مصر به يكباره و در طي يك ماه دچار تحولاتي شد كه كمتر كسي آن را به اين صورت پيش بيني مي كرد و البته كماكان كمتر تحليل گري مي تواند با قطعيت در خصوص وقايع احتمالي پيش روي آن با قطعيت نظر دهد.
مصر به يكباره و در طي يك ماه دچار تحولاتي شد كه كمتر كسي آن را به اين صورت پيش بيني مي كرد و البته كماكان كمتر تحليل گري مي تواند با قطعيت در خصوص وقايع احتمالي پيش روي آن با قطعيت نظر دهد.
سناريوهاي مختلفي فراروي مصر ديده مي شود كه مذاكره اخوان با نظامي ها تا كشيده شدن مصر به جنگ داخلي و شبيه شدن به شرايط سوريه از جمله اين سناريوهاست. اما اگر اين تحولات و بررسي شرايط داخلي مصر را كنار گذاشته و به سمت ديگر قضيه يعني تاثير اين تحولات و وقايع بر خارج از اين كشور و در مقياس كلان تر يعني منطقه نگاه بيندازيم اين سوال پيش مي آيد كه تحولات امروز مصر چه تاثيري بر مناسبات منطقه گذاشته است؟ به نظر مي رسد آرايش نيروها در منطقه ،از اسرائيل گرفته تا ايالات متحده و اروپا تا كشورهاي همسايه و منطقه به گونه اي تغيير يافته اند.ايالات متحده به عنوان حامي هميشگي نظاميون مصر از قطع كمك هاي اقتصادي خود سخن مي گويد و عربستان و اسرائيل اين روزها بيش از هميشه سنگ حمايت از دولت كوتا را به سينه مي زنند.به راستي چه تغييراتي در آرايش نيروهاي موجود در منطقه رخ داده است؟ اين يادداشت در پي پاسخ به اين پرسش هاست :
ايالات متحده - اروپا
شايد تا پيش از به خشونت كشيده شدن وقايع در مصر اين گمان تا حدي به اذهان متبادر مي شد كه اقدام نظامي عليه دولت اخواني مصر بدون چراغ سبز ايالات متحده امكانپذير نبوده و نيروهاي نظامي مصر خود مي دانند هر گونه اقدام بدون هماهنگي با امريكا ،كمك هاي اقتصادي به آنان را دستخوش تغييراتي خواهد كرد اما زمزمه اختلاف ها ميان كنگره و كاخ سفيد،اظهارات مك كين از يك سو و سكوت معني دار كاخ سفيد از سوي ديگر و در ادامه اعلام قطع كمك هاي اقتصادي ايالات متحده و برهم زدن برنامه مانورمشترك واشنگتن و قاهره اين سناريو را نيز پيش روي مي گذارد كه نظاميان مصري به كمكي ديگر چشم دوخته و افقي ديگر را پيش چشم خود مي بينند. اروپا نيز با رويكردي مشابه در خصوص مصر ،به نظر مي رسد بر اين گمان است كه اگر رويكرد مذاكره و گفتگو با دولت نظامي به بن كشيده شود به فشارهاي اقتصادي و سياسي متوسل شود.كاترين آشتون به نمايندگي از اتحاديه اروپا از قطع كمك هاي قاره سبز به مصر خبر مي دهد و بر اين تلاش اند كه با اين فشارها دولت نظامي را به گفتگو وادارند.
عربستان -اسرائيل
اما سوي ديگر اين بحران،كشورهاي چون عربستان،اسرائيل و امارات؛به نظر مي رسد هم پيماني جديدي در سوي ديگر بحران مصر در حال شكل گرفتن است.آل سعود از همان يك سال پيش به عنوان يكي از مخالفان اصلي به قدرت رسيدن اخواني ها در مصر بود.عربستاني كه حتي نمي توانست خشم خود را از همكاري ايالات متحده با دولت اخواني مصر و پشت كردن آنها را به مبارك تحمل كند اين روزها با وعده كمك هاي ميلياري حتي جبران كسري كمك اقتصادي امريكا به مصر تلاش دارد نا مانع از بازگشت اخواني ها به عرصه سياسي مصر گردد. البته عربستان سعودي با انتخاب گروههاي سلفي كه مخالف ديدگاه اسلام سياسيِ مدنظرِ اخوان المسلمين هستند نيز مخالفان را تجهيز نظامي هم مي‌كند.طرف ديگر اين هم پيماني،اسرائيل كه از اين روزهاي مصر كمال استفاده را مي برد.بر همگان روشن است كه هيچ گروه و يا جرياني به اندازه اسرائيل نمي توانست از بي ثباتي مصر بهره ببرد.طي دوران يكساله حكومت اخواني ها بارها خطوط گاز به اسرائيل مورد حمله قرار گرفت،پيمان كمپ ديويد اگرچه از نظر دولت اخواني همچنان تاييد مي شد اما به نظر مي رسد اسرائيلي ها ترجيح مي دهند با ليبرال ها و ژنرال هاي ارتش در مصر همسايه باشند تا اخواني هايي كه حتي با شعار اعتدال هم مي توانند روزي به سمت راديكاليسم پيش بروند. اين روزها هم گروه آيپك به طرز بي سابقه اي مشغول لابي گري در كنگره امريكا براي عدم توقف كمكهاي اقتصادي ايالات متحده هستند. معاونان كنگره از هر دو حزب سياسي گفته اند آيپك، به عنوان پشتوانه اي براي كمك به حذف اصلاحيه اي به منظور قطع كمك هاي مصر در ماه جولاي، اكنون در پشت صحنه در جلسات خصوصي با قانون گذاران باعث پابرجا ماندن بودجه قاهره است.نخست وزير رژيم صهيونيستي نيز به طور آشكارا اعلام كرده است ارتش مصر بايد اين اجازه را داشته باشد تا براي جلوگيري از تشديد اوضاع در مصر ثبات و آرامش را در اين كشور برقرار كند.
تركيه-قطر
تركيه را مي توان از جمله معدود كشورهايي دانست كه در خصوص مصر با اتخاذ سياستي كاملا شفاف به محكوم كردن كودتاي صورت گرفته در مصر پرداخت و هنوز هم خواهان آزاد كردن مورسي است و راه حل بحران را در بازگرداندن اخوان به قدرت مي داند.تركيه اسرائيل را به عنوان يكي از بزرگترين و اصلي ترين عاملان كودتا در مصر مي داند.از آن سو قطر نيز كه از گذشته از حاميان اخوان به حساب مي آمد اين روزها با دولتي نظامي اي در مصر دست و پنجه نرم مي كند كه براي بستن دفتر الجزيه در قاهره لحظه شماري مي كنند.كمك هاي اقتصادي و از همه مهتر پوشش خبري تلويزيون الجزيره به عنوان كمك معنوي قطر ،همچنان اين كشور را به عنوان يكي از سرسخت ترين حاميان دولت بركنار شده در مصر معرفي مي كند.
جمع بندي
با تفاسير گفته شده مي توان گفت آرايش جديدي كه در سطح نيروهاي منطقه در حال شكل گيري است شايد از زاويه ذات گروهها و جريان هاي يك جبهه ماهيتي متناقض را نشان دهد اما به نظر مي رسد منافع استراتژيكي بر جنبه ايدئولوژيكي و ماهيتي جريانها تقدم يافته است.
عربستان و امارات در حالي به عنوان هم پيمان جديد با اسرائيل در خصوص تحولات مصر شناخته مي شوند كه فصل مشترك آنها مخالفت با قدرت گيري اسلام گراياني چون جماعت اخوان است.باور عربستان مبني بر خطر تقويت تفكر اسلام اخواني و تبديل شدن مجدد مصر به مركز توليد انديشه كه مي تواند ساختار سياست و دولت آنها را به چالش كشد، رژيم هاي محافظه كار عرب را به حمايت از ارتش مصر سوق داد.درسوي ديگر، در حالي كه امريكا با نگاه به شرايط بين المللي مي داند كه حمايت از يك دولت كودتايي با چنين خشونتي مي تواند به وجهه او آسيب برساندكمي به عقب رفته تا جاي پايي محكم پيدا كرده و مجدد به عرصه بازگردد.مصر گزينه اي نيست كه به اين راحتي ايالات متحده از آن دست بكشد. امريكا به نحوي احساس مي كند كه با بخشي از اين جريان موافق است اما مي داند كه اين جريان از دست آنها خارج شده و ارتش پا را از توافق ها فراتر گذاشته است لذا تا زمانيكه با ارتش تكليف خود را معلوم نكند به اين سياست همراه با اروپا ادامه خواهد داد.
دولت تركيه نيز به عنواني دولتي كه در طول دوران يكساله محمد مرسي سرمايه گذاري هاي مادي و معنوي اي را انجام داده و از سوي ديگر خود را به عنوان شريكي براي نمونه اجراي موفق نظريه اسلام سياسي مي داند بر آن است تا با حمايت خود از دولت اخواني مصر اين انديشه را القا كند كه دولت اسلام گراي مصر نه به واسطه اقدامات درست و غلط خويش كه با دخالت قدرتهايي چون اسرائيل سرنگون شدند .شايد اين يكي از راههاي حمايت آنها از نظريه اسلام سياسي موفق در خاورميانه باشد. نظريه اي كه اعتقاد دارد اقدامات ماه پيش تركيه نيز متاثر از چنين شيطنت هايي از سوي كشورهاي ديگر در كشورشان بوده است.تركيه و قطر بر اين اعتقادند كه با حمايت از انديشه اسلام سياسي اخواني در نهايت پيروز جريان فكري در منطقه خواهند بود.
