مكس فيلمان وايتهد، سفير آفريقاي جنوبي در تهران از مبارزات و زندگي ماندلا مي‌گويد.
گفتگوي مجله مثلث با مكس فيلمان وايتهد، سفير آفريقاي جنوبي در تهران:
ماندلا زنده است تا عدالت و برابري زنده است؛ اين جمله‌اي بود كه روزي كه بيماري او رو به خامت گذاشت، روي صفحه‌هاي شبكه اجتماعي نوشته شد. امروز گرچه ماندلا در بستر بيماري افتاده ولي روزي نيست كه دوستدارانش بيرون بيمارستان براي سلامتي‌اش دعا نكنند؛ كسي كه سمبل مبارزه و تلاش در برابر نابرابري‌هاي اجتماعي بود و براي رسيدن به حق برابري و عدالت سياهان آفريقاي جنوبي بيش از دو دهه به زندان رفت و هزينه آزادي را در حبس و زندان داد.
ويليام مكس فيلمان وايتهد، سفير جمهوري آفريقاي جنوبي در تهران به ابعاد زندگي ماندلا، رهبر آزادي سياهان آفريقاي جنوبي پرداخته است؛ جايي كه جناب سفير از سير مبارزاتي مردم آفريقاي جنوبي در رفع تبعيض نژادي سخن مي‌گويد و به زندگي و مرام سياسي ماندلاي بزرگ مي‌رسد. اين گفت وگو در واقع تلاشي براي بزرگداشت مردمي است كه براي آزادي زندگي كرد.
در سال‌هاي آپارتايد،رژيم چه شاخصه‌اي داشت. با اينكه از نظر جعيتي اكثريت جمعيت با سياهان بود اما اين سفيد‌ها بودند كه تبعيض نژادي را بر قرار كرده بودند چرا اين اتفاق رخ داد؟
اين ماجرا به دوره استعمار برمي‌گردد. البته من نمي‌خواهم به ريشه‌هاي تاريخي اين ماجرا بپردازم چراكه فرصت ديگري مي‌طلبد. اما در مورد اينكه چرا رژيم آپارتايد برقرار شد، دليلش همين استعمار و روابطي كه در همان زمان توسط بريتانيايي‌ها در آفريقاي جنوبي برقرار شد، بود. اصلاً يكي از دلايل تشكيل كنگره ملي آفريقا موضوع اراضي بود. در واقع موضوع اراضي تبعيض نژادي را در آفريقاي جنوبي تقويت كرد و آفريقايي‌ها را در سرزمين مادري‌شان بي‌زمين كرد.
ماندلا در ابتدا براي رفع تبعيض نژادي چه كرد و چه نقشي در اين مبارزه داشت.
براي اينكه بدانيم ماندلا چه نقشي در اين زمينه داشت بايد نقش او را در ارتباط با مبارزات كنگره ملي بررسي كنيم؛ زماني كه او با همراهي چندنفر ديگر سازمان جوانان كنگره ملي آفريقا را پايه‌گذاري كردند؛ درواقع ماندلا به عنوان عضو پايه‌گذار سازمان جوانان با سازماندهي، فعاليت‌هاي شبه‌نظامي بيشتري را براي كنگره ملي آفريقا به ارمغان آورد. سازمان جوانان در آن زمان فكر مي‌كرد كه رويكرد رهبري قديمي حزب كنگره ملي آفريقا در مبارزات محافظه‌كارانه بوده است. دولت هم تنها از منافع سفيد‌پوستان حمايت مي‌كرد. پس اين احساس همگاني در شكل‌گيري مبارزه به شكلي كه آقاي ماندلا مي‌خواست، به‌وجود آمد. همين احساس همگاني باعث پيروزي فلسفه ماندلا در آفريقاي جنوبي شد.
به عدم خشونت پايبند باشيم. اين به چه معناست؟ فلسفه مبارزه او چه بود؟
در سال 1950حزب كمونيسم آفريقاي جنوبي غيرقانوني اعلام مي‌شود. اليور تامبو، دبير‌كل وقت حزب كنگره‌ملي آفريقا بر اين باور بود كه اگر امروز حزب كمونيسم را غيرقانوني كردند. فردا نيز نوبت حزب كنگره ملي است در نتيجه آمادگي براي فعاليت زير‌زميني شكل گرفت. البته اين ايده ماندلا مخالفيني داشت چراكه معتقد بودند فعاليت اينچنيني در شرايطي كه كنگره ملي غيرقانوني اعلام نشده راهكار اجرايي مناسبي نيست و ممكن است كه به مسير مبارزه آسيب برساند.
البته يك سري پيوند‌ها ميان مبارزين آفريقايي جنوبي و هند كه متاثر از اقدامات گاندي در آفريقاي جنوبي بودند، وجود داشت كه منجر به عقد پيمان «كوماداد و نايكر» ميان اين دو شد. اين موضوع نيز با توجه به حضور گاندي در آفريقاي جنوبي شيوه‌از مبارزه را به وجود آورد كه متاثر از «مبارزه منفي» گاندي بود در آن زمان قصد كنگره اين نبود كه در مبارزه مسلحانه درگير شود. اما در سال 1960 كه هيچ يك از راه‌هاي مبارزه صلح‌آميز پاسخگوي نبودند، اين گزينه روي ميز آمد. بيش از آن كاركرد كنگره ملي به عنوان يك گروه حقوق بشري نيز مطرح بود كه به دنبال رفع نابرابري‌هاي اجتماعي از راه‌هاي مبارزه شبه‌نظامي صلح‌آميز بود. كنگره ملي با افزايش سركوب‌ها، طراحي را پيشنهاد داد كه طرح ماندلا ناميده شد و به شكل‌گيري شاخصه نظامي كنگره انجاميد كه ماندلا فرماندهي آن را برعهده گرفت.
در دهه 60 كمپيني در آفريقاي جنوبي شكل گرفت به نام «سرپيچي از قوانين ناعدلانه» كه ماندلا از سازمان دهندگان اصلي آن بود. جنبشي فراگير عليه قوانين ناعادلانه منجر شد كه احزاب مختلفي را مانند حزب كنگره ملي آفريقا، سازمان رنگين پوستان كنگره ناتال ايندين، كنگره ترنزوال ايندين،اتحاديه اصناف، سازمان‌هاي جتماعي مدني، كنگره سفيد‌پوستان دموكرات را در خود داشت و با تدوين منشور آزادي كه شامل خواسته‌هاي دموكراتيك حداقل بود به بيان خواسته‌هايي از قبيل متعلق بودن آفريقاي جنوبي به همه دسترسي به منابع طبيعي براي همه و صلح و امنيت براي همه پرداخت.
ماندلا گفت همانطور كه بايد به تسلط سفيد‌ها پايان داده شود، از استيلاي سياهان نيز جلوگيري شود. اين به چه معناست؟به‌هرحال اكثريت امروز در اختيار سياهان است و جنبش ضد‌تبعيض توسط سياهان در برابر نابرابري‌هاي اجتماعي شكل گرفت. ماندلا چرا اين سخن را بيان داشته است و چگونه توانست مرز ميان اين دو را بردارد؟
سوال بسيار سختي پرسيديد. در دوران مبارزه در اين مورد بحث‌هاي فراواني صورت گرفت كه برخي از آن در منشور آزادي كه به شما گفتيم بازتاب يافته است كه آفريقاي جنوبي متعلق به همه كساني است كه در آن زندگي مي‌كنند در عين حال نژاد‌پرستي مثل سرطان مي‌ماند كه يك شبه قابل درمان نيست. كساني بودند كه در راه تحقق آزادي زندان رفته‌اند، كشته شده‌اند و هزينه‌هايي را متحمل شده‌اند كه دولت بايد در رفع و ترميمي اين درد‌ها بكوشد. ما در آفريقاي جنوبي روزي داريم به نام روز مصالحه؛ آقاي ماندلا نيز گفته‌اند كه گذشته‌ها، گذشته است و حتي در روز مراسم تحليف خودشان گفتند كه هيچ وقت نبايد كسي به خاطر رنگ پوستش مورد تبعيض و نابرابري قرار گيرد. اينكه بگوييم همه چيز درست شده البته نيست، چه آنكه امروز خيلي از فقرا سياه و خيلي از پولدار‌ها سفيد هستند. اما دولت برنامه ملي حل مشكلات را تدوين كرده و اجراي مي‌كند برنامه‌هايي توسعه ملي كه به نابرابري دوران گذشته مي‌پردازد و اينكه در روابط متقابل به اين حرف ماندلا دقت كنيم كه گذشته‌ها گذشته است و بايد به آينده فكر كرد با همكاري ملي در توليد و فعاليت‌هاي اقتصادي.
نكته ديگر اينكه تبعيض‌نژاد در بستر نابرابري‌هاي اقتصادي به‌وجود آمده، براي حل اين موضوعات سازمان‌هايي وجود دارند مانند كميسيون حقوق بشر كه از حقوق افراد حمايت مي‌كنند و از نژاد‌پرستي سازمان يافته ممانعت مي‌كند. در آفريقاي جنوبي ماندلا نماد برسته ضد‌تبعيض‌نژادي است و مي‌تواند الهام‌بخش ما باشد. اين مساله در تمام روساي جمهور بعد از او نيز از جمله آقاي زوما، رئيس‌جمهور كنوني وجود دارد كه از درون يك سنت ضد‌نژاد‌پرستي و دموكراتيك بيرون آمده است. ضمن اينكه با اين برنامه‌ها و شرايط ديگر كسي نمي‌تواند در آينده با يك شعار نژاد‌پرستي به قدرت برسد. ديگر آن دوران به پايان رسيده است.
