داود هرميداس باوند مي‌گويد: در صورتي كه اخوان المسلمين دست به تشكيل ارتش آزاد بزند، مصر آيندۀ دشواري در پيش دارد.
مقاومت طرفداران مرسي در خيابان‌هاي قاهره طي روزهاي اخير اين فرضيه را تقويت كرده كه شايد مصر هم با تشديد منازعات خياباني و رويارويي اسلامگرايان با دولت موقت به سرنوشت سوريه مبتلا شود. رهبران و نمايندگان اخوان كه تاكنون از پذيرش دعوت رييس‌جمهور موقت براي مشاركت در دولت سر باز زده‌اند، مي‌گويند تا پاي مرگ مقاومت خواهند كرد.
اينكه بحران مصر تا چه ميزان پتانسيل تبديل شدن به تراژدي سوريه را دارد، پرسشي است كه دكتر داود هرميداس باوند، كارشناس روابط بين‌الملل به آن پاسخ داده است.
هرميداس باوندآيا احتمال تشديد بحران در مصر همانند آنچه كه در سوريه شاهد آنيم، وجود دارد؟
تا اندازه‌اي اين بحران همين شكل را به خود گرفته است. ارتش به قدرت تعيين كننده تبديل شده و هرچند عدلي منصور دولت موقت تشكيل داده اما در شرايط فعلي تصميم گيرنده و اجراكنندۀ اصلي ارتش است؛ در واقع نزاع اصلي ميان ارتش و اخوان المسلمين است.
اگر ارتش تصميم جدي براي ادامۀ بازداشت و سركوبي گرفته باشد و اخوان المسلمين نيز وارد درگيري جدي شود-همانطور كه پيشتر نيز اين خبر شايع بود كه اخوان‌المسلمين قصد ايجاد ارتش آزاد را دارد- اين مسئله مي‌تواند شكل حادتري به خود بگيرد؛ به خصوص اينكه اخوان‌المسلمين در سطوح پائين ارتش نيز نفوذي دارند. البته شايد اينها بلوف و يا تهديدي باشد كه اخوان‌المسلمين به كار مي‌برد تا به ارتش بگويد كه در صورت ادامۀ اين وضعيت مصر دستخوش درگيري بزرگ داخلي خواهد شد كه منافع ملي كشور را بدون شك تهديد خواهد كرد.
منتفعين و متضررين تشديد جنگ داخلي در مصر چه كساني هستند؟
بازندۀ اصلي اين درگيري‌ها، جامعۀ مصر است؛ به خصوص براي كشوري كه كانون جهان عرب است، مصري‌ها با تاريخ و تمدن كهن، مردماني صلح دوستي هستند و نگرش منفي نسبت به جنگ و خونريزي دارند و در ميان جهان عرب به اين خصوصيت و ويژگي معروف هستند.
شايد تا حدودي بتوان گفت كه اسراييل از اين وضعيت منتفع مي‌شود؛ اما رقابت‌هاي منطقه‌اي موجود ميان كشورها براي گسترش نفود و احراز جايگاه مسلط در منطقه را نيز نبايد ناديده گرفت. بنابراين رقباي مصر بدشان نمي‌آيد كه رقيبي همانند مصر دچار مشكلات شود. اما علي الاصول به نظر نمي‌رسد جوامع عرب از آنچه كه در مصر و تداوم رويارويي‌ها در جريان است خوشحال شوند، بلكه بالعكس اين وضعيت نگراني جمعي را در ميان آنها به وجود خواهد آورد.
شايد اين مسئله براي تركيه وضعيت بدتري داشته باشد. در صورتي كه ارتش موفق شود و بتواند اوضاع را كنترل كند، از نظر رواني اين نگراني براي آنها خواهد بود كه اين مسئله بر ساير كشورها نيز تأثير داشته باشد.
چقدر احتمال دارد كه ارتش حاضر به واگذاري شود؟
ارتش اعلام كرده بود كه اگر عبدالفتاح السيسي براي رياست جمهوري كانديدا شود، معلوم است كه ارتش هم برگزاركنندۀ انتخابات خواهد بود و در هر حال اين احتمال هست كه نظاميان مجدداً قدرت را در دست گيرند. اگر فضا اجازۀ برگزاري انتخابات آرام رياست جمهوري را بدهد، اين احتمال هم هست كه پس از آرام شدن اوضاع، السيسي به عنوان كانديداي رياست جمهوري وارد ميدان شود.
اين فرضيه وجود دارد كه با توجه به پيشينه و بسترهاي سياسي اجتماعي مصر به نظر نمي‌رسد پتانسيل‌هاي تشديد بحران در اين كشور وجود داشته باشد. از سويي در مقطع فعلي به نظر نمي‌رسد تبديل شدن مصر به كانون بحران ديگر به نفع هيچيك از بازيگران فرامنطقه‌اي باشد.
الازهر و حزب النور تلاش كردند كه به نوعي آشتي ملي را برقرار كنند. اگر آشتي ملي محقق شود در هر دو طرف رشد پيدا مي‌كند و به نفع مصر است. چون در ميان اخوان‌المسلمين نيز بسياري بر اين اعتقادند كه به نفع اخوان نيست وارد مبارزه براي حكومت شود و برخي از آنها معتقدند كه مصر مشكلات بزرگي در پيش دارد كه ممكن است اخوان‌المسلمين قادر به حل آنها نباشد و همين امر لطمۀ اساسي به جايگاه سنتي آنها وارد خواهد كرد. در واقع ميان اخواني‌ها اين طيف هم هستند كه از ابتدا مخالف بودند كه اسلام وارد مبارزه براي كسب قدرت و مديريت جامعه شود.
براي قدرتهاي فرامنطقه‌اي چطور؟
آمريكا به مصري نياز دارد كه شرايط آرامي داشته باشد. مصر كانون و قلب جهان عرب است و تنها كشوري بود كه با اسراييل در چهارچوب قرارداد كمپ ديويد مشكلاتش را حل كرد و روابط ديپلماتيك برقرار كرد و سبب شد اردن نيز همين مسير را طي كند. بنابراين اگر قرار باشد در مصر وضعيت به گونه‌اي شود كه بر فرض محال اخوان المسلمين پيروز شود بعيد است براي رژيم‌هايي همانند اسراييل و يا ديگران پسنديده باشد.
البته اگر ارتش هم برندۀ ميدان باشد جامعۀ مصر بالقوه دچار تنش‌هاي بنيان‌داري خواهد بود كه آينده را دشوار مي‌كند. از اين رو مصلحت اينست كه يك تفاهم ضمني و موازنۀ منصفانۀ نسبي با حضور ارتش، اخوان المسلمين و همۀ گروههاي سياسي برقرار شود و قول داده شود در انتخابات پيش روي به آراء مردم مراجعه شود.
ارتش معتقد بود كه اگر قرار است انتخاباتي انجام گيرد، اخوان‌المسلمين نبايد در نامزد معرفي كند، اما در صورتي كه با مشكلاتي روبرو شود كه منافع و مصالح مصر در ميان باشد، مواضع خود را تعديل خواهد كرد و وزن و جايگاهي را براي اخوان المسلمين قائل خواهد شد.
آيندۀ مصر را چگونه پيش بيني مي‌كنيد؟
اخوان المسلمين و به خصوص شاخۀ سياسي اخوان يعني آزادي و عدالت حاضر نشدند وارد گفتگو شوند. اخوان‌المسلمين شبكۀ گسترده اي از حاميان را دارد و روي مقاومت و ايستادگي خود هستند و معتقدند كه آنها ارتش را مجبور به تجديدنظر و يا عقب نشيني خواهند كرد.
اما در صورتي كه توافقي ميان گروهها حاصل نشود، در آيندۀ نزديك جامعۀ مصر درگير اختلافات بسيار گستردۀ تخريبي در كنار تشديد خشونت‌ها و كشتار خواهد شد.
