خبرگزاری فرانسه در گزارشی از تونس نوشت کشورهای منطقه مغرب عربی از قدرت روزافزون و گسترش نفوذ گروه افراط گرای مسلح داعش در لیبی غافلگیر شده اند اما برای جلوگیری از سقوط کامل این کشور به تکاپو افتاده اند تا اجازه ندهند لیبی در آینده به سکویی برای اوج گیری و سلطه افراط گرایان بر منطقه تبدیل شود.

مغرب در روزهای گذشته میزبان مذاکرات غیرمستقیم میان نمایندگان دو پارلمان رقیب در لیبی بوده است این در حالی است که طبق اعلام هیئت سازمان ملل متحد مستقر در لیبی، مسئولان احزاب و گروههای سیاسی درگیر در لیبی هفته آینده برای پیگیری مذاکرات خود به الجزایر خواهند رفت.
در حالی که سه سال از سرنگونی رژیم معمر قذافی، دیکتاتور سابق لیبی، می گذرد این کشور عربی روز به روز بیشتر به صحنه درگیریهای خونین میان شبه نظامیان قبایلی تبدیل می شود که برای به دست گرفتن قدرت و کنترل میدان های نفتی این کشور تلاش می کنند این در حالی است که در چنین اوضاع آشفته ای گروههای افراط گرای مسلح نیز قدرت و نفوذ خود را بیش از پیش در این کشور افزایش می دهند و داعش نیز جای پای خود را در این کشور محکم تر می کند.
افزایش فعالیت های دیپلماتیک برای جلوگیری از فروپاشی کامل لیبی نشان می دهد که دولت های منطقه از خطرات جدی وخامت بحران لیبی که با ورود افراط گرایان گروه داعش ابعاد بین المللی پیدا کرده است، کاملا آگاه هستند.
جمیل سیاح، رئیس مرکز دیده بان امنیت فراگیر تونس، می گوید: بدون تردید نزدیکی جغرافیایی لیبی به کشورهای تونس، الجزایر و مغرب خطرات و تهدیدهایی را که از جانب گروههای افراط گرا متوجه این سه کشور است، تشدید می کند. بنابراین لازم است که این کشورها برای مهار پیشروی های داعش و متوقف کردن آن در مرزهای لیبی، یک راهبرد مشترک و منسجم در پیش گیرند. به نظر می رسد الجزایر که عموما در خصوص چنین مسایلی سکوت اختیار می کند، نسبت به دیگر کشورهای منطقه برای مبارزه با گروه داعش مجهزتر است چرا که در گذشته تجربه چنین جنگی را داشته است و ارتش این کشور در سالهای هزار و نهصد و نود با گروههای افراط گرای مسلح مبارزه کرده است .
اما به نظر می رسد که تا این مرحله اولویت برای کشورهای همسایه الجزایر این بوده است که جلو عزیمت انبوه طرفداران داعش را به کشورهای سوریه، عراق و لیبی بگیرند. بنا به اعلام سرویس های امنیتی تونس و مغرب، نزدیک به دو تا سه هزار تن از جوانان تونس و یک هزار و پانصد تن از شهروندان مغرب برای پیوستن به داعش از کشورهای خود خارج شده اند.
در شرایطی که سرکرده های داعش در این اواخر در فرصت های مختلف از قصد خود برای گسترش سرزمین های تحت کنترل خود به منطقه مغرب عربی از طریق خاک لیبی خبر داده اند، وزارت کشور مغرب درباره خطرات و تهدیدهای داعش برای نفوذ به کشورهای منطقه مغرب عربی و یارگیری این گروه در کشورهای منطقه به طور جدی هشدار داده است. مقامات مغرب تابستان سال دو هزار و چهارده تدابیر امنیتی در مرزهای را افزایش داد و کنترل مسافران یا افرادی را که قصد پیوستن به گروههای افراط گرا را دارند، تشدید کرد.
هیئت سازمان ملل متحد در لیبی نیز در بیانیه ای هشدار آمیز اصلی ترین و مهم ترین اولویت های دولت جدید در لیبی را احیای اعتماد شهروندان به دستگاه حاکم و مبارزه با تروریسم دانسته است. هیئت سازمان ملل در لیبی هشدار داده است که تروریسم به یک تهدید واقعی برای روند سیاسی لیبی، حکومت این کشور و همچنین امنیت و ثبات همه کشورهای منطقه تبدیل شده است.
مقامات تونس نیز تاکید کرده اند در ماههای اخیر جلو خروج هزاران تن از طرفداران گروههای افراط گرا را که احتمالا قصد رفتن به سوریه، عراق یا لیبی را داشته اند، گرفته اند و حدود پانصد تن از اتباع مظنون تونس را که به تازگی به کشور بازگشته اند، تحت مراقبت دایم قرار داده اند. با این وجود خلاءهای امنیتی موجود در مرزهای تونس با لیبی، مبارزه مقامات تونس را با یارگیری داعش در این کشور بی نهایت دشوار کرده است. بنا به اعلام منابع وابسته به داعش، یکی از اتباع تونس در حمله ژانویه گذشته به هتل کورنتیا در طرابلس که نه کشته بر جا گذاشت، دست داشته و یک تونسی دیگر نیز حمله ای انتحاری در بنغازی انجام داده است.
تونس از چهار سال پیش با ظهور گروههای افراط گرای مسلح که تا کنون دهها تن از نظامیان و نیروهای پلیس این کشور را کشته اند، روبرو شده است. در چند سال اخیر شمار زیادی از تونسی ها نیز به گروه تروریستی داعش و دیگر گروههای افراط گرای مسلح در سوریه و عراق ملحق شده اند. فعالیت گروههای افراط گرای مسلح در مناطق مرزی تونس با الجزایر و لیبی ملموس تر است.
در ماههای اخیر تونسی هایی که در صفوف داعش مبارزه می کنند حتی کشور خودشان را نیز تهدید کرده اند. چالشی که اکنون کشورهای منطقه مغرب عربی به ویژه تونس با آن مواجه شده اند ریشه های اجتماعی-اقتصادی دارد و همین مسئله اوضاع موجود را نیز پیچیده تر کرده است. از چندین دهه پیش مناطق جنوبی تونس که با لیبی هم مرز هستند به مرکز قاچاق سلاح و مواد مخدر تبدیل شده است. این وضعیت مقامات تونس را در برابر یک دو راهی بزرگ قرار داده است چرا که اگر مرزهای تونس با لیبی بسته شود یا کنترل های بسیار شدید بر تردد در مرزهای اعمال گردد، شاید مناطق جنوبی با خطر انفجار اجتماعی مواجه شوند. اما به نظر می رسد مقامات تونس خط مشی مشخصی را در این زمینه دنبال نمی کنند.
ناجم الغرسلی، وزیر کشور تونس این هفته تاکید کرد: تروریسم از قاچاق تغذیه می شود و قاچاق با تروریسم همزیستی دارد . ما باید به این وضعیت پایان دهیم .
اما وزارت دفاع تونس چند روز قبل از آن اعلام کرد جای نگرانی وجود ندارد چرا که احزاب و گروههای مختلف لیبی با یکدیگر وارد جنگ شده اند و تونس برای آنها در اولویت قرار ندارد.
با این وجود تصمیم مقامات تونس برای گشایش دو کنسولگری در لیبی حاکی از آن است که این کشور تلاش می کند بار دیگر جای پای خود را در لیبی محکم کند و ضمن حفظ رابطه خود با دولت مورد تائید جامعه بین المللی مستقر در شرق لیبی ، با کابینه تشکیل شده توسط گروه شبه نظامی فجر لیبی در طرابلس نیز روابط مستقیم برقرار نماید.
سیاح تصریح کرد تصور نمی کنم که مقامات تونس راهبرد روشنی را در این زمینه در پیش گرفته باشند. من فکر می کنم آنها بیشتر قصد دارند اوضاع را بسنجند .
محمد مصباح، محقق مرکز مطالعات کارنگی و کارشناس مسایل جنبش های اسلامگرا، می گوید: رویکردی که کشورهای منطقه مغرب عربی برای مقابله با نفوذ داعش در پیش گرفته اند، یک راه حل قطعی نمی تواند باشد چرا که عواملی که در شکل گیری این پدیده موثر بوده اند، همچنان برقرار هستند. مهمترین این عوامل عبارتند از: آسیب پذیری اقتصادی، محرومیت های اجتماعی و عاطفی جوانان کشورهای منطقه .
سیاح تاکید کرد دولت تونس باید درباره توسعه مناطق مختلف تجدید نظر کند و از مناطقی که از محرومیت رنج می برند، حمایت های بیشتری به عمل آورد.
ضرورت جلوگیری جوانان از روی آوردن به اندیشه های افراطی، چالش مهم دیگری است که دولت های منطقه با آن روبرو شده اند. مصباح معتقد است دولت های منطقه برای مقابله با این پدیده باید رویکرد ادغام اجتماعی موثری را به اجرا گذارند که به آن دسته از جوانانی که برای شرکت در مناقشات مسلحانه در صفوف افراط گرایان از کشور خارج شده اند، فرصت بازگشت به کشور و اجتماع را داشته باشند. دولت های منطقه باید به این افراد اجازه دهند اندیشه های افراطی خود را حفظ کنند اما به آنها بفهمانند که برای اجرای این اندیشه ها اجازه توسل به خشونت را ندارند.
مقامات الجزایر به تازگی با تاکید بر تجربه کشورشان در مبارزه با افراط گرایی در گذشته، پیشنهاد کرده اند مجموعه نشست هایی با موضوع مقابله با افراط گرایی در منطقه تشکیل شود.