيرد. مرسي پس از رياست جمهوري از اخوانالمسلمين استعفا داد اما سعوديها نگران روابط وي با اخوان هستند.
در اين گزارش به پيچيدگي و فراز و نشيبهاي روابط سعوديها و اخوانالمسلمين اشاره شده و برخي از برهههاي تاريخي نيز مورد بررسي واقع شده است. يكي از اين برههها دوران جمال عبدالناصر است كه اخوان در مصر گروهي مخالف شناخته شده و در عوض روابط گرمي با آلسعود داشت و گروههايي از اخوانالمسلمين نيز به عربستان مهاجرت كردند. به اين ترتين، اخوان به زودي در جامعه عربستان نفوذ پيدا كرد و بخصوص در سيستم آموزشي ذينفوذ شد.
اگر چه بدوا اين همكاري براي طرفين سودآور بود اما به مرور اخوانيها به پادشاهي سعودي شروع به اعتراض كردند. يكي از محصولات اين تقابل، اسامه بنلادن بود.
پس از وقايع يازده سپتامبر، شاهزاده نايف، كه بعدها وليعهد عربستان شد و درگذشت، تمام مشكلات كشورش را متوجه اخوانالمسلمين كرد. اين اتهامات در سال 82 و پس از آنكه سربازان بنلادن در درون خاك عربستان دست به حملاتي زدند، تشديد شد.
با توجه به روابط مشكلدار سعودي - اخوان، مرسي مسير ظريفي را در مواجهه با عربستان سعودي در پيش گرفته است. سعوديها نسبت به ديدگاههاي مرسي مظنوناند اما نميخواهند ايران در جهان عرب نفوذ يابد، بنابراين سعي دارند مصر را تحت نفوذ خود درآورند.
سعوديها اين شانس را داشتهاند كه مرسي نااميدانه به پول آنها نيازمند است تا اقتصاد مصر را بازسازي كند و چارهاي هم ندارد جز اينكه شرايط دريافت اين پول را بپذيرد.