"پرتوريا" پايتخت آفريقاي جنوبي، شهري زيبا با گل هاي فراوان "جاکراندا". پرتوريا پايتخت گل "جاکراندا"! گل جان آفرين.

جاکراندا نوعي درخت حاره اي است که گل هاي نيلي و ارغواني مايل به بنفش آن گرچه رايحه چنداني براي عرضه ندارد، ولي جامه زيبايي که انبوه شکوفه هاي آن بر تن محيط اجتماعي اين شهر مي پوشاند، اجتماع را به شور شعف وا مي دارد و با فراموشي تنش ها و دغدغه ها، مرهمي بر آنها مي نهد.
نام علمي اين درخت امروزه "ميموسيفوليا - Mimosifolia" است که منابع قديمي نام آن را "جکراندا آکوتيفوليا" (Jacranda Acutifolia) به معني درخت سرخس (در مقابل بوته سرخس) مي شناسند، چون برگ هاي آن به شکل سرخس است، ولي نه بر بوته کوچک سرخس، بلکه اين بار بر روي تنه درختي بزرگ شبيه به سرخس جاي گرفته است.
اين درخت از خانواده گسترده جاکراندا هاي جهان است و گرچه از ابتدا بومي آفريقاي جنوبي نبوده است، ولي آب و هوايي پرتوريا بهترين شرايط را براي رشد و نمو و بالندگي اين درخت در سطح پايتخت هاي جهان ايجاد کرده است و به همين منظور پرتوريا به "پايتخت جاکراندا" ي جهان معروف شده است.
اين درخت در مناطقي از دنيا مي رويد که خطر تگرگ، سرما و بوران در آن وجود ندارد، البته اين درخت تا هفت درجه سرماي زير صفر را نيز تحمل مي کند، ولي سرماي بيش اين مقدار به خشکي و مرگ اين درخت زيبا مي انجامد.
طول اين درخت معمولا از پنج تا 15 متر است که تنه آن قهوه اي مايل به خاکستري و صاف است.
سرشاخه هاي آن باريک، بلند، ظريف، ضربدري شکل و معمولا سرخ رنگ مايل به قهوه اي است و شاخه هاي فرعي آن که تا 45 سانتيمتر نيز قد مي کشد، ريزبرگ هاي سرخسي شکل آن را بطور منظم بر روي خود جاي مي دهد.
طول گلبرگ ارغواني اين درخت تا پنج سانتيمتر مي شود و تقريبا شبيه به شيپوري با سر بسته است که هر يک از اين گلبرگ ها به ترتيب مدتي بر شاخه مي رويند و در مجموع دو ماه از سال اين درخت ملون به رنگ شکوفه است.
اين شکوفه سپس به يک غلاف دو لپه اي چوبي و سخت و قهوه اي زنگ بدل مي شود که معمولا چهار بدز اين درخت را در دل خود جاي مي دهد.
** جايگاه جاکراندا در فرهنگ مردم آفريقاي جنوبي
واژه "جاکراندا" از کلماتي است که در فرهنگ مردم و در هر 11 زبان رسمي آفريقاي جنوبي تکرار مي شود، راديويي به همين نام در کشور فعال است و نامگذاري هاي ديگري را نيز به همين اسم مي توان در جامعه اين کشور شاهد بود.
جاکراندا که زماني يک گياه غير متجانس در محيط زيست آفريقاي جنوبي بود، امروزه به نشانه اي ملي در اين کشور و شهره پايتخت آفريقاي جنوبي تبديل شده است، به گونه اي که در اغلب متون و اشعار ادبي و نواهاي محلي اين کشور نام آن تکرار مي شود.
اشعاري در سطح جامعه متداول است به اين مظمون که شکوفه جاکراندا نويد بخش آمدن سال نو (ميلادي) و بهاري زيبا است که بايد آن را به فال نيک و جشن گرفت.
اين درخت بر اساس تقويم سال تحصيلي آفريقاي جنوبي در اواخر سال در ماه اکتبر به شکوفه مي نشيند و لذا در فرهنگ عامه اين کشور به شکوفه خوش يمن براي دانش آموزان و دانشجويان معروف است.
مردم اين کشور معتقدند که هرگاه شکوفه جاکراندا بر سر طالبي از علم و دانش ببارد، آن دانشجو و يا دانش آموز بهترين نمره را در امتحانات پايان آن سال اخذ خواهد کرد و لذا آنها بر رسم عادت براي درس خواندن و مطالعه به زير سايه اين درخت پناه مي برند تا هم با اعتماد به نفس درس بخوانند و هم در درس هايشان نمره خوبي کسب کنند.
افشره برگ اين درخت نيز خاصيت ضد باکتري داشته و به عنوان داروي آنتي بيوتيک مورد استفاده عموم قرار مي گيرد.
** خواستگاه جاکراندا
درحت جاکراندا براي نخستين بار در سال 1880 (1259 هجري شمسي) از آرژانتين در آن سوي اقيانوس اطلس، به اين کشور آورده شده است و بلافاصله پس از تطبيق دهي آن با محيط جديد، 50 هزار اصله نهال آن در سطح کشور تکثير شده و براي دو ماه از سال به همه شهرهاي آن و به ويژه به پرتوريا پايتخت جلوه خاص مي بخشد.
اين درخت بدون ميوه گرچه براي انسان به عنوان غذاي جسم حاصلي براي خوردن ندارد، ولي اثري که انسان با حض بصري از آن مي گيرد، به راحتي بهترين غذاي روح انسان است تا آلام و کدورت هاي اجتماعي را بتوان با آن برطرف کرد.
آفريقاي جنوبي کشوري نيمه خشک است و نزولات آسماني آن فقط به شکل باران و عمدتا به صورت سيل آسا و همراه صاعقه بر محيط زيست آن فرود مي آيد، برفي درکار نيست مگر در چند نقطه محدود از ارتفاعات اين کشور که برف سبک و کم ارتفاع را شاهد است.
گرچه درختان اين کشور هرگز جامع سفيد از برف بر تن نمي پوشند، ولي در دو ماه از سال براحتي لباسي ارغواني و بنفش بر تن دارند که چشم هر بيننده اي را براي مدت ها به خود خيره کرده و نوازش مي دهد.
زماني که در محيطي برف بر درختي مي نشيند، يک زيبايي خاص خلق مي شود، اما اين زيبايي تنها تا زماني دوام مي آورد که اولين اشعه خورشيدي بتابد. اما در محيط طبيعي آفريقاي جنوبي برعکس هرجا، هرچه ميزان اشعه هاي خورشيدي بر شکوفه جاکراندا بيشتر مي شود، زيبايي آن نيز دو برابر مي شود، گويي شهر چهره جواهرنشان و ارغواني رنگ خود را بيشتر به رخ جواهر دوستان مي کشد.
خداوند متعال اين بار طبيعت - تهديد شده توسط بشر - را چنان زيبا مي کند که گويي انبوه درختان آن را تک تک در پاتيلي از رنگ ارغواني فرو برده و بار ديگر در کنار ديگر درختان سرسبز اين شهر بر زمين قرار داده اند.
** نگاه دولت آفريقاي جنوبي به جاکراندا
آفريقاي جنوبي و شهر پرتوريا به رنگين کماني از فرهنگ ها، زبان ها، رنگ پوست و گل ها و گياهان معروف است. اما دولت اين کشور که زماني خود جاکراندا را براي تکثير به اين کشور آورد و گسترش داد، اين بار مخالف تکثير و گسترش آن است.
مردم و گردشگراني که از سراسر جهان براي تماشاي اين درخت مي آيند، همچنان از ديدن جاکراندا لذت مي برند، اما دولت بر اساس برنامه هاي جديد توسعه کشور؛ ديگر حاضر به ديدن روي زيباي اين آيه خداوندي نيست چرا که معتقد است اين درخت سفره آب سطح الارضي کشور را که کشوري نيمه خشک است، خالي مي کند.
از اينرو دولت يک لايحه و پارلمان اين کشور نيز قانوني را براي محافظت خاص از درختان موجود وضع کرد که طبق آن اشخاص حقيقي حق ندارند در املاک شخصي خود اين درخت را تکثير کنند.
بر اساس ماده 198 قانون اساسي اين کشور اقدام به تکثير غير قانوني اين کار جرم بوده و افراد حقيقي و حقوقي تنها مي توانند از درختان موجود نگهداري کنند و چنانچه درختي از جاکرانداهاي موجود فرسوده و نابود شود کسي حق ندارد، جاکرانداي ديگري را جايگزين آن کند.
دولت براي اجرايي کردن اين قانون حتي "پليس جاکراندا" نيز راه اندازي کرد تا آنها با مراجعه به فضاهاي سبز خصوصي، افراد متخلف از اين قانون را براي جريمه مالي و حتي اعمال مجازات زندان تحويل دستگاه قضايي مخصوص رسيدگي به اين جرم قرار دهند.