1) جغرافیای طبیعی

كشور زامبيا يكي از كشور هاي منطقه جنوب آفريقا بشمار مي رود و با آنگولا از شرق، تانزانيا وجمهوري دموكراتيك كنگو از شمال، تانزانيا و موزامبيك از شرق و زيمبابوه از جنوب همسايه است. اين كشور همچنين با ناميبيا و بوتسوانا نيز مقداري مرز مشترك دارد.
زامبيا با وسعتي در حدود 752.614 كيلومتر مربع، در مختصات جغرافیایی 1500 جنوبی و 3000 شرقی قرار دارد. اين ميزان مساحت كشور شامل 740،724 کیلومتر مربع خشكي و 11،890 کیلومتر مربع آب است. البته زامبيا هيچ خط ساحلي ندارد. وسعت کشور زامبیا ۷۵۲٬۶۱۸ کیلومتر مربع است و از این نظر سی و هشتمین کشور بزرگ دنیا به شمار می‌رود. زامبیا از کشورهایی همچون فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، ژاپن و بریتانیا بزرگتر است؛ اما از کشورهایی مانند ترکیه، اندونزی، تانزانیا، شیلی و مصر کوچکتر است. مساحت آن کمتر از نصف ایران است.

بيشتر زمين هاي زامبيا شامل فلات هاي مرتفع با تعدادی تپه و کوه است. رودخانه زامبزي با ارتفاع 329 متر پايين ترين ارتفاع و منطقه اي در رشته کوه های موچینگا واقع در تشه هاي مافینگا با ارتفاع 2،301 متر مرتفع ترين نقاط زامبيا هستند.
وسعت زمين هاي كشت نسبت به كل مساحت زامبيا، 6.99 درصد است. حال آنكه کل ذخایر آبی اين كشور، بنا به بررسي هاي سال 2001، به 105.2کیلو متر مکعب مي رسد. بيابان در زامبيا وجود دارد اما مساحت قابل توجهي را به خود اختصاص نمي دهد.
ديگر ارتفاعات زامبیا در شمالی ترین مناطق کشور، در طول مرز با تانزانیا و مالاوی، يافت مي شود. مهمترین اين ارتفاعات کوهستان های MBALA، نزدیک تانزانیا، و کوهستانهای مافینگی و کوهستانهی کوپر بلت، نزدیک مالاوی، و رشته کوه های موچینگا مي باشند.

آب و هوا
گرمسیری است، اما سه فصل دارد. سرد خشک از مه تا اوت گرم خشک نا نوامبر ادامه دارد.
هنگامی فصل بارانی آغاز میشود که در برخی نقاط یخ بندان و فصل سرما می باشد. شهر لوزاکا در ژانویه 21.1 و در جولای 16.1 درجه صد بخشی گرما و سالانه 836 میلی تر باران دارد. شهر لیوینگستون در ژانویه 23.9 و در جولای 16.1 درجه گرما و سالانه 637 میلی متر باران دارد. شهروندان در ژانویه 21.1 در جولای 15 درجه صد بخشی گرما و سالانه 1239 میلی متر باران دارد.
بخش اعظم کشور زامبيا بدليل وجود ارتفاعات بلندش، از آب و هوای معتدل برخوردار است. در مقابل نواحي با ارتفاع كم بيشترين درجه حرارت را دارند. دره های رودخانه زامبزی، لانگوا، کواف و سواحل دریاچه های کشور از جمله مناطقي هستند كه بیشترین درجه حرارت را در کشور دارند.
گرم ترین ماه های سال گوست تا اکتبر مي باشند، كه درجه حرارت در حدود 30 يا 32 درجه سانتيگراد است. در ماه های می تا جولای، كه درجه حرارت در محدوده 7 تا 26 درجه سانتيگراد است، هوا کمی خنک تر مي شود و ممکن است در شب دما تا 23 درجه سانتيگراد كاهش مي يابد.
فصل بارندگیدر زامبيا طولانی است و در اواسط نوامبر آغاز و تا آوریل به طول می انجامد. بطور کل بارندگی در ایالات شمالی زامبیا بیشتر است و هر چه به جنوب میرود کاهش می يابد. طوفان های سخت گرمسیری در اين كشور متداول است.
میانگین بارش سالانه ،حدود 50 در 125 cm در شمال و فقط 30 در 75 cm در جنوب است. پایتخت لوساکا تقریبا 32 در 81 cm از بارندگی هر سال را دریافت می کند.

محيط زيست
آلودگی هوا و باران اسیدی حاصل از آن در نواحی استخراج و پالایش مواد معدنی و جریانهای آب شیمیایی در آب پخشان ها از جمله مشكلات محيط زيستي زامبيا است.
همچنين به طور جدی شکار غیر قانونی، جمعیت حيواناتي از قبيل کرگدن، فیل، بز کوهی و گربه های بزرگ را تهدید می کند.
جنگل زدایی، فرسایش خاک، کویر زایی نيز فقدان گندزدایی مناسب آب را به همراه دارد كه اين مسئله خطرات جانی برای انسان به ارمغان می آورد.

عوارض زمین

رود خانه ها
رودخانهٔ زامبزی مهمترین رودخانهٔ زامبیا به‌شمار می‌آید که با گذر از جمهوری دموکراتیک کنگو و آنگولا از سمت غرب وارد زامبیا شده و پس از حرکت در امتداد مرز با زیمباوه به موزامبیک وارد شده و به اقیانوس هند می‌ریزد.
بیشتر رودهای زامبیا، به استثنای آنهايي كه در بخش شرقی هستند، سرانجام توسط رودخانه زامبزی و شاخه های اصلی آن در اقیانوس هند تخلیه می شوند . بعلاوه آن رود هایی که به طور مستقیم به زامبزی وارد می شوند، سه رشته مي شوند. اين سه شعبه عبارتند از کافو ، لوانگوا و رود خانه های لونسفوا.
با طول حدود 2735 کیلومتر، رودخانه زامبزی طولاني ترين رودخانه در زامبیا مي باشد. بخش بالايي رود زامبزي تقریبا از شمال به جنوب كشيده شده است. اين بخش از رود شیب کمی دارد و سرتاسر ناحیه ای که از آن می گذرد بوسیله دشت سیلابی و باتلاق پوشيده شده است. رود زامبزي پس از چرخش رو به مشرق در ميان دره زامبزي به آبشر هاي ويكتوريا ختم مي شود. دره زامبزی، بسشتر آن بوسیله دریاچه بزرگ مصنوعی کاریبا اشغال شده است .
درباره رودخانه کافو مي توان گفت كه اين رودخانه در بيشتر مسير خود پيب ملايمي را طي مي كند و باتلاق هاي وسيعي را در اطراف خود تشكيل مي دهد.
رودخانه لونسفوا یک بخش کوچک از زامبیا را، تقریبا میان دره لانگوا و رودخانه لانگوا، به رودی پر شیب تر از بیشتر رودهای زامبیا تخلیه می کند.
جریان همه رود ها در زامبیا تحت تاثیر علامت گذاری های واضح بین فصول خشک و بارانی قرار دارد. بیشتر رود های کوچک گاهی اوقات بین ماه های می و اکتبر خشک می شوند، و حتی رود خانه های بزرگتر نيز تغيير قابل ملاحظه اي در طول سال ندارند.

آبشار
آبشارهای معروف و با عظمت ویکتوریا در حدود مرز هاي دو كشور زامبيا و زيمبابوه قرار دارند. اين آبشار ها106 متر ارتفاع دارند و در مرتفع ترين مكان به حدود 1.5 كيلومتر پهنا مي رسد. جریان میانگین در سرتاسر آبشارهای ویکتوریا، 38،000 فوت مکعب در هر ثانیه مي باشد، اگر چه این در بسیاری موارد از سالی به سال دیگر متفاوت است.
علاوه بر شهرت جهانی آبشارهای ویکتوریا، دو آبشار مهم دیگر در زامبیا نیز واقع شده است. آبشارهای انگونی یا سیوما، به فاصله 185 مایلی (300 کیلومتری) از آبشارهای ویکتوریا واقع شده اند. قطرات آب به شکل نعل اسب نمایان میشوند و(با سرعت) 10000 فوت مکعب (283 متر مکعب ) در ثانیه به اطراف پراكنده مي شوند.
آبشارهای کالامبو در شرق پارک ملی نسومبا هستند ، که از رودخانه کالامبو به دریاچه گانیکا جریان دارد.این آبشارها دومین آبشارهای بلند مداوم در قاره هستند و بلندی آنها به 725 فوت(221 متر) مي رسد.

دریاچه ها
بانگولو ، امورو و تانگانیکا سه دریاچه مهم طبیعی زامبيا هستند كه همگي در شمال اين كشور، نزدیک مرزهای تانزانیا و جمهوری دموکراتیک کانگو، واقع شده اند.
بزرگترين دریاچه زامبيا تانگانیکا است كه تنها بخش جنوبي آن در خاك زامبيا است. دریاچه امورو بسیار کوچک تر و حوزه آب شیرین آن کم عمق تر است. امورو نيز در مرز با جمهوری دموکرتیک کانگو قرار دارد. هر دو دریاچه امورو و تانگانیکا بدليل فراواني ماهيانشان (حدود 300 گونه ماهي) شناخته شده هستند.
دریاچه بانگولو با 9840 كيلومتر مربع، کوچکترین دریاچه از سه دریاچه نامبرده است، اما از لحاظ آنكه تمام اين درياچه در خاك زامبيا است حائز اهميت مي باشد. رودخانه لواپالا يكي از رود هاي مهمي است كه در اين درياچه تخلیه می شود .
مسئولان زامبيا در سال 1960 با ايجاد يك سد بر روي رود زامبزي، يك درياچه مصنوعي را هم درست كردند. دریاچه کاریبا با 5500 كيلومتر مربع وسعت يكي از بزرگترين درياچه هاي مصنوعي جهان است.

بیشه ها و جنگل ها
معمول ترین منطقه جنگلی كه در يكي از شمالي ترين فلات هاي زامبيا ايجاد شده است، كه زمین هموار گرمسیری دارد. در شمال و شرق اين كشور نيز جنگل های کم درخت همراه با مناطق مسطح پر آب پیدا می شود. در جنوب غربي زامبيا و هم مرز با آنگولا جنگل های ساج وجود دارد . در غرب زامبيا نيز درختاني با برگ هاي بلند و باريك و پوشش چمنزار ديده مي شود.
در مناطقي كه ميزان بارندگي زياد است درختان اکالیپتوس زندگي مي كنند. منطقه چیپیا در غرب ، که در آنگولا گسترده شده، نيز جایگاه درختان همیشه بهار وجو دارند و تا زمانیکه منحنی سالانه پر آبی ثابت بماند که بطور مداوم رشد می کنند.
آلودگی هوا و باران اسیدی حاصل از آن در نواحی استخراج و پالایش مواد معدنی و جریانهای آب شیمیایی در آب پخشان ها از جمله مشكلات محيط زيستي زامبيا است.
همچنين به طور جدی شکار غیر قانونی، جمعیت حيواناتي از قبيل کرگدن، فیل، بز کوهی و گربه های بزرگ را تهدید می کند.
جنگل زدایی، فرسایش خاک، کویر زایی نيز فقدان گندزدایی مناسب آب را به همراه دارد كه اين مسئله خطرات جانی برای انسان به ارمغان می آورد.


2) جغرافیای انسانی

جمعیت کشور
12.9 میلیون نفر (2009)
جمعیت زامبیا در سال ۲۰۰۵ برابر با ۱۱٬۶۶۸٬۰۰۰ نفر بوده‌است و هفتاد و دومین کشور دنیا از لحاظ جمعیت به شمار می‌رود. جمعیت این کشور با توجه به وسعت زیاد آن کم است.
جمعیت زامبیا نزدیک به ۱۳ میلیون نفر است. جمعیت این کشور بیشتر در لوساکا و حومه و در استان «کمربند مس» در شمال غرب متمرکز است.
نژاد بیشتر مردم بمبا، تونگا، لوزی، نسنگا می‌باشد.
نژاد ۹۸ ٪ جمعیت زامیبا را سیاه آفریقایی و ۱ ٪ را نیز اروپایی تشکیل می‌دهند، همچنین دین ۵۰ تا ۷۵ ٪ زامیبایی‌ها، مسیحی، ۲۴ تا ۴۹ ٪ مسلمان و ۱ ٪ نیز عقاید بومی دارند.
16.5درصد از بزرگسالان آن به بیماری ایدز مبتلا هستند. مالاریا و طاعون در برخی نواحی آن شایع است.

سرشماری جمعيت و ساختار سني زامبیایی ها
کشور های افریقایی با تراکم جمعیت > ناحیه 752,614
کشور های افریقایی با تراکم جمعیت > تراکم جمعیت 13
کشور های افریقایی با تراکم جمعیت > جمعیت 9,959,037
نسبت وابستگی سنی > جمعیت وابستگان به سن کاری 0.95
نرخ تولد 40.52 تولد به ازای 1000نفر
جمعیت چینی ها 150
جمعیت چینی ها (سرانه) 1.332برای هر 100هزار نفر
نرخ مرگ و میر 21.35مرگ به ازای 1000نفر
هزینه های تحصیل 2 % of GDP
گروه های قومی 98.7درصد افریقایی، 1.1درصد اروپایی، 0.2درصد دیگران
رشد جنسی 0.424
پراکندگی یهودیان یونانی > تعداد یونانی ها در همه ی کشورها> پایتخت Lusaka
پراکندگی یهودیان یونانی > تعداد یونانی ها در همه ی کشورها> 700 (est.(
سن میانگین > زنان 17.1 years
سن میانگین > مردان 16.8 years
سن میانگین > کل 16.9 years
درصد زندگی در مناطق روستایی 64%
درصد زندگی در مناطق شهری 36%
جمعیت 11,669,534

سرشماري جزئي تر از جمعيت زامبيا
جمعیت سنین 14-0 > درصد از کل 45.82 %
جمعیت سنین 64-15 > درصد از کل 51.17 %
جمعیت سنین 65 به بالا > درصد از کل 3.01 %
رشد جمعیت > درصد سالانه درصدسالانه1.64
نرخ رشد جمعیت 1.654%
جمعیت در سال 2015 13,841
جمعیت ، مونث >درصد از کل 49.9 %
جمعیت روستایی 7,584,497
جمعیت روستایی (سرانه) سرانه0.65
رشد جمعیت روستایی>درصد سالانه درصد سالانه1.58
نرخ باروری کل 5.23 کودکان متولدشده/زنان
کل جمعیت 11,502,010
کل جمعیت>زنان 5,784,332
کل جمعیت>مردان 5,717,678
جمعیت شهری 4,083,960
جمعیت شهری (سرانه) 0.35 سرانه
رشد جمعیت شهری >درصد سالانه 1.75 درصد سالانه
شهر نشینی 40
شهر نشینی در 1975 34.8%
شهر نشینی ذر 2015 45.2%
زنان > نسبت زنان بالغ باسواد به مردان بالغ برحسب درصد 84
زنان > درصد پوشش حمایت قبل از تولد 93
زنان >درصد ترویج وسایل پیشگیری از بارداری 34
زنان > امید به زندگی زنان به مردان بر حسب درصد 100
زنان > نرخ مرگ و میر مادر >گزارش شده 650
زنان > نرخ مرگ و میر مادر مشخص شده 750
زنان >درصد مراقبت ماهر در زمان فراغت از زایمان 43
چنانچه بخواهيد اطلاعاتي از جمعيت كل زامبيا در سال هاي 2003 تا 2008، بهمراه درصد تغييرات و رتبه بندي جهاني، كسب كنيد مطالعه جدول زير را پيشنهاد مي كنيم.

زمان جمع آوری اطلاعات

درصد تغييرات رتبه جهاني جمعيت
تا جولاي 2003 9.26 % 76 10,307,333
تا جولاي 2004 0.00 % 71 11,261,795
تا جولاي 2005 2.13 % 73 11,261,795
تاجولاي 2006 -0.21 % 72 11,502,010
تا جولاي 2008 -0.21 % 72 11,477,447
تا جولاي 2008 1.67 % 71 11,669,53

نرخ مهاجرت خالص
63/2- مهاجر ازهر 1000 نفر (est. 2008)

نسبت جنسیت
• در زمان تولد 03/1 مرد برای هر زن
• زیر 15 سال 01/1 مرد برای هر زن
• 15 تا64 سال 1 مرد برای هر زن
• 65 سال به بالا 72/0 مرد برای هر زن
• کل جمعیت 1 مرد برای هر زن (est. 2008)


3) جغرافیای سیاسی

کشور زامبیا ۹ استان دارد
1. مرکزی
2. کاپربلت
3. شرقی
4. لوآپولا
5. لوساکا
6. شمالی
7. شمال غربی
8. جنوبی
9. غربی

شهر هاي مهم
كيتوه، ندولا، ليوينگ‌استون و كابوه
پایتخت و بزرگترین شهر این کشور لوساکا نام دارد که بیش از ۱٬۲۶۰٬۰۰۰ نفر جمعیت دارد و یکی از شهرهای بزرگ جنوب قاره آفریقا به شمار می‌آید. دومین شهر بزرگ، آندولا با ۳۷۵ هزار نفر جمعیت است. سومین شهر بزرگ، کیتوه با ۳۶۵ هزار نفرجمعیت است. کابوه با ۱۷۵ هزار نفر و چینگولا با ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از دیگر شهرهای مهم زامبیا هستند.

كشور هاي همسايه
آنگولا، جمهوري دموكراتيك كنگو، مالاوي، موزامبيك، ناميبيا، تانزانيا و زيمباوه