مديركل اسبق خاورميانۀ وزارت خارجه كشورمان از سناريوهاي احتمالي براي آيندۀ مصر مي‌گويد.
مصر روزهاي دشواري را پشت سر مي‌نهد. دور جديدي از درگيري‌هاي خونين ميان هواداران اخوان‌المسمين و نيروهاي امنيتي كه از روز چهارشنبه آغاز شده و تاكنون صدها قرباني برجاي نهاده، مصر و مسير انقلاب در اين كشور را در جادۀ جديد و پر پيچ و خمي قرار داده است.
اخواني‌ها در پاسخ به خشونت‌هاي "جمعۀ خشم" ادامۀ تظاهرات‌ها را براي يك هفتۀ ديگر تمديد كرده‌اند، اما سوالي كه باقي مي‌ماند اينست كه آنها تا كجا در مقابل مشت آهنين ارتش مقاومت خواهند كرد؟ نظاميان بايد چه امتيازي بدهند تا هواداران مرسي با تلفات و خسارتي كه متحمل شده‌اند به تسامح تن دهند؟ و آيا ارتش مي‌پذيرد كه در استفاده از زور، زياده روي كرده است؟
قاسم محب‌علي، مديركل اسبق خاورميانۀ وزارت خارجۀ كشورمان در گفتگو با خبرگزاري خبرآنلاين به اين سوالات پاسخ داده است كه در ادامه مي‌خوانيد:
اخواني‌ها تا كجا به اين مقاومت سرسختانۀ خود ادامه خواهند داد؟
رفتار مرسي و اخوان‌المسلمين در حكومت اين فرصت را به مخالفان داد كه به ميدان بيايند و مردم را جمع كنند و در واقع آنها توقعاتي را ايجاد كردند؛ همين وضعيت، فرصتي را براي ارتش به وجود آورد كه مداخله كند و مرسي را بركنار كند. در مقابل اقدام غيرمتعارف ارتش در بركناري مرسي اين فرصت را به اخوان المسلمين داد كه طرفداران‌شان را ميدان بياورند.
هم اكنون سه طرف در مصر توقعات و انتظاراتي را ايجاد كرده‌اند كه بازگشت و به عبارتي عقب نشيني از آنها مشكل است؛ در واقع هم براي ارتش عقب نشيني مشكل است، هم براي مخالفين مرسي و اخوان‌المسلمين بازگشت از خواسته‌هايشان مشكل است و هم براي اخوان المسلمين كه هواداران‌شان را از بيش از يك ماه پيش به خيابان آورده‌اند و خسارات انساني بالايي را متحمل شده اند. اخوان‌المسلمين در واقع توقعاتي را ايجاد كرده است كه براي رهبران امكان بازگشت و يا عقب نشيني از آنها بسيار سخت است.
تلاش غرب بر اين بود كه اين اختلافات به درگيري منجر نشود و طرفين به مذاكره بنشينند كه متأسفانه اين اتفاق رخ نداد. اخوان اگر در اين موقعيت عقب نشيني كند پاسخگوي هوادارانش و خساراتي تحميلي نيست و اگر هم مقاومت كند، مشخص نيست چه نتيجه‌اي خواهد گرفت. اين بحراني است كه اخوان‌المسلمين با آن روبروست. من فكر مي‌كنم اخوان نهايتاً بايد تحت فشار داخلي، منطقه‌اي و بين المللي پاي ميز مذاكره بيايد. اينكه كجا اين كار را كند مقداري زود است چون تصور مي‌كند كه همچنان مي‌تواند شرايط را بازگرداند.
بالاترين و بيشترين امتيازي كه ارتش مي‌تواند به اخوان‌المسلمين بدهد و به وضعيت خونبار فعلي پايان دهد، چيست؟ به يك معنا رهبران اخوان المسلمين در ازاي گرفتن چه چيزي حاضر به جمع كردن نيروهاي خود از خيابان‌ها هستند؟
وضعيت براي هر سه طرفي كه بدان اشاره كردم دشوار است. همانطور كه شاهد بوديم البرادعي استعفا داد، جنبش 6 آوريل و دمكراتها جنايات اخير را محكوم كردند. در واقع مي‌توان گفت كه وضعيت براي هر سه طرف حالت حيثيتي پيدا كرده است. اگر ارتش بپذيرد كه اشتباه كرده و دست به كشتار زده، ممكن است در آينده دچار بحران شود.
بايد مصالحه‌اي صورت گيرد كه طي آن وضعيت موقت فعلي پذيرفته شود و در مقابل رهبران اخوان المسلمين و از جمله مرسي آزاد شوند و بپذيرند نقشۀ راهي كه ارتش ايجاد كرده با تعديلاتي كه نقش اخوان و نيروهاي مذهبي نيز در آن ديده شود، ادامه پيدا كند. اين وضعيتي است كه شايد ارتش حاضر به پذيرفتن آن شود.
احتمال تشديد وضعيت مصر شبيه آنچه در سوريه شاهد آنيم، وجود دارد؟
اين نگراني وجود داشت كه چنين وضعيتي پيش بيايد. چون دو طرف (به غير از نيروهاي دمكراسي‌خواه و نيروهاي معتدل كه عموما اشتياقي به استفاده از زور در منازعات سياسي ندارند) يعني هم اخوا‌المسلمين و هم ارتش ابزاري كه دارند خشونت و زور است.
اين نگراني وجود دارد همانگونه كه در سوريه ارتش از زور استفاده كرد و مخالفين نيز از زوز استفاده كنند، طبيعتاً اين نگراني نيز خواهد بود كه در مصر نيز اوضاع آشفته و خونباري مثل سوريه اتفاق بيفتد.
آيا دو طرف پتانسيل آن را دارند كه بحران را به آن سمت سوق دهند؟
بله. هر دو طرف به اندازۀ كافي نيرو دارند. هم ارتش مصر بسيار قدرتمند است و كسي قادر نيست آن را در مقابل اسلحه وادار به تسليم كند. در جبهۀ اخوان المسلمين نيز گروههاي افراطي زيادي قرار دارند كه مي‌توانند اوضاع را هم بريزند. بايد توجه داشت كه اخوان المسلمين قدرت تخريب دارند اما قدرت اداره ندارد. ارتش قدرت ادارۀ كشور را دارد اما قدرت برقراري امنيت را به طور كامل ندارد. اين مشكل مصر است.
آيندۀ مصر را در كوتاه مدت و ميان مدت چگونه پيش بيني مي‌كنيد؟
مصر كشور مهمي است و براي مدت زمان مديدي نمي‌تواند ناآرام باشد. بنابراين در كوتاه مدت همۀ نيروها تلاش مي‌كنند كه وضعيت را از حالت بحران خارج كنند. ولي خروج از بحران به مفهوم برقراري آرامش و حل و فصل و رفع مشكلات مصر نيست.
در كوتاه مدت با احتمال ورود قدرتهاي منطقه اي و فرامنطقه اي اعم از شوراي امنيت، كشورهاي عربي و غربي و در داخل نيز گروههاي مختلف به نحوي در راستاي پايان دادن به درگيري‌هاي خياباني گام برمي‌دارند. اين مسئله امكانپذير است. اما مشكلات مصر بسيار عميق است. ريشه مشكلات اين كشور در بحران‌هاي اجتماعي، اقتصادي نهفته است. به دليل اينكه مصر به تنهايي توان حل مشكلاتش را ندارد، سايۀ اين بحران‌ها همچنان بر اين كشور سنگيني مي‌كند و اين كشور را هر از گاهي دچار و دستخوش بحران‌هايي از اين دست مي‌كند.
