پس از انقلاب مصر و حمله معترضان مصری به سفارت اسرائیل در قاهره بسیاری پیش بینی می کردند که سطح روابط مصر و اسرائیل کاهش یابد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: هر چند برخی از چهره های اسلام گرای مصری از مرسی می خواستند که مصر به اسرائیل سفیر اعزام نکند اما وی به اسرائیل سفیر اعزام کرد. در این حال با توجه به با توجه به سخنان مرسی در مورد پذیرش همه پیمان های گذشته و نوع فشارهای موجود داخلی و خارجی وی به چه رابطه ای با اسرائیل تن داده است؟

مرسی از گذشته اعلام کرده است که به همه پیمان های گذشته وفادار است. از سوی دیگر طبیعی است که هر کسی که در هر کشوری به قدرت رسد نگاهی متفاوتی نسبت به گذشته داشته باشد. مرسی هم می داند که برخی در داخل مصر انتقادهایی به کمپ دیوید و رابطه با اسرائیل دارد، اما می داند که اسرائیل کشوری است که در همسایگی مصر قرار داشته و چندین جنگ با مصری ها داشته است و نهایتا به صلح رسیده اند. در این بین مرسی براین نظر است که تغییر کمپ دیوید کار عادی نیست. بویژه اینکه این پیمان ضرری را متوجه مصر نکرده و از عایدات این پیمان هم بسیار بهره برده است. با این وجود مرسی اعلام کرده است که به لغو پیمان نمی اندیشد بلکه به تعدیل آن فکر میکند. این مساله باعث بازتاب هایی در اسرائیل و جاهای دیگر داشته است.ادامه…..

چنانچه وقتی مصر در تحولات چند ماهه گذشته با تروریستهای سینا مقابله کرد محدودیت های زیادی داشت، اما این محدوددت ها را زیر پا گذاشت و نیروی بیشتری اعزام کرد و برای نخستین بار از هواپیما و هلی کوپتر بهره برد (که برخلاف کمپ دیوید بود). یعنی عملا در پیمان کمپ دیوید تغییراتی صورت گرفته است. در این حال اسرائیل مایل است سخن از تغییر پیمان نشود ولی اگر بخواهد تغییری صورت گیرد به صورت غیر رسمی صورت گیرد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: پس از واقعه ۵ آگوست که در آن ۱۶ نفر از نظامیان مصری کشته شدند، مقامات مصری خواستار افزایش حضور نظامی در سینا شده بودند. در این حال آیا مصر خواهان بازنگری در پیمان کمپ دیوید در سال ۱۹۷۹ میان مصر و رژیم اسرائیل است؟

برخی از گروه های مصری خواستار چنین امری هستند و از بازنگری در این پیمان سخن گفته اند و برخی نیز از تعدیل سخن گفته اند اما این طرح هنوز مبهم است. در این حال منظور آقای مرسی از تعدیل هنوز چندان روشن نیست و مشخص نیست منظور وی از تعدیل چیست؟ ولی به احتمال قوی با توجه به اقداماتی که در ماه های اخیر در صحرای سینا صورت گرفته است مصر می خواهد دستش برای دفاع از سینا حداقل در مقابل نه اسرائیل بلکه تروریست های داخلی و یا خارجی و یا هر گونه تهدید دیگر باز باشد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: اخیرا آویگدور لیبرمنˈ در اظهاراتی اعلام کرد که کوچکترین امکانی وجود ندارد که اسرائیل معاهده صلح با مصر را که در سال ۱۹۷۹ میلادی منعقد شده ، اصلاح کند. در این بین رویکرد اسرائیل در نگاه به مصر کنونی چیست؟

طبیعی است که اسرائیل میخواهد از تمام دستاوردهای خود در پیمان کمپ دیوید بهره گیرد و تمایل ندارد تغییری در این پیمان به گونه ای که منافع اسرائیل را به خطر اندازد صورت گیرد. اما اسرائیل توانسته مرزهای تقریبا امنی در سه دهه گذشته با مصر داشته باشد و خطر جنگ از این ناحیه را متوجه خود نبیند. یعنی اینکه اسرائیل با بزرگترین کشور جهان عرب در حالت صلح باشد دستاوردی برای اسرائیل است. با این حال اسرائیلی ها به خوبی میدانند که طرف مصری دارای تنگناهایی است و امکان استفاده از سلاح ها سنگین، هواپیما و نیروی نظامی بیشتر در صحرای سینا را ندارد. در این حال در تحولات اخیر مصر هم به این می اندیشد که اگر چنین چیزی امکان داشته باشد چه خطراتی متوجه کشورش است. در این حال اظهارات لیبرمن و یا هر کسی دیگری در مقابل یک واقعیت جدید مطرح می شود. حال پرسش این است این واقعیت جدید می تواند خود را بر پیمانی که از عمر آن سه دهه گذشته است تحمیل کند؟ من فکر میکنم این امر رخ می دهد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: مصر در توافق با اسرائیل در ۷ اوت (۱۷ مرداد ماه ) و در چارچوب عملیات سینا نیروهای اضافی را در منطقه سینا مستقر کرد. در این حال با توجه به درگیریهای چند ماه گذشته در سینا این امر چه تاثیری در روابط دو دولت داشته است ؟

تحولات اخیر نشان داد که اسرائیل برتری ویژه اطلاعاتی و بسیار بالایی در صحرای سینا دارد. وقتی تروریست ها به سربازان مصری حمله و آنان را قتل عام کردند اسرائیل بلافاصله واکنش نشان داد. اسرائیلی ها اعلام کردند که از شش روز گذشته منتظر چنین حمله ای بوده اند. در این حال اسرائیلی ها قبلا ها اطلاعات خود را به مصری ها هم انتقال داده بودند چنانچه یکی از عواملی که باعث شد مرسی رئیس ستاد ارتش مصر و چند نفر دیگر را تغییر دهد اعتراض به کوتاهی آنان بود. یعنی اسرائیل دست بالایی در سینا دارد. لذا طبیعی است که مصری ها احساس کنند باید اطلاعات برابری نسبت به اسرائیل داشته باشند و تاکنون شرایط به گونه ای بوده است که این امکان فراهم نشده است. بنابراین تصمیم دارند این ضعف خود را در داخل سینا بر طرف کنند. در همین راستا خواسته هایی از اسرائیل برای تعدیل در کمپ دیوید دارند. چنانچه یکی از دلایلی که مرسی به اسرائیل سفیر فرستاد و بر ادامه روابط تاکید کرد حل مسالمت آمیز این امور بدون درگیری نظامی است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: برخی رسانه های مصری تاکید کرده اند اسرائیل در پوشش انجام طرحهای اکتشاف نفت و گاز در دریای مدیترانه با حفر چندین حلقه چاه، غارت منابع گازی مصر با ارزش بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار را هدف قرار داده است. در این حال تنش بر سر منابع انرژی تا چه حدی می تواند روابط مصر و اسرائیل را تنش آلود کند؟

این امر واقعیت است که هر کس که در دنیای فعلی از قدرت فناوری بیشتری برخوردار باشد امکان تامین منافع خود را بیشتر دارد. در خیلی از حوزه های مشترک مانند قطر و ایران چین امری رخ داده است.( مانند تلاش قطر و بهره برداری بیشتر). در این حال در حوزه های مشترک در دریا هر کشوری که بتواند اقدام به استخراج نفت و گاز و…کند برنده است. در این حال این برداشت گسترده هر چند تا حدی میتواند روابط را تیره کند ولی زمانی مصر می تواند به تلاش های اسرائیل در حوزه دریا و منابع مشترک واکنش نشان دهد که به چنین قدرت تکنولوژیکی دست یابد و از منافع ملی خود پاسداری کند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا میتوان گفت بین جناح های اخوان المسلمین اختلافی در مورد نگاه به اسرائیل وجود دارد ؟

نه. در بین اخوان مصر اختلافی در مورد نگاه به اسرائیل وجود ندارد و یک نوع فکر میکنند. یعنی بین اخوان و دیگران اختلافاتی در این حوزه وجود دارد اما من در بین اخوان اختلافی را مشاهده نکرده ام. گذشته از این حزب النور علی رغم شعارهای که میدهد هیچگاه خواستار مباره با اسرائیل نبوده است. حتی در مبازه با مبارک هم شرکت نکردند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: نقش شرایط کنونی اقتصادی مصر در روابط مصر با اسرائیل تا چه حدی است ؟

اساسا شرایط اقتصادی هر کشوری شاید برترین اصل تعین کننده در سیاست خارجی آن کشور باشد. در چنین حالی اگر کشوری قدرت اقتصادی بیشتری داشته باشد قدرت چانه زنی بیشتر، انتقاد و مخالفت دارد. در این حال زمانی که شرایط اقتصادی در داخل وخیم است آن کشور ممکن است شعار دهد، اما هیچ گونه سیاستی را نمی تواند اعمال کند. در وضعیت فعلی مصر شرایط اقتصادی خوبی ندارد. به همین دلیل مصری ها به سیاست معتدل اهمیت می دهند و میدانند که هر گونه تغییر پیامدهایی اقتصادی نیزدارد. مثلا تعدیل در کمپ دیوید ممکن است در سینا برای مصر رخ دهد و امتیازاتی داشته باشد، اما اسرائیل می تواند پاسخ را در سینا ندهد. مثلا پاسخ به مصر را در اوگاندا و اتیوپی و با فشار بر حق آبه در نیل و بر ضد مصر انجام دهد. یعنی مصری ها کاملا به این نکته واقف هستند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: نقش امریکا در روابط مصر با اسرائیل تا چه حدی است ؟

امریکا تلاش میکند که همواره بین اسرائیل و مصر نوعی ثبات برقرار گردد و اگر این امر رخ دهد به نفع امریکا است. یعنی هر گونه تنش در روابط مصر و اسرائیل پای امریکا را به روابط باز میکند. چرا که امریکا خود را متعهد به امنیت اسرائیل و دفاع از آن میداند لذا مصری ها هم به این نکته توجه می کنند و امریکایی ها هم به هر گونه تغییر روابط مصر و اسرائیل هشدار می دهند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در نگاهی کوتاه مدت و بلندمدت آینده روابط مصر با اسرائیل به چه سمت و سویی جهت خواهد یافت؟

من فکر نمیکنم مصر و اسرائیل به هیچ عنوان خواستار درگیری باشند. چرا که دو طرف چندین جنگ بزرگ با هم داشته و مدتها است که جنگی نداشته اند. در این حال با توجه به وضعیت داخلی مصر، بحران های شدید اقتصادی و تثبیت حاکمیت جدید مصری ها هم میدانند که نمی توانند به این امر بیاندیشند. حتی ممکن است شعارهایی بر ضد اسرائیل داده شود اما بعید است اقداماتی بر ضد اسرائیل انجام دهند. مصری حتی تلاش دارند که با حماس در فلسطین هم به توافقاتی دست یابند که حماس هم به حداقل هایی رسد و مرزهای مصر در داخل سینا متشنج نشود. چنانچه تحولات اخیر هم تا حدی روابط مصر و حماس را تیره کرد و مصری هم تلاش کرده اند با بازکردن گذرگاه غزه تنش را حداقل رسانند. گذشته از این طرف اسرائیلی هم این امر را درک کرده که دولت اسرائیل توانمندی متفاوتی نسبت به گذشته دارد. چرا که اسرائیل کنونی به حالت تدافعی است و تلاش میکند خود را حفظ کند و با بحران های زیادی مواجه است. در حالی که اسرائیل قبلا دولتی تهاجمی بوده است. به همین دلیل است که تلاش میکند با کشورهای مختلف به صلح رسد تا بتواند حداقل با بقیه دشمنان مبارزه کند. در این حال بزرگترین دشمن اسرائیل همسایه ها نیستند بلکه خود فلسطینی های داخل هستند. لذا اسرائیلی ها چاره ای جز آن ندارند که روز به روز از دشمنان خارجی خود کم کنند تا دشمن اصلی خود یا فلسطینی ها را سرکوب کنند.