1) جغرافياي طبيعي

سرزمين ايران با مساحتي معادل 195/648/1 کيلومتر مربع به عنوان هفدهمين کشور وسيع جهان، بخشي از گسترة جغرافيايي ايران زمين است که در غرب آسيا بين درياي معتدل خزر (مازندران) و درياي گرم و نيمه گرمسيري عمان و خليج فارس قرار دارد. نجد ايران که با نام فلات ايران شناخته شده است، پيشينه زمين شناسي و موقعيت چغرافيايي ويژه، چشم اندازهاي بيکراني از رشته کوه‌هاي عظيم، جنگل‌هاي پهناور، بيابان‌هاي لم‌يزرع، دشت‌هاي حاصل خيز و تالاب‌هاي بزرگ و کوچک بسياري دارد و اين گونه شرايط اقليمي متنوع را پديد آورده است. در حوزه خليج فارس حداکثر گرماي هوا به 52 متر پايين تراز سطح درياهاي آزاد است، در حالي که در ميان کوه‌هاي ايران، بيش از يکصد قله با ارتفاع بالاي چهارهزار متر و قله دماوند با 5671 متر ديده مي‌شوند.
ايران سرزمين مرتفعي است که در بخش مياني کمربند چين خورده آلپ- هيماليا قرار دارد. اين رشته ارتفاعات عظيم که از اروپا تا آسياي مرکزي ادامه پيدا مي‌کند، در ايران به دو شاخه کوه‌هاي البرز تقسيم مي‌شود. شاخه جنوبي، رشته زاگرس را مي‌سازد. اين رشته در جنوب شرقي به صورت سدي، تمام سواحل خليج فارس را مي پوشاند تا به رشته مکران وصل و وارد خاک پاکستان شود.
شاخنه شمالي، رشته البرز را به وجود آورده است که از شمال، حوزه‌ داخلي را از درياي مازندران و پس از اتصال به رشته کوه کپه داغ که امتداد شمال غربي- جنوب شرق دارد از صحراي قره قوم و خوارزم جدا مي‌کند، در اين نواحي قسمتي از رشته کوه‌هاي خاوري ايران با راستاي شمالي –جنوبي که بين بلوک هلمند (هيرمند) در شرق قرار دارد از شمال به کفه‌هاي خواب و از جنوب به رشته مکران مي‌رسد و حصار اطراف حوزه مرکزي ايران را کامل مي‌کند.
رشته سوم، در قسمت مياني رشته البرز و زاگرس با راستاي شمال غربي- جنوب شرقي در داخل پهنه فلات مانند مرکزي، ضمن برخوورد با هسته‌هاي وجود مرکز ايران، اشکال متنوعي از حوزه‌هاي بسته يا درياچه‌اي به وجود مي‌آورد که ريخت شناسي کنوني دشت‌هاي اخلي را شکل داده است.
به طور کلي رشته کوه‌هاي البرز و زاگرس و کوه‌هاي فلات مرکزي کشور را از نظر توپوگرافي (پستي و بلندي) به بخش هاي عمده زير تقسيم مي کند
1. مناطق کوهستاني که شامل نواحي زير پوشش دو رشته کوه اصلي و ديگر کوه‌هاي واقع در فلات مرکزي است.
2. فلات مرکزي که ميان رشته کوه‌هاي مذکور قرار گرفته و در آن بزرگ‌ترين کويرهاي ايران؛ دشت کوير و کوير لوت و نيز دشت‌هاي آبرفتي حوزه‌هاي آبريز بسته، درياچه‌ها و نمکزارهاي متعدد ديده مي‌شود.
3. منطقه خوزستان که ادامه دشت بين النهرين است و هم چنين دشت هاي ساحلي جنوب ايران که در سواحل خليج فارس و درياي عمان قرار دارد.
4. مناطق ساحلي درياي خزر که به وسيله ديواره عظيم البرز، از ساير نقاط کشور تفکيک شده است.
استان‌های ایران عبارتند از استان آذربایجان، اردبیل، اصفهان، ایلام، تهران، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، خراسان مرکزی، خوزستان، زنجان، سمنان، فارس، سیستان و بلوچستان، قزوین، کردستان، کرمان، کرمانشاه، گلستان، گیلان، لرستان، مازندران، مرکزی، هرمزگان، همدان، یزد، بوشهر و چهارمحال و بختیاری

استان آذربایجان شرقی
آذربايجان شرقي دارای وسعتی برابر ۴۵٬۴۹۱ کیلومتر مربع و مرکز آن شهر تبریز است. رود ارس حدود شمالي آن را با جمهوري هاي آذربايجان، ارمنستان و ايالت خود مختار نخجوان مشخص مي كند. سیمای طبیعی آذربایجان شرقی، از واحدهای کوهستانی و دره‌ها و جلگه‌های میان آن‌ها تشكيل یافته‌است. شمالی‌ترین و بزرگ‌ترین این واحدها رشته‌کوه قراداغ یا ارسباران می‌باشد. سهند با ۳۷۰۷ متر ارتفاع، يكي دیگر از واحدهای کوهستانی آذربایجان شرقی و تودهٔ آتش‌فشانی عظیمی است که قلل زیبای آن، مناظر جنوبی کلان‌شهر تبریز را به‌وجود می‌آورند. رشته‌کوه اربط یا تخت سلیمان نیز جنوبی‌ترین عارضهٔ توپوگرافیک استان می‌باشد که از دامنه‌های جنوبی سهند شروع شده و به سمت جنوب کشیده شده است.
تنوع شرایط اقلیمی و آب و هوا در مناطق مختلف آذربایجان شرقی، مشخصهٔ بارز وضعیت طبیعی آن است. استان از لحاظ اقلیمی تحت تأثیر آب و هوای مدیترانه‌ای قرار دارد، به‌طوری که قسمت عمده‌ای از آن را اقلیم «نیمه خشک سرد»، مناطقی از آن را اقلیم «نیمه مرطوب سرد» و قسمت دیگر را اقلیم «نیمه خشک معتدل» تحت تأثیر خود قرار داده‌است. جمعیت استان آذربایجان شرقی، بر اساس آمار آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن ایران در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، برابر با ۳٬۶۰۳٬۴۵۶ نفر است. اکثر مردم استان، آذربایجانی بوده و به زبان ترکی آذربایجانی تکلم می‌کنند. همچنین اکثریت مردم آذربایجان شرقی را مسلمانان شیعه تشکیل می‌دهند. البته شمار قلیلی نیز از پیروان مذهب علوی یا اهل حق هستند.

استان آذربايجان غربي
استان آذربايجان غربي با احتساب درياچه اروميه حدود ۴۳۶۶۰ كيلومتر مربع مساحت دارد و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه است. آذربايجان غربي يكي از مناطق كوهستاني كشور است و توپوگرافي متنوع و گسترده‌اي دارد. بر اساس ساختار طبيعي استان، اكوسيستم‌هاي ويژه‌اي از تركيب گياهان در سطوح مختلف پوشش گياهي در اشكورهاي مختلف توپوگرافي به وجود آمده است كه اهم آن‌ها به شكل جنگل‌ها و مراتع خودنمايي ميكنند. اين استان عمدتاً تحت تاثير جريان هواي مرطوب اقيانوس اطلس و درياي مديترانه است، ولي در برخي از ماه‌هاي زمستان، توده هواي سردي از اطراف شمال، هواي مديترانه‌اي آن را متاثر كرده و موجب كاهش قابل توجه دما مي‌شود.
برخی از مهمترین رودخانه‌های جاری در استان عبارتند از زرینه رود (جغاتو)، سیمینه رود (تاتائو)، مهاباد رود، باراندوزچای، شهرچای، نازلوچای، زولاچای. جمعیت استان آذربایجان غربی طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ - ۲٫۸۷۳٫۴۵۹ نفر می‌باشد. اکثر ساکنان این استان به طور عمده ترک آذری و کرد هستند. ولی اقلیت آشوری و ارامنه هم در استان مخصوصا در ارومیه مرکز استان ساکن هستند.

استان اردبيل
استان اردبیل یکی از استان‌های ایران است که در شمال غربی این کشور واقع شده است. مساحت این استان ۱۷۹۵۳ کیلومتر مربع و مرکز این استان شهر اردبیل است. چهار شهرستان اين استان در طول ۵/۲۸۲ كيلومتر با جمهوري آذربايجان هم مرز هستند. در ۱۵۹ كيلومتر از اين مرز، رودهاي ارس و بالهارود جريان دارند. در طول اين مرز، استان اردبيل با جمهوري آذربايجان از دو نقطه اصلاندوز و بيله سوار ارتباط دارد. شهرستان اردبيل داراي چهار نوع آب وهواي مديترانه اي گرم، مديترانه اي معتدل، كوهستاني سرد و معتدل است. شهرستان اردبيل يكي از مناطق سردسير ايران است و بين پنج تا هشت ماه از سال سرد است. قلۀ سبلان با ارتفاع ۴۸۸۰ متر در این استان قرار دارد.
جمعیت استان بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ برابر یک میلیون و ۲۲۸ هزار نفر می‌باشد. اکثر ساکنان استان اردبیل را، آذری‌ها تشکیل می‌دهند که به‌زبان ترکی آذربایجانی تکلم می‌کنند. البته در پاره‌ای از نواحی شهرستان نمین در شرق استان، زبان‌های تاتی و تالشی نیز در بین مردم تکلم می‌شوند.

استان اصفهان
استان اصفهان با مساحتي حدود ۱۰۵۹۳۷ كيلومتر مربع در مركز ايران و در جلگه سبز و خرم زاينده رود و دامنه کوههاي زاگرس واقع شده است. ارتفاع متوسط آن از سطح دریا ۱۵۰۰ متر و کوههای آن از شمال غربی به جنوب شرقی امتداد دارد. ارتفاع کوه صفه در جنوب شرق اصفهان به ۲۲۳۲ متر می رسد. کوه معروف به کرکس به ارتفاع ۳۳۵۰ متر به خط مستقیم در ۵۰ کیلومتری شمال اصفهان واقع شده که اغلب پوشیده از برف است.
آب و هواي اصفهان معتدل و فصول چهار گانه آن منظم است، شمال اصفهان تا ۹۰ کيلومتري باز و بادهاي خنک شمالي از اين طريق مي وزد. جنوب و مغرب اصفهان، کوهستاني و شمال و مشرق آن جلگه است به همين علت داراي اختلاف هوا و بارندگي است. متوسط ميزان بارندگي در اصفهان حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ ميليمتر است.
مهمترين رودخانه اي که در مرکز فلات ايران جاري است، زاينده رود نام دارد که از ارتفاعات زردکوه بختياري(کوهرنگ) سرچشمه گرفته و پس از طي مسافتي در حدود ۳۶۰ کيلومتر از مغرب به مشرق منطقه اصفهان را آبياري مي کند و در ۱۴۰ کيلومتري مشرق اصفهان در باتلاق گاو خوني فرو مي رود. در آخرين سرشماري نفوس و مسکن کشور در سال ۸۵ جمعيت استان اصفهان حدود چهار ميليون و ۵۶۰ هزار نفر اعلام شد. مردم استان اصفهان اکثراً از مردم فارس هستند. ولی اقوام مختلف دیگری نیز در این استان ساکنند که به ترتیب جمعیت عبارتند از بختیاری‌ها، لرها، ارمنی‌ها، ترک‌ها، گرجی‌ها، یهودی‌ها، کولی‌ها و عرب‌ها.

استان ايلام
استان ایلام با ۱۹۰۸۶ کيلومتر مربع، به علت زيبايی های طبيعی فراوانی که دارد، عروس زاگرس نام گرفته است. مرکز اين استان شهر ايلام است. ناهمواري‌های استان ايلام از رسوبات دوران اول تا چهارم زمين شناسی به يادگار مانده اند؛ ولی شکل گیری آنها عموماً به دوران دوم و سوم زمين شناسی مربوط است. اين کوهها چنان گسترده و فشرده اند که امکان شکل گيری دشتی آنها فراهم نشده است. شمال و شمال شرقی استان ايلام کوهستانی و نواحی مغرب و جنوب غربی آن را اراضی پست و کم ارتفاع تشکيل داده اند. مهمترين ارتفاعات استان کبير کوه و دينار کوه و مهمترين دشتهای آن دشت عباس و دشت مهران، دهلران است. از نظر اقليمی استان به سه منطقه تقسيم ميشود که عبارتند از
- مناطق ميانی که دارای آب و هوای معتدل است.
- مناطق کوهستانی شمال و شمال شرقی که دارای آب و هوای سردسير با زمستانی طولانی است.
- مناطق جلگه ای غرب و جنوب غربی که دارای آب و هوای گرمسيری است.
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت استان ایلام در سال ۱۳۸۵ برابر با ۵۴۵۷۸۷ نفر بوده‌است. مردم این استان مانند سایر مناطق ایران زبان فارسی را می‌دانند. زبان‌های گفتاری رایج در میان آن‌ها، کردی فیلی، کردی کرمانجی، لکی، لری و عربی است.

استان بوشهر
استان بوشهر با مساحتي حدود ۲۷۶۵۳ كيلومتر مربع با خليج فارس بيش از شش‌صد كيلومتر مرز دريايي دارد و از اهميت سوق‌الجيشي و اقتصادي قابل توجهي برخوردار است. استان ‌بوشهر از نظر موقعیت‌ طبیعی‌ از دو قسمت‌ جلگه‌ای‌ و کوهستانی‌ تشكيل‌ شده‌ است‌. قسمت‌ جلگه‌ای‌ آن‌ در امتداد خلیج‌ فارس‌ کشیده‌ شده‌ است‌. اکثر شهرها و مراکز جمعیتی‌ استان‌ در محدوده‌ این‌ جلگه‌ها استقرار یافته‌اند. قسمت‌ کوهستانی ‌استان‌، از دو رشته‌ کوه‌ گچ‌ترش‌ و نوکند تشكيل‌ شده‌ که‌ در سراسر طول‌ استان‌ به ‌موازات‌ هم‌ امتداد یافته‌اند. به علت نزدیکی به استوا و کمی ارتفاع به طور کلی دارای آب و هوای گرم از نوع بیابان کناری است که در داخل استان گرم و خشک و در سواحل گرم و نمناک است. در این‌ استان‌ دو فصل‌ محسوس‌ وجود دارد؛ زمستان‌ نسبتا خنک‌ شامل‌ ماه ‌های‌ آذر، دی‌، بهمن‌ و اسفند و تابستان‌ گرم‌ و خشک‌ که‌ سایر ماه ‌های‌ سال‌ را در بر می‌گیرد. فصول‌ پاییز و بهار این‌ استان‌ بسیار زودگذر است‌.
استان بوشهر براساس سر شماری سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۸۸۶٫۲۶۷ نفر جمعیّت دارد بیشتر مردم استان بوشهر به زبان فارسی وبا گویش محلی بوشهری تکلم می‌کنند. برخی از اهالی جزیره شیف و بنادر کنگان و عسلویه نیز به زبان عربی صحبت می‌کنند. بیشتر اهالی استان را پیروان اسلام تشکیل می‌دهند(اعم از شیعه یا سنی). اهل سنت بوشهر نیز بیشتر در قسمت‌های جنوبی استان زندگی می‌کنند. (به ویژه در شهرستان کنگان).

استان تهران
استان تهران حدود ۱۸۸۱۴ كيلومتر مربع وسعت دارد. مرکز آن و به علاوه پایتخت ایران، شهر تهران است. استان تهران در جنوب شرقي مركز رشته‌ كوه‌هاي البرز كه در شمال ايران از آذربايجان تا خراسان با جهت‌غربي- شرقي كشيده شده، قرار دارد. رشته‌ كوه‌هاي البرز به سه ديواره تقسيم مي‌شود
۱. ديواره شمالي ارتفاعات محدودي از اين ديواره در استان تهران و بقيه آن در استان مازندران قرار دارد.
۲. ديواره مياني حد شمالي استان را تشكيل مي‌دهد و مرتفع ‌ترين قسمت رشته‌ كوه‌هاي البرز مركزي است. كوه دماوند و قله آن به ارتفاع ۵۶۷۱ متر در اين قسمت قرار دارد. قله دماوند نهمين قله مرتفع دنيا به شمار مي‌رود.
۳ -ديواره جنوبي سومين بخش از ارتفاعات مركزي است كه رودخانه‌هاي جاجرود و كرج آن را بريده و به سه قسمت جدا از هم تقسيم نموده است. اين سه قسمت عبارتند از
- كوه‌هاي لواسانات كه بين دره‌هاي رود دماوند و جاجرود قرار دارند و در شمال به دره «رود لار» محدودند. دنباله اين كوه‌ها در شرق جاده آب ‌علي به نام قره‌ داغ و دماوند تا دره حبله رود امتداد يافته‌اند.
- كوه‌هاي شميرانات كه بين سرچشمه‌ هاي جاجرود و كرج قرار دارند و بلندترين نقطه آنها قله توچال با ارتفاع ۳۹۴۳ متر است.
- كوه‌هاي كهار كه از غرب دره رودخانه كرج شروع شده و در جنوب طالقان رود به موازات آن ادامه دارند.
استان تهران را مي‌توان به سه بخش اقليمي زير تقسيم كرد
اقليم ارتفاعات شمالي بر دامنه‌هاي جنوبي، بلندي‌هاي البرز مركزي، در ارتفاعي بالاي ۳۰۰۰ متر قرار گرفته و آب و هوايي مرطوب و نيمه‌مرطوب و سردسير با زمستان‌هاي بسيار سرد و طولاني دارد. بارزترين نقاط اين اقليم، دماوند و توچال است. اقليم كوهپايه‌ اين اقليم در ارتفاع دو تا سه هزار متري از سطح دريا قرار گرفته و داراي آب و هوايي نيمه مرطوب و سردسير و زمستان‌هايي به نسبت طولاني است. آب‌علي، فيروزكوه، دماوند، گلندوك، سد اميركبير و دره طالقان در اين اقليم قرار دارند.
اقليم نيمه ‌خشك و خشك با زمستان‌هاي كوتاه و تابستان‌هاي گرم، در ارتفاعات كمتر از ۲۰۰۰ متر واقع شده است. هر چه ارتفاع كاهش مي‌يابد،‌ خشكي محيط بيشتر مي‌شود. ورامين، شهريار و جنوب شهرستان كرج در اين اقليم قرار گرفته‌اند. هواي تهران در مناطق كوهستاني داراي آب و هواي معتدل و در دشت، نيمه‌بياباني است. تهران در مرز شرايط جوي بري و اقيانوسي قرار گرفته و تمايل آن به موقعيت بري بيشتر از وضعيت اقيانوسي است. جمعیت این استان در سال ۱۳۸۵، ۱۳٬۲۸۱٬۸۵۸ نفر بوده‌است.

استان چهارمحال ‌و ‌بختياري
استان چهارمحال‌وبختياري در بخش مركزي رشته كوههاي زاگرس بين پيش كوههاي داخلي و استان اصفهان واقع شده است. همچنین مركز استان (شهركرد) با ۲۱۵۰ متر ارتفاع در ميان مراكز استانها، بلندترين است (به همين سبب به بام ايران اشتهار يافته است). این استان دارای ۱۶ قله مرتفع با ارتفاع بیش از سه هزار و ۵۰۰ متر مربع می‌باشد و قله چهار هزار و ۵۴۸ متری زردکوه بختیاری در آن قرار دارد که مرتفعترين قله آن كلونجي نام دارد. ارتفاعات این استان سرچشمه سرشاخه‌هاي دو رودخانه دائمي زاينده رود و كارون مي‌باشد. وسعت اين استان در حدود ۱۶۵۳۳ كيلومتر مربع مي‌باشد.
به علت ماهيت كوهستاني مرتفع، كه در مسير بادهاي مرطوب سيستمهاي مديترانه‌اي قرار داشته و موجب صعود و تخليه بار اين سامانه‌ها مي‌گردد، اين استان داراي بارش نسبتاً مناسب مي‌باشد. غالبا در مناطق مرتفع نوع بارش به صورت برف مي‌باشد و وجود ارتفاعات پوشيده از برف يكي از ويژگيهاي اقليمي اين استان است. استان چهارمحال و بختياري بدليل دارا بودن ويژگيهاي خاص جغرافيايي و توپوگرافي از لحاظ آب و هوايي متنوع بوده و اقليم‌هاي متفاوتي در آن وجود دارد. بارشهاي منطقه غالباً تحت تأثير جريان‌هاي جوي مديترانه و عمدتاً كم فشار سودان قرار دارد كه از غرب و جنوب غرب وارد منطقه شده و به مدت ۸ ماه (مهر تا ارديبهشت) منطقه را تحت تأثير قرار مي‌دهد.
وجود رشته كوه زاگرس كه عمود بر مسير حركت اين جريان ها است، بارانهاي شديد و سنگين را در منطقه باعث مي‌شود. پربارش ترين بخش استان ارتفاعات غرب با متوسط بارش سالانه ۱۶۰۰ ميليمتر مي‌باشد. ساير مناطق پربارش استان ارتفاعات سبز كوه با متوسط ۱۴۰۰ ميليمتر و ارتفاعات جنوب غرب استان با بارش ۹۰۰ ميليمتر مي‌باشد. كم بارش ترين ناحيه استان نواحي شرقي و شمال شرقي با متوسط بارش سالانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ ميليمتر است.
براساس آخرين سرشماري عمومي نفوس و مسكن در سال ۱۳۸۵ استان چهارمحال و بختياري داراي ۸۵۸ هزار نفر جمعیت بود. در این استان مردم شهرهای شهرکرد، بروجن و فرخ‌شهر و برخی دیگر مناطق به زبان فارسی و بختياري صحبت می‌کنند. مردم شهرستانهای لردگان، اردل، کوهرنگ و فارسان به گویش بختیاری تکلم می‌کنند و گویش ترکی قشقایی نیز در برخی از شهرها و روستاها از جمله شهرهای سامان، بن، کیان و طاقانک رایج است.

استان خراسان جنوبی
این استان به مرکزیت شهر بیرجند با مصوبه مجلس شورای اسلامی و پس از تقسیم استان خراسان به سه استان، در سال ۱۳۸۲ ایجاد شد. مساحت این استان ۹۵٬۳۸۵ کیلومتر مربع است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت آن برابر با ۶۰۰٬۵۶۸ نفر می‌باشد. طبیعت خاص استان خراسان جنوبی دشت بزرگ لوت و چشم اندازهای زیبای آن در جنوب استان خراسان جنوبی است. اين منطقه داراي آب و هواي نيمه معتدل و مرطوب با زمستان های سرد و تابستان های گرم است. ميانگين بارش اين استان به ۲۵۰ ميلي متر می رسد.

استان خراسان رضوی
استان خراسان رضوی با مساحت ۱۱۸۸۵۴ کیلومتر مربع و به مرکزیت شهر مشهد نیز با مصوبه دولت در سال ۱۳۸۳ خورشیدی و پس از تقسیم استان خراسان به سه استان ایجاد شد. افزودن واژه رضوی به نام این استان از سوی دولت کنونی، به افتخار وجود آرامگاه هشتمین امام از امامان شیعه به نام امام رضا علیه السلام در مرکز این استان صورت گرفته‌است. این استان بطور كلی دارای شرایط آب و هوایی معتدل و سرد كوهستانی است. تعداد کل جمعیت استان بر اساس آمار سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵ تعداد ۵٬۵۹۳٬۰۷۹ نفر بود.

استان خراسان شمالی
به مرکزیت شهر بجنورد سومین استان تقسیم شده از استان خراسان در سال ۱۳۸۳ است. مساحت این استان ۲۸۴۳۴ کیلومتر مربع است. استان خراسان شمالی یکی از استانهای متنوع در زمینه آب و هوا است. مناطقی مثل بجنورد و شیروان معتدل کوهستانی، مناطقی مثل غرب شهرستانهای «مانه و سملقان» و «راز و جرگلان» معتدل و دارای جنگل به قسمی که قسمتی از پارک جنگلی سرسبز گلستان در این استان قرار دارد و مناطقی مثل جاجرم که کویری هستند. آب و هواهای مختلف این استان را تشکیل می‌دهند.
پوشش گیاهی این استان با توجه به آب و هوای به طرز چشمگیری متنوع و متغیر است. به طوری که در این استان جنگل‌های برگ ریز و ارس، کویر، مراتع ضعیف و بسیار قوی و انواع دیگری از پوشش گیاهی به فاصله کمی از هم مشاهده می‌شود. بلندترین قله استان سالوک نام دارد که ارتفاع آن نزدیک به ۳۰۰۰ متر است. از لحاظ زمین شناسی قسمتی از کوههای هزار مسجد در شرق استان قرار دارد و دو رشته کوه آلاداغ و کپه داغ که ادامه رشته کوه عظیم البرز هستند نیز در تشکیل عوارض زمین شناسی این استان دخیل اند. جمعیت این استان بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، ۸۱۱۵۷۲ نفر می‌باشد. اقوام ساکن در استان خراسان شمالی شامل فارس‏ها، کرمانجها، ترکها، ترکمنها و تاتها می‌باشند. زبانهای رایج نیز فارسی، کرمانجی و ترکی می‌باشد.

استان خـوزستان
استان خوزستان دارای مساحتي حدود ۶۴۲۳۶ كيلومتر مربع است و مركز آن شهر اهواز است. از نظر عوارض طبیعی شمال و شرق خوزستان را سلسله جبال زاگرس فراگرفته است كه ارتفاعات آن در جهت جنوب غربي كاهش مي‌يابد، به‌طوري كه در نواحي جنوب‌تر به صورت تپه ماهورهايي نمايان مي‌شود. استان خوزستان را از نظر پستي و بلندي مي‌توان به دو منطقه كوهستاني و جلگه‌اي تقسيم كرد. منطقه‌ كوهستاني در شمال و شرق استان قرار گرفته و منطقه جلگه‌اي آن از جنوب دزفول، مسجدسليمان، رامهرمز و بهبهان آغاز شده و تا كرانه‌هاي خليج‌فارس و اروند رود ادامه مي‌باد. رودهای این استان شامل کارون، کرخه، دز، انديمشك، هندیجان، جراحی، مارون و اروند جزو پرآب‌ترین رودهای ایران هستند.
استان خوزستان داراي آب و هواي مختلف است آب و هوايي نيمه‌بياباني كه شهرهاي آبادان، خرمشهر، ماهشهر، هنديجان، دشت‌آزادگان و نواحي دزفول، بهبهان، رامهرمز، شوشتر و نواحي شمال اهواز را در بر مي‌گيرد.آب وهواي استپ گرم كه نواحي شمال دزفول، بهبهان، رامهرمز، شوشتر و شمال اهواز را دربرمي‌گيرد. استان خوزستان تحت‌ تأثير سه‌نوع باد قرار دارد اولين باد، جريان سرد نواحي كوهستاني و دومين باد (شرجي)، جريان گرم و رطوبي از خليج‌فارس است كه به سوي جلگه مي‌وزد. سومين‌باد يا باد سوم از عربستان مي‌وزد و هميشه مقداري شن و خاك و رطوبت همراه دارد.
این استان با جمعیّت ۳٬۷۴۶٬۷۷۲ نفر در جنوب غربی ایران در جوار خلیج فارس و اروندرود قرار دارد و مرکز استخراج نفت ایران است. در سال ۱۳۰۸ خورشیدی نخستین چاه نفت ایران توسط گروهی بریتانیایی به سرپرستی ویلیام ناکس دارسی در شهر مسجد سلیمان در خوزستان حفر و نفت از آن استخراج شد. این چاه که به «چاه شماره یک» مشهور است، نخستین چاه نفت در جهان است که از آن در مقیاس صنعتی نفت استخراج شده، و اولین گام در تاسیس صنعت نفت ایران و شرکت نفت انگلوپرشین بوده‌است.

استان زنجان
استان زنجان كه آن را فلات زنجان نيز مي نامند، در ناحيه مركزي شمال غربي ايران واقع شده است. مساحت استان معادل ۲۲۱۶۴ كيلومتر مربع مي‌باشد و مرکز آن نیز شهر زنجان است. استان مذكور از دو منطقه كوهستاني و جلگه اي تشكيل يافته است. مناطق كوهستاني اين استان اغلب داراي قله هاي مرتفع هستند و در نواحي شمالي شهرستان زنجان, بخش هاي مركزي، طارم عليا، طارم سفلي، ماه نشان، ايلات قاقازان و در غرب و جنوب غربي آن، شهرستان خدابنده (قشلاقات افشار) قرار گرفته اند. ساير نقاط استان را مناطق جلگه اي يا دشت هاي آن در برمي گيرند. از نظر آب و هوایی فصل سرماي منطقه از اوايل آذر ماه با بارش برف هاي پياپي كه سراسر استان و به ويژه ارتفاعات را مي پوشاند شروع مي شود و معمولاُ تا اواخر فروردين ماه ادامه دارد.
رودهای مهم در این استان قزل‌اوزن، زنجان‌رود، ابهر رود (رود کبیر) است. رود قزل اوزن رودی جوشان وخروشان است و از کوههای کردستان سرچشمه گرفته و پس از توقفی در پشت سد منجیل نهایتا وارد دریای خزر می‌گردد. بلندترین نقطه استان در ارتفاعات تخت سلیمان (بیش از ۳۰۰۰ متر) و کمترین در قزل‌اوزن در گیلوان (بیش از ۳۰۰ متر) می‌باشد. طبق نتايج مقدماتي سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال ۸۵‌ جمعيت استان زنجان، ۹۵۶ هزار و ۲۶۱ نفر است. زبان ترکی آذربایجانی زبان اکثریت اهالی استان زنجان است و همچنین زبان کردی و زبان تاتی و فارسی در برخی مناطق صحبت می‌شود.

استان سمنان
استان سمنان وسعتی برابر با ۹۷٬۴۹۱ کیلومتر مربع دارد و مرکز آن شهر سمنان است. استان سمنان به خاطر موقعیت جغرافیایی خود، دارای اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی است. بخش‌ قابل‌ توجهی‌ از محدوده‌ استان‌ سمنان‌ در منطقه‌ كویری‌ قرار گرفته‌ است‌. كویر كهك‌ در جنوب‌ گرمسار و كویر حاج‌ علی‌ قلی‌ در جنوب‌ دامغان‌ از جمله‌ نواحی‌ كویری‌ با ارزش‌ استان‌ سمنان ‌هستند. آب‌ و هوای‌ استان‌ سمنان‌ در نواحی‌ كوهستانی‌ سرد، در دامنه‌ كوهها معتدل‌ و در حواشی‌ كویر گرم‌ است‌. آب‌ و هوای‌ شهر دامغان‌ به‌ علت‌ وزش‌ بادهای‌ شدید شمالی‌ و بارندگی‌های‌ ناشی‌ از بادهای‌ نواحی‌ گرگان‌ و مازندران‌ زمستان‌های‌ سرد و تابستان‌های‌ معتدل‌ دارد. شهر سمنان‌ تابستان‌های‌ گرم‌ و زمستان‌های‌ معتدل‌ دارد. آب‌ و هوای‌ شاهرود در قسمت‌های‌ شمالی‌ سرد و در قسمت‌های‌ مركز معتدل‌ و در قسمت‌های‌ جنوبی‌ گرم ‌است‌. شهر گرمسار تابستان‌های‌ بسیار گرم‌ و زمستان‌های‌ نسبتاً سرد و بارانی‌ دارد و در ناحیه‌ صحرایی‌ و خشك‌ قرار دارد.
فضاهای‌ جنگلی‌ استان‌ عبارتند از جنگل‌های‌ طبیعی‌ مشتمل‌ بر نواحی‌ جنگلی‌ حاشیه‌ شمالی‌ استان‌ كه‌ادامه‌ جنگل‌های‌ كوهستانی‌ البرز است‌، جنگل‌های‌ ارس‌ دامنه‌های‌ جنوبی‌ رشته‌ كوههای‌ البرز كه‌ درختان‌ متراكم‌و بلند دارد، جنگل‌های‌ كویری‌ كه‌ در مناطق‌ چاه‌ جام‌ و خوار توران‌ از گونه‌های‌ تاغ‌ و گز بوجود آمده‌اند. جنگل‌های‌ دست‌ كاشت‌ كه‌ شامل‌ پارك‌های‌ جنگلی‌ و فضاهای‌ سبز احداثی‌ هستند كه‌ در اطراف‌ شهرها و مراكز جمعیتی‌ استان‌ ایجاد شده‌اند. از نظر ویژگی های جمعیتی در سال ۱۳۸۵، جمعیت استان ۵۸۹٬۷۴۲ نفر بوده است که تقریباً تمامی این جمعیت مسلمان و پیرو مذهب شیعه هستند.

استان فارس
استان فارس يكي از استانهاي جنوبي كشور ميباشد. وسعت استان فارس حدود ۱۳۳ هزار كيلومتر مربع است. مرکز استان فارس شهر شیراز است. منطقه فارس يكي از قديميترين مراكز تمدن ايران است. فارس در كتيبه هاي هخامنشي به صورت پارسه و در نوشته هاي يوناني پرميس آمده و معرب آن فارس است. آب و هواي فارس در شمال سردسير, در نواحي مركزي زمستانها معتدل و باراني و تابستانهاي گرم و خشك, و در جنوب و جنوب شرقي زمستانها معتدل و باراني و تابستانها بسيار گرم ميباشد. بلندترین قله فارس کوه بل واقع در جنوب شهر اقلید است که در تمام فصول گرم سال پوشیده از برف است.
جمعیت استان بر پایهٔ آخرین سرشماری در سال ۱۳۸۵ به تعداد ۴٬۳۳۶٬۸۷۸ نفر بوده است. زبان اكثريت مردم فارسي است اما عشاير ترك زبان (ايل قشقايي) به تركي و عشاير عرب زبان (ايل عرب) به عربي صحبت ميكنند. يكي از مناطق مهم عشايري ايران, استان فارس مي‌باشد و بزركترين ايل ايران (ايل قشقايي) با شش طايفه در فارس به كوچ روي ادامه مي‌دهند. علاوه بر ايل قشقايي ايل خمسه و ايل محسني و همچنين طوايف كوچكتري به زندگي عشايري خود در فارس ادامه مي‌دهند.

استان سيستان و بلوچستان
استان سيستان و بلوچستان با وسعتي حدود ۱۸۷۵۰۲ كيلومتر مربع، در جنوب شرقي ايران قرار دارد. اين استان پهناور در سمت شرق با كشور پاكستان ۹۰۰ كيلومتر و با كشور افغانستان ۳۰۰ كيلومتر مرز مشترك دارد؛ در قسمت جنوب با درياي عمان به طول تقريبي ۲۷۰ كيلومتر مرز آبي دارد ناحيه سيستان هشت هزار و صد و هفده كيلومتر مربع، در قسمت شمالي اين استان قرار دارد و حوزه مسطح و مسدودي است كه از آبرفت‌هاي دلتاي قديمي و فعلي رود هيرمند تشكيل شده است. ناحيه بلوچستان به مساحت صدو هفتاد و نه هزار و سي‌صد و هشتاد و پنج كيلومتر مربع منطقه وسيع كوهستاني است كه حد شمالي آن كوير لوت و حد جنوبي آن درياي عمان است. چندگانگي و تنوع مذهبي، گويش‌هاي مختلف و نمود تعلقات قومي و قبيله‌اي از ديگر ويژگي‌هاي اجتماعي اين استان است.
شمال استان، برآمده از آبرفت‌های رودخانه هیرمند است، که بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین جهان را در خویش جای داده‌است. کوه خواجه تنها پشتهٔ بلندی می‌باشد که در منطقه مسطح سیستان خود نمایی نموده و نزد اهالی از قداستی خاص برخوردار است. دشت سیستان که در گروه اقلیم بیابانی میانه قرار دارد، بارشی کمتر از ۶۵ میلی متر را در سال دریافت می‌کند و میزان تبخیر در آن به بیش از ۵۰۰۰ میلی متر می‌رسد. این شرایط در مجموع باعث خشکی فیزیکی شدید محیط بوده و در سالهایی که میزان ورودی آب رودخانه هیرمند کاهش می‌یابد، خشکسالی‌های مخرب توسعه پیدا می‌کند. وزش بادهای ۱۲۰ روزه که از اواخر بهار تا پایان تابستان می‌وزد در تشدید نیاز و خشکی محیط موثر است.
جنوب استان که وسعت متنوع اش را با دریای عمان گره زده‌است. این وادی دارای طبیعتی کوهستانی می‌باشد. مناطق جنوبی استان با توجه به مجاورت با دریای عمان و بهره گیری از بادهای موسمی اقلیم متفاوتی دارند. بالا بودن میانگین دما و پایین بودن نوسانات آن از مشخصه‌های اساسی اقلیم منطقه‌است. وجود مخروط آتشفشانی تفتان با ۳۹۴۱ متر ارتفاع در شمال بلوچستان مرکزی، شرایط اقلیمی متنوع و جالبی را فراهم آورده‌است. همچنین جمعيت استان بر اساس سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال ۱۳۸۵، ۲۴۰۵۷۴۲ نفر بوده است.

استان قـزويـن
استان قزوین از استان‌های شمال غربی ایران است که مرکز آن شهر قزوین است. منطقه قزوین در سال ۱۳۷۵ از استان تهران جدا شد و به همراه تاکستان از استان زنجان تشكيل استان تازه‌ای به نام استان قزوین را داد. مساحت این استان حدود ۱۵٬۸۲۰ کیلومتر مربع است. اين استان دارای دو ناحيه کوهستانی و دشتی می باشد. منطقه کوهستانی آن در شمال استان قرار دارد و دهستانهای الموت, رودبار و قسمتی از کوهپايه اقبال پشگلدره را در بر می گيرد. در همين ناحيه, بخشی از رشته کوه البرز از بخش شمال غربی و از استان گيلان به طرف جنوب غربی در داخل استان قزوين کشيده شده است.
سيالان و الموت دو قله از قله های معروف کوهستان های بخش غربی البرز می باشند. آب و هوای شهر قزوین بخاطر هم جواری با رشته‌ کوه‌های البرز از ناحیه شمال در تابستان خنک و در زمستان سرد است. میزان بارش شهر قزوین سالانه ۳۰۲ میلی‌متر در سال است. آب و هوای قزوین در منطقه کوهستانی شمال آن در زمستان ها سرد و پر برف و در تابستان ها معتدل است. براساس نتايج سرشماري سال ۱۳۸۵ كشور، استان قزوين ۱۱۴۳۲۰۰ نفر جمعيت دارد. این استان به لحاظ اجتماعی تركیب قومی متنوعی دارد که شامل اقوام فارس، ترک، تات، و غیره است. این استان اصلی‌ترین منطقهٔ تات‌نشین ایران است و بیشتر تات‌ها در شهرستان تاکستان زندگی می‌کنند.

استان قم
استان قم دارای مساحتی حدود ۱۴۶۳۱ کیلومتر مربع است. مرکز این استان شهر قم است. آب و هوای قم در طبقه بندی اقلیمی کشور در زمره آب و هوای نیمه بیابانی (جزو اقلیم کویری و خشک) محسوب می‌شود چون نزدیک به منطقه بیابانی مرکز ایران است. تابستان‌های آن گرم و خشک و زمستان‌های آن کم و بیش سرد است. اختلاف دمای سالانه نسبتاً زیاد و در اغلب اوقات خشکی هوا غلبه دارد. علیرغم آب و هوای خشک و نیمه بیابانی این استان مناطق خوش آب وهوایی اطراف شهر قم وجود دارد که برخوردار از آب و هوای سرد کوهستانی بوده و محل مناسبی برای گذران تعطیلات و ایام گرم سال می‌باشد. جمعیت شهرستان قم در سال ۱۳۸۵ برابر با ۹۵۹,۸۵۲ نفر بوده‌است.

استان کردستان
كردستان با وسعتي معادل ۲۸۲۰۳ کیلومتر مربع در غرب ايران قرار دارد و مرکز آن شهر سنندج است. اين استان كه در دامنه‌ها و دشت‌هاي پراكنده سلسله جبال زاگرس مياني قرار گرفته است، ۱۴۳۸۵۴۳ نفر جمعیت دارد که بیشتر آنها به شاخه های گوناگون زبان کردی تکلم می¬کنند. اين استان منطقه‌اي كاملاً‌ كوهستاني است كه از مريوان تا دره قزل‌اوزن و كوه‌ههاي زنجان جنوبي در مشرق گسترده شده است. ناهمواري‌هاي اين استان كه تحت ‌عنوان ناحيه كوهستاني كردستان مركزي بررسي مي‌شود، مشتمل ‌بر دو بخش غربي و شرقي است. اين دو قسمت از نظر شكل پستي و بلندي و جنس زمين متفاوتند. قسمت وسيعي از سنندج، مريوان و سرزمين‌هاي اطراف آنها تا جنوب كردستان بخش كوهستاني غربي را تشكيل مي‌دهد.
در اين ناحيه شعبه‌هاي رود قزل‌اوزن در شرق و شمال شرقي و رود سيروان در حنوب چهره زمين را به‌طور كامل تغيير داده‌اند. بخش كوهستاني شرقي، قسمت‌هاي شرقي سنندج را دربرمي‌گيرد و درحد فاصل ناحيه غربي و شرقي،‌ يك رشته از ارتفاعات آتشفشاني شمالي - جنوبي را به‌وجود مي‌آورد. مرتفع‌ترين دشت اين ناحيه «هوه‌تو» خوانده مي‌شود كه با دو هزار و دويست متر ارتفاع در شمال سنندج واقع شده است. بلندترين كوه‌‌هاي اين ناحيه،‌ شاه‌نشين در شمال بيجار،‌ شيدا در مركز و پنجه علي بين قروه و سقز است. استان كردستان به‌طور كلي تحت تأثير دو جريان عمده هواي گرم و سرد قرار دارد و اقليم‌هاي گوناگوني را به‌وجود مي‌آورد.
اقلیم كردستان متاثر از توده های هوای گرم و مرطوب مدیترانه ای است كه این توده ها موجب بارندگی هایی در بهار و ریزش برف در زمستانها شده است. این توده های هوایی كه از اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه با برخورد به ارتفاعات زاگرس بخش قابل توجهی از رطوبت را بصورت بارش های پراكنده برف و باران در این منطقه نشان میدهند. نفوذ توده‌های مرطوب زمستانی و بهاری در مریوان و دریاچه زریوار تأثیر فراوانی در مرطوب و معتدل شدن هوای این ناحیه دارد. میزان رطوبت و بارش مناسب باعث ایجاد جنگل‌های انبوه بلوط و گونه‌های مختلف درختان جنگلی شده است. بيشترين ميزان بارش جوي در ناحيه غربي استان (شهرهاي بانه و مريوان) حدود هشتصد ميلي‌متر در سال و كمترين ميزان بارندگي آن در ناحيه شرقي حدود چهارصد ميلي‌متر در سال است.

استان كرمان
استان كرمان در جنوب شرقي ايران واقع شده و مرکز آن شهر کرمان است. مساحت اين استان در حدود ۱۷۵۰۶۹ كيلومتر مربع مي‌باشد و جمعیت این استان طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران برابر با ۵۱۵٬۱۱۴ نفر بوده‌است. ارتفاعات اين استان از رشته كوه‌هاي مركزي ايران چين خوردگي‌هاي آتشفشاني آذربايجان شروع مي‌شود و تا بلوچستان امتداد دارد و دنباله آن چندين بار در فلات مركزي به وسيله حوزه‌هاي پست داخلي و كوير قطع مي‌شود. رشته كوه‌هاي مركزي در اين منطقه دشت‌هاي وسيع استان را از يكديگر جدا مي‌سازند. اين كوه‌ها به طور كلي ۲ رشته عمده هستند كه از شمال غربي به جنوب شرقي كشيده شده‌اند و مهم ترين آن رشته كوه‌هاي بشاگرد كوهبنان است.
اين رشته كوه‌ها دنباله كوه‌هاي جندق و بيابانك هستند كه تا كرمان و بم گسترش يافته‌اند. رشته دوم كوه‌هايي هستند كه از يزد تا كرمان و چال جازموريان كشيده شده‌اند و به موازات رشته اول امتداد دارند. استان کرمان دارای آب و هوای متنوعی است. مثلاً در قسمت‌های شمالی که نزدیک کویر است، آب و هوای خشک و کویری و در قسمت جنوبی آب و هوایی معتدل و دلپذیر دارد. بیشتر نقاط شهر کرمان با کوه احاطه شده‌است. کرمان شب‌های زمستانی بسیار سردی دارد. کوه‌های جوپار و پلوار و جفتان در جنوب و جنوب شرق کرمان در تمام طول سال برف دارند. متوسط مقدار باران در طول سال در کرمان معادل ۱۳۵ میلی متر است. به دلیل نزدیکی کرمان به کویر لوت، این شهر در تابستان گرم و در بهار دارای طوفانهای شن می‌باشد، ولی بطور کلی آب و هوای این شهر به نسبت خنک است.

استان کهگيلويه و بوير احمد
کهگیلویه و بویراحمد. مرکز آن شهر یاسوج است و با مساحتی حدود ‪ ۱۶‬هزار و ‪۲۴۹‬ کیلومتر مربع، سرزمینی نسبتاً مرتفع و کوهستانی است. حدود سه چهارم مساحت منطقه از ارتفاعات و تپه ماهورها تشكیل شده است. دشتها تنها یك چهارم مساحت را تشكیل می دهند. بلندترین نقطه در این استان قله ی دنا واقع در شهرستان دنا با ارتفاع ۴۴۰۹ متر و پست ترین نقطه ی آن چره زن در جنوب غربی بی بی حكیمه در شهرستان گچساران می باشد كه ۱۹۷ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. كوههای این استان از رشته كوههای زاگرس به شمار می روند كه در شمال با داشتن یخچال های طبیعی سرچشمه رودهای پرآب هستند.
آب و هوای استان بدلیل كوهستانی بودن و امتداد این كوهها از شمال غربی به جنوب شرقی و بلندی آنها، همچون سدی در مقابل توده های فعال جوی مقاومت می‌كنند. از این رو در تنوع آب و هوایی استان مؤثر واقع شده اند و دو نوع آب و هوای سردسیری و گرمسیری به وجود آمده است.
ناحیه ی سردسیر این ناحیه تقریباً نیمی از كل مساحت استان را در بر گرفته است و قسمت شمال و شرق استان را به خود اختصاص داده است. در این ناحیه میزان بارش برف و باران زیاد بوده و از جنگل های انبوه بلوط، بنه، كیكم، بادام، و سرو كوهی پوشیده شده است. میزان بارندگی در این ناحیه بین ۵۴۰ تا ۸۸۴ میلی متر می باشد.
ناحیه گرمسیری این ناحیه بیش از نیمی از كل مساحت استان را در بر گرفته است. در جنوب و غرب استان واقع شده و در مسیر وزش بادهای گرم خوزستان قرار دارد. در تابستان آب و هوای گرم و خشك دارد. و میزان بارندگی در آن كم است. در فصل های پائیز و زمستان آب و هوای ملایم بهاری دارد و سبب می شود سرتاسر منطقه از گل و گیاه پوشیده شود. متوسط میزان بارندگی در ناحیه گرمسیری بین ۳۰۰ تا ۴۲۰ میلی متر است.
به علت وجود مناطق مرتفع و وزش بادهای مرطوب هر دو منطقه ی سردسیر و گرمسیری از میزان بارندگی خوبی برخوردارند. این بارندگیها باعث به وجود آمدن رودهای متعددی در این استان شده اند. مهمترین رودهای كهگیلویه و بویراحمد عبارتند از رود مارون، رود بشار كه به نام های گرم، خرسان، و نهايتا كارون مشهور است و از ارتفاعات یاسوج سرچشمه می گیرد. جمعیت کهگیلویه و بویراحمد بر پایه سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵ برابر با ۶۳۴،۲۹۹ نفر بوده است. یکی از مهمترین اقوام ساکن در این استان را لرها تشکیل می دهند که به زبان لری نیز صحبت می‌کنند.

استان كرمانشاه
استان کرمانشاه در غرب ایران واقع شده‌است. شهر كرمانشاه مركز استان كرمانشاه مي‌باشد و وسعت این استان ۲۴۹۹۸ کیلومتر مربع است. استان كرمانشاه ناحيه‌اي كوهستاني است كه بين فلات ايران و جلگه بين‌النهرين قرار گرفته و سراسر آن را قله‌ها و ارتفاعات سلسه كوه‌هاي زاگرس پوشانده‌اند و در محدوده اين استان به صورت مجموعه‌اي از رشته‌كوههاي موازي پديدار گشته كه دشتهاي مرتفع كوهستاني درميان آنها شكل گرفته و بستر گذرگاه‌هاي مهم زاگرس را به وجود آورده است. کوههای عمده شهرستان عبارتند از بیستون، پرآو که در شمال شرقی شهر کرمانشاه قرار دارند و سفید کوه که در جنوب شرقی شهر واقع شده ‌است.
کوه پراو بلندترین قله شهر کرمانشاه با ۳۳۵۷ متر از سطح دریا کوهی است که همواره پوشیده از برف است. غار پرآو که شهرت جهانی دارد یکی از بزرگترین غارهای دنیاست و در کوه پرآو واقع شده‌است. مهمترین رودخانه‌های کرمانشاه عبارتند از قره‌سو، آبشوران و چم‌بشیر. کرمانشاه را از دید گوناگونی آب و هوائی و قومی و مذهبی هندوستان ایران لقب داده‌اند چرا که از لحاظ آب و هوایی دارای چهار فصل در یک زمان است. شهر کرمانشاه دارای اقلیم معتدل کوهستانی است. جمعیت این استان بنا بر برآوردهای سال ۱۳۸۵ خورشیدی ۱٬۹۰۲٬۷۶۰ نفر است و اکثریت آنها کرد و مسلمان می¬باشند.

استان گـلستان
استان گلستان از استان‌های شمالی ایران است که مرکز آن شهر گرگان است. مساحت این استان بالغ بر ۷۴/۲۰۴۳۷ کیلومتر مربع است. استان گلستان از نظر ناهمواری به سه ناحیه زیر تقسیم می‌شود
• ناحیهٔ کوهستانی این ناحیه از ارتفاع ۵۰۰ متری تا بیش از ۳۰۰۰ متر را در بر گرفته و پوشیده از گونه‌های جنگلی و مرتعی است.
• ناحیهٔ کوهپایه‌ای این ناحیه شامل تپه‌های کوچک بادرُفت، تپه‌ماهورها و بدبوم‌ها است که پوشیده از اراضی جنگلی هستند.
• ناحیه جلگه‌ای و اراضی پست ارتفاع این ناحیه در حاشیه دریای مازندران و خلیج گرگان پایین‌تر از سطح دریای آزاد و به تدریج به سمت شرق به ارتفاع افزوده می‌شود. این منطقه محل استقرار شهرها و اکثر روستاهای استان است. به لحاظ تراکم جمعیت، اراضی کشاورزی، صنایع، دامپروری از اهمیت بسزایی برخوردار است.
بخش بیشتر استان گلستان آب‌وهوای معتدل مدیترانه‌ای دارد ولی جلگهٔ گرگان به لحاظ مجاورت با صحرای ترکمنستان، دوری از دریا و کاهش ارتفاعات، آب و هوای نیمه بیابانی و گرم دارد. دو شهر رامیان و گرگان دارای بیشترین بارندگی سالیانه هستند. جنگلهای مرطوب دامنه‌های شمالی البرز در مشرق به جنگلهای مینودشت و گلستان می‌رسد. قله چالویی شاه‌کوه از مهم‌ترین قله‌های استان گلستان و ارتفاع آن ۳۷۵۰ متر است. مراتع عمدهٔ قشلاقی استان در جلگه گرگان است که بین رودخانه گرگان و مرکز ترکمنستان قرار دارند. جمعیت استان بر اساس سرشماری سال ۸۵ حدود ۱٫۶۵۰٫۰۰۰ نفر بوده‌است که در این میان ترکمن ها از مهمترین اقوام ساکن در این استان هستند.

استان گيلان
استان گيلان با مساحت ۱۴۷۱۱ كيلومتر مربع در ميان رشته كوههاي البرز و تالش در شمال ايران جاي گرفته است و مرکز آن شهر رشت است. این استان شامل بخشهای شمال غربی رشته کوه البرز و بخش غربی کرانه‌های جنوبی دریای خزر می‌باشد. طبیعت گیلان سرسبز و پوشیده از جنگل و دارای آب و هوای معتدل و مرطوب است. آب و هوای گیلان، معتدل مدیترانه ای و ناشی از آب و هوای کوهستانی البرز و دریای کاسپين است. همچنین، به علت فراوانی نزولات جوی در گیلان، شهر رشت را شهر باران می‌نامند. آب و هوای این استان، از رطوبت زیادی برخوردار است.
رشته‌کوه البرز، با ارتفاع متوسط ۳۰۰۰ متر، همانند دیواری در باختر و جنوب آن کشیده شده‌است. بلند مرتبه ترین ارتفاع گیلان، کوه سماموس، واقع در شهرستان رودسر است گیلان، جز از طریق دره منجیل، راه زمینی دیگری به فلات ایران ندارد. گیلان، از طریق چابکسر با استان مازندران و از طریق آستارا با جمهوری آذربایجان، راه زمینی دارد. رود سفيد تمشك كه بين چابكسر و رامسر جاري است،‌ آن را از استان مازندران جدا مي‌كند.
جمعیت این استان، طبق آخرین سرشماری، در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، حدود ۲٬۶۰۰٬۰۰۰ نفر بوده‌است. زبان گفتاری بیشینهٔ مردم گیلان، گیلکی است. حدود سه میلیون نفر گیلکی را به عنوان زبان اول یا دوم گپ‌می‌زنند. نواحی باختری و شمال باختری گیلان، تالشی‌ زبان است و گویش رودباری در جنوب گیلان (به ویژه در شهرستان رودبار) استفاده می‌شود.

استان لـرستان
لرستان یکی از استان‌های غربی ایران است که ۲۸٫۲۹۴ کیلومتر مربع مساحت دارد. لرستان سرزمینی کوهستانی است و غیر از چند دشت محدود، سراسر آن را کوههای زاگرس پوشانده‌است. اشترانكوه با چهار هزار و پنجاه متر ارتفاع بلندترين نقطه استان لرستان است. استان لرستان داراي آب و هواي متنوع است. در زمستان، هنگامي كه در شمال لرستان برف و كولاك و سرماي شديد جريان دارد، قسمت‌هاي جنوبي آن از هواي مطبوع و باراني برخوردار است. بخشهاي غربي مانند سفيدكوه نسبت به قسمتهاي شرقي، يعني دورود و اليگودرز، نزولات جوي بيشتري دارد.

تنوع آب و هوايي در شهرهاي استان به وضوح مشاهده مي‌شود بطوري كه خرم‌آباد از اعتدال زمستاني و گرماي تابستاني، بروجرد از سرماي زمستاني و اعتدال تابستاني، و اليگودرز از آب وهواي بسيار سرد در زمستان و معتدل در تابستان برخوردار است. جمعیت استان در سرشماری سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۱٫۷۱۶٫۵۲۷ نفر گزارش شده‌است. اکثر جمعیت استان را طایفه‌ها و تیره‌هایی از قوم ایرانی لر تشکیل می‌دهند که گویش ایشان لری است.

استان مازندران
مازندران استانی در شمال ایران و در کرانه‌های جنوبی دریای کاسپين می‌باشد که ۲۳٬۷۵۶ کیلومتر ‌مربع مساحت دارد. مرکز این استان شهر ساری است. قله دماوند مرتفع ترین قله ایران در مازندران و در شهرستان آمل قرار دارد. طبیعت‌ استان‌ مازندران‌ تحت‌ تأثیر عرض‌ جغرافیایی‌، سلسله‌ جبال‌ البرز، ارتفاع‌ از سطح‌ دریا، دوری‌ و نزدیكی‌ به‌ دریا، بیابان‌های‌ جنوبی‌ تركمنستان‌، وزش‌ بادهای‌ محلی‌ و ناحیه‌ای‌ و پوشش‌ گیاهی‌ و جنگلی‌ قرار دارد. به‌ همین‌ جهت‌ آب‌ و هوای‌ مازندران‌ در كانون‌های‌ مختلف‌ جغرافیایی‌ متفاوت‌ و گوناگون‌ است‌ و انواع‌ آن‌ عبارتند از آب‌ و هوای‌ معتدل‌ خزری‌، كه‌ تابستان‌های‌ گرم‌ و مرطوب‌ و زمستان‌های‌ معتدل‌ و مرطوب‌ دارد.
آب‌ و هوای‌ معتدل‌ كوهستانی‌، كه‌ زمستان‌های‌ سرد با یخبندان‌ و تابستان‌های‌ معتدل‌ و كوتاه‌ دارد. آب‌ و هوای‌ سرد كوهستانی‌، كه‌ یخبندان‌های‌ طولانی‌ و زمستان‌های‌ سرد و تابستان‌های‌ كوتاه‌ و خنك‌ دارد. ریزش‌های‌ جوی نواحی‌ كوهستانی‌ غالباً به‌ صورت‌ برف‌ است‌ كه‌ تا اواسط‌ دوره‌ گرما نیز دوام‌ می‌آورد. جمعیت استان بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، ۲٬۸۹۳٬۰۸۷ نفر بوده است. زبان اکثریت مردم مازندران مازندرانی است، ولی بیشتر مردم مازندران با زبان فارسی نیز آشنایی دارند.

استان مرکزي
استان مركزي با مساحتي معادل ۲۹۵۳۰ كيلومتر مربع تقريباُ در مركز ايران قرار دارد و مرکز آن شهر اراک است. استان‌ مركزی‌ دارای‌ آب‌ و هوای‌ نیمه‌ بیابانی‌، معتدل‌ كوهستانی‌ و سرد كوهستانی‌ است‌. این‌ استان‌ تحت‌ تأثیر جریان‌ فشار زیاد آسیای‌ مركزی‌، برف‌ و سرمای‌ زیاد، جریان‌ فشارهای‌ اقیانوس‌ هند همراه‌ با طوفان‌های ‌گرد و خاك‌، جریان‌ اقیانوس‌ اطلس‌ و دریای‌ مدیترانه‌ همراه‌ با رطوبت‌ و باران‌ قرار دارد. به‌ علت‌ تنوع‌ آب‌ و هوایی‌، میزان‌ رطوبت‌ هوا و باران‌ نیز در شهرستان‌های‌ استان‌ متفاوت‌ است‌. ریزش‌های‌ جوی‌ در مناطق‌ كوهستانی‌، اغلب‌ به‌ صورت‌ برف‌ و در مناطق‌ كم‌ ارتفاع‌ بیشتر به‌ صورت‌ باران‌ ظاهر می‌شود. شمال‌ استان‌ در ناحیه‌ سربند جزو كم‌ باران‌ترین‌ نواحی‌ و ارتفاعات‌ شازند در جنوب‌ غرب‌، از پر باران‌ترین‌ مناطق ‌استان‌ به شمار می‌آیند.
جمعیت استان طبق آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۱۳۲۶۸۲۶ بوده‌است. بیشتر مردم استان مرکزی به زبان فارسی سخن می‌گویند. همچنین در شهر دلیجان مردم به زبان راجی حرف می‌زنند که ریشه در زبان مادی دارد. قبل از ورود اسلام به ایران اهالی این منطقه پیرو دین زرتشتی بودند و وجود آتشکده‏های گوناگون مانند آتشکوه وره در آشتیان و آتشکده خورهه در محلات و آتشکده برزو در راهجرد شاهد این مدعاست.هم اکنون اهالی استان مرکزی اکثرا مسلمان و شیعه هستند و مسیحیان ارمنی و زرتشتیان و عده‏ای کم از کلیمیان از اقلیت‌های مذهبی این استان هستند.

استان هرمزگان
استان هرمزگان با وسعت ۸/۶۸۴۷۵ كيلومتر مربع، در جنوب ایران و در شمال تنگه هرمز قرار دارد. کرانه‌های این استان در شرق بر دریای عمان و در غرب بر خلیج فارس قرار دارند. تنگه هرمز، يكي از حساس‌ترين و حياتي‌ترين گذرگاه‌هاي آبي عصر حاضر، در قلمرو سياسي اين استان قرار دارد.. همچنين چهارده جزيره كوچك وبزرگ به نام‌هاي ابوموسي، بني فرور، تنب بزرگ و كوچك، سيري، شتور، فرور، كيش، لاوان، قشم، لارك، هرمز، هندورابي و هنگام در محدوده آب‌هاي ساحلي اين استان قرار دارند.
بخش عمده‌اي از مساحت اين استان را مناطق كوهستاني در برگرفته‌اند. كوه‌هاي اين منطقه ادامه رشته كوه‌هاي زاگرس‌اند كه به تدريج از شمال شرقي به جنوب شرقي امتداد مي‌يابند. با توجه به مشخصات اقليمي و استقرار استان هرمزگان در منطقه فوق حاره‌اي، گرمي هوا مهم‌ترين پديده مشهود اقليمي آن است. استان هرمزگان از مناطق گرم و خشك ايران است و اقليم آن تحت تأثير آب و هواي نيمه‌بياباني و بياباني قرار دارد. هواي نوار ساحلي در تابستان‌ها، بسيار گرم و مرطوب است و گاهي نيز دماي آن از پنجاه و دو درجه سانتي‌گراد تجاوز مي‌كند.. از ويژگي‌هاي آب و هوايي استان هرمزگان، يك فصل طولاني گرم و يك فصل كوتاه خنك است. فصل گرم همراه با هواي شرجي نه ماه به درازا مي‌كشد. نزولات‌ جوی‌ استان‌ اندك‌است‌. رطوبت‌ نسبی‌ در نواحی‌ ساحلی‌ بسیار بالاست و بين بيست تا صد در صد نوسان دارد.
جمعیت استان براساس سرشماری سال ۱۳۸۵، تعداد ۱۴۰۳۶۷۴ نفر بوده است. زبان مردم هرمزگان عموما لهجه هاي گوناگون گويش بندري است كه از زير شاخه هاي زبان فارسي و لري است که داراي پيوندهايي با زبان مردم لارستان استان فارس ميباشد. ونيز در نواحي غربي و جزاير ايراني خليج فارس زبان عربي رايج است،همچنين در نواحي شرقي مانند جاسك زبان بلوچي رواج دارد.

استان همدان
استان همدان با مساحت حدود ۲۰هزار كيلومتر مربع جزو استانهاي غربي ايران است و مرکز آن نیز شهر همدان است. اين استان منطقه اي است مرتفع. بلندترين نقطه استان همدان، قله الوند با ارتفاع ۳۵۷۴ متر است. كوهستان الوند كه از شمال غربي به جنوب شرقي كشيده شده است جزو پيشكوه هاي داخلي زاگرس است. این كوه در جنوب و غرب شهر همدان قرار گرفته است و توده اي از سنگ گرانيت است. به طور كلی‌ مناطق‌ مرتفع‌ استان‌ آب‌ و هوای‌ سرد كوهستانی‌ و مناطق‌ جنوبی‌ آن‌، آب‌ و هوای‌ معتدل‌ كوهستانی ‌دارد. دشت‌های‌ وسیع‌ شمال‌ و شمال‌ شرقی‌ استان‌ در مسیر بادهای‌ شدید می‌باشند. توده‌های‌ هوا به‌ راحتی ‌این‌ نواحی‌ را تحت‌ تاثیر قرار می‌دهند. در استان‌ همدان‌ وزش‌ باد تقریباً در تمام‌ ماههای‌ سال‌ ادامه‌ دارد.
براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ نفوس و مسکن کشور، استان همدان ۱,۷۰۳,۲۶۷ نفر جمعیت دارد. در استان همدان زبان‌ها و گویش‌های گوناگونی رایج است که فارسی، ترکی، لری، لکی و کردی از مهم‌ترین آن‌ها به‌شمار می‌روند. فارس‌ها بیش‌تر ساکنان مرکز استان را تشكيل می‌دهند و از قدیمی‌ترین مردم این منطقه محسوب می‌شوند که از دوران مادها در این سرزمین اسکان یافته‌اند.

استان يزد
استان يزد در مركز ايران در قلمرو سلسله جبال مركزي ايران قرار دارد و مرکز آن شهر یزد است. این استان در حدود ۷۲۱۵۶ كيلومتر مربع وسعت دارد. یزد منطقه‌ای خشك و بیابانی است. اقلیم‌ استان‌ یزد به‌ دو علت‌ اساسی‌ خشك‌ است‌. اول‌ آنكه‌ بر روی‌ كمربند خشك‌ جهانی‌ واقع‌ شده‌ و دیگر آنكه‌ از دریاهای‌ آزاد عمان‌ و خلیج‌فارس‌ و دریاچه‌های‌ داخلی‌ و بادهای‌ رطوبت‌زای‌ دریایی‌ بسیار دور است‌. عامل‌ مهم‌ اعتدال‌ نسبی‌ آب‌ و هوای‌ یزد كه‌ قابلیت‌ زیست‌ نسبتاً مناسبی‌ به‌ آن‌ بخشیده‌ است‌، ارتفاعات ‌مهمی‌ است‌ كه‌ در اطراف‌ آن‌ پدید آمده‌ و به‌ طور موضعی‌ در بهبودی‌ هوای‌ استان‌ اثر می‌گذارند و لذا مناطقی‌ با ارتفاع‌ بیش‌ از ۲۵۰۰ متر از اعتدال‌ و رطوبت‌ نسبی‌ بیشتری‌ برخوردار هستند.
شیر كوه‌ كه‌ مانند دیواری ‌قسمت‌های‌ مركزی‌ استان‌ را از بخش‌ غربی‌ آن‌ (چاله‌ ابرقو) جدا می‌كند، همواره‌ از برف‌ و یخ‌ پوشیده‌ شده‌ و در تامين‌ آب‌ شهرهای‌ یزد، تفت‌ و مهریز نقش‌ مهم‌ و اساسی‌ دارد. به‌ استثنای‌ منطقه‌ كوهستانی ‌شیر كوه‌، سایر نقاط‌ استان‌ یزد اقلیم‌ گرم‌ و خشك‌ و بیابانی‌ دارد كه‌ از غرب‌ و جنوب‌ غربی‌ به‌ طرف‌ شمال‌ شرقی ‌و شرق‌ خشك‌تر می‌شود. يزد به معني پاك و مقدس است و شهر يزد نيز به مفهوم شهر خدا و سرزمين مقدس است. جمعيت استان بر اساس سرشماری سال ۸۵ بیش از ۹۹۰۰۰۰ نفر می باشد. همچنین ذکر این نکته ضروری است که گروه بزرگی از زرتشتیان ایران در استان یزد زندگی می‌کنند.


2) جغرافیای انسانی

اطلاعات جمعیتی ایران
طبق آخرین سرشماری مرکز آمار ایران جمعیت ایران در سال 91 برابر است با 76,781,811 نفر. جمعیت ایران در نیمه دوم قرن بیستم به شدت افزایش یافت . اگرچه در سال های اخیر نسبت تولد در ایران به حد چشمگیری کاهش یافته است. بررسی ها نشان می دهد کندی نسبت رشد جمعیت ایران تا سال ۲۰۵۰ که در بالای ۹۰ میلیون نفر تثبیت می شود ، ادامه خواهد یافت. سن بیش از نیمی از جمعیت ایران زیر ۲۴ سال ، یک چهارم آنان ۱۵ ساله یا کمتراست. ایران از لحاظ قومی و زبانی متنوع است و گروه های قومی گوناگون در بعضی از شهرهای آن ، مانند تهران ، در کنار هم زندگی می کنند.
تولید ناخالص ملی کشور ۷/۸ در صد در ۲۰۰۷ رشد کرد اما در ۲۰۰۹ به نیم درصد کاهش یافت و پیش بینی می شود در ۲۰۱۰ به ۲/۹ در صد افزایش یابد . نرخ بیکاری با ۸/۸ درصد برای مردان و ۱۵/۴ درصد برای زنان ، که نرخ فعالیت اقتصادی آنان (مشارکت درنیروی کار) همواره اندک است ( ۱۶/۶ درصد در مقابل ۶۳/۹ درصد برای مردان در سال ۲۰۰۹ ) همچنان زیاد است . سطوح فقر در حال کاهش است؛ دو درصد جمعیت کشورزیرخط فقر (یک دلار در روز) زندگی می کنند.
در سال ۲۰۰۶ نسبت بیکاری جمعیت از نظر اقتصادی فعال در سنین بین ۱۵ تا ۲۴ ساله به ۲۲/۱ درصد رسید . توزیع نسبی جمعیت از نظر اقتصادی فعال درسه بخش عمده اقتصادی به شرح زیر است : ۲۰/۸ درصد کشاورزی ، ۳۱/۸ درصد صنعت و ۴۷/۴ درصد خدمات.


3) جغرافیای سیاسی

تفکیک استانی



                                                          


استان های ایران و مراکز آن ها (1391)
1- آذربايجان شرقي- تبريز
2- آذربايجان غربي- اروميه
3- اردبيل- اردبيل
4-اصفهان- اصفهان
5- البرز- كرج
6-ايلام- ايلام
7-بوشهر- بوشهر
8-تهران- تهران
9-چهارمحال و بختياري- شهركرد
10-خراسان جنوبي- بيرجند
11-خراسان رضوي- مشهد
12-خراسان شمالي- بجنورد
13-خوزستان- اهواز
14-زنجان- زنجان
15-سمنان- سمنان
16-سيستان و بلوچستان- زاهدان
17-فارس- شيراز
18-قزوين- قزوين
19-قم- قم
20-كردستان- سنندج
21-كرمان- كرمان
22-كرمانشاه- كرمانشاه
23-كهگيلويه و بويراحمد- ياسوج
24-گلستان- گرگان
25-گيلان- رشت
26-لرستان- خرم آباد
27-مازندران- ساري
28-مركزي- اراك
29-هرمزگان- بندرعباس
30-همدان- همدان
31-يزد- يزد