مقدمه

در سال 2010 ميلادي كه انتخابات هاي بسياري در ميان كشور هاي آفريقايي برگزار شد، بحران سياسي به وجود آمده در ساحل عاج بار ديگر سريال عدم توانايي مدل دموكراسي غربي در كشور هاي آفريقايي را به نمايش گذاشت.

آفريقا در سال 2010 ميلادي شاهد برگزاري هفده انتخابات هاي گوناگون در سطح قاره بود، اما بحران سياسي ساحل عاج، كه پس از برگزاري انتخابات رياست جمهوري اين كشور به وجود آمد، مشخص نمود كه عليرغم حضور سازمان ملل متحد و تكيه سياست هاي آن مبني بر تقويت حضور فعالانه احزاب مختلف در انتخابات ها، اين شيوه نتيجه اي جز ناآرامي و ايجاد تلاطم و تنش در آفريقا نداشته است.

 

وضعيت آخرين انتخابات برگزار شده در آفريقا

درست زماني كه انتظار مي رفت برگزاري يك انتخابات رياست جمهوري در ساحل عاج به بن بست موجود ميان شمال و جنوب اين كشور كمك كند، همين انتخابات اوضاع را متشنج تر كرده و ناآرامي هاي گسترده اي را بوجود آورد.

در ميان اختلافات و كشمكش هاي سياسي در ساحل عاج بر سر قدرت، كشوري كه هم اكنون دو رئيس جمهور دارد، رئيس جمهور آنگولا "ژوزه ادواردو دوس سانتوس" به شدت از "لوران باگبو" پشتيباني مي كند. مقامات اسرائيلي و روسي نيز كم و بيش حمايت هاي خود را از رئيس جمهور پيشين ساحل عاج اظهار مي دارند.

در مقابل، فرانسه، آمريكا، سازمان هاي منطقه اي از جمله اكواس، سازمان ملل متحد و شخص "بان كي مون" از "الحسن واتارا" حمايت كرده و او را پيروز انتخابات و منتخب مردم ساحل عاج مي دانند.

پس از اعلام نتايج انتخابات توسط كميته مستقل انتخابات "CEI"، كه متشكل از مخالفان و بي طرفان بود، سيگنال هاي مثبتي مبني بر تغيير مشي سياسي كشور هاي غرب آفريقا در انتخابات ها، براي حل مناقشات موجود شنيده مي شد. بخصوص زماني كه پس از كودتا در گينه كوناكري و برگزاري انتخابات در اين كشور، رهبر اپوزيسيون ها پيروز شد (آلفا كونده) و موضوع گينه صرف نظر از ناآرامي هاي خفيف و پراكنده پايان خوشي به همراه داشت.

اما روياي اين موضوع، پس از عدم پذيرش نتايج اعلام شده توسط CEI از جانب دادگاه عالي ساحل عاج بر باد رفت. اين دادگاه نتايج را معتبر ندانست و باگبو را پيروز انتخابات و رئيس جمهور ساحل عاج معرفي نمود.

در آن زمان بود كه "گودلاك جاناتان" رئيس جمهور نيجريه، كه رئيس پرقدرت ترين نهاد غرب آفريقا (اكواس) است، اعضاي ديگر اكواس را به تشكيل جلسه فوري به پايتخت نيجريه فراخواند تا رهبران كشور هاي غرب آفريقا براي بحران ساحل عاج تصميم واحد و مشتركي را اتخاذ نمايند.

در نشست فوري اكواس در آبوجاي نيجريه روساي جمهور هفت كشور از غرب آفريقا حضور بهم رساندند. "جان آتا ميلز" رئيس جمهور غنا، "عبدالله واد" رئيس جمهور سنگال، "الن جانسون سيرليف" رئيس جمهور ليبريا، "آمادو توماني توره" رئيس جمهور مالي، "بليز كامپائوره" رئيس جمهور بوركينافاسو و "فوره ناسينگبه" رئيس جمهور توگو در اين نشست فوري به رياست "گودلاك جاناتان" رئيس جمهور نيجريه شركت كردند.

اكواس در بيانيه پاياني اين نشست ضمن تاكيد بر اين مسئله كه دموكراسي در ساحل عاج به خطر افتاده است، از باگبو خواست كه نتياج اعلام شده از جانب CEI را پذيرفته و قدرت را به الحسن واتارا تحويل دهد.

سادك، واتارا را رئيس جمهور ساحل عاج مي داند

نشست فوري سادك و نشست هاي بعدي اين نهاد درباره موضوع ساحل عاج كاري از پيش نبرد. تا جايي كه اكواس پيام تهديد آميز خود را براي باگبو ارسال كرد و در آن وي را به استفاده از اهرم نظامي تهديد نمود.

بدون شك مجامع بين المللي و يا حداقل برخي از شخصيت هاي حقيقي و حقوقي عليه باگبو دست به تحريم هاي سنگين اقتصادي خواهند زد، تحريم هايي كه با بايكوت دارايي هاي باگبو، خانواده و منتصبين وي در اتحاديه اروپا آغاز شده است.

اما اين تحريم ها از تحريم هايي كه در حال حاضر عليه زيمبابوه و ماداگاسكار اعمال مي شوند سنگين تر خواهد بود. به نظر مي رسد "رابرت موگابه" در زيمبابوه و "اندري راجولينا" از ماداگاسكار منتظر هستند تا ببينند باگبو از چه تاكتيكي در مقابل تحريم هاي اقتصادي استفاده مي كند، تا همچنان بر راس قدرت ساحل عاج تكيه زند.

 

سال 2010 ميلادي و انتخابات رياست جمهوري

طبق تقويم برگزاري انتخابات رياست جمهوري در قاره پهناور و تاثيرگذار آفريقا، قرار بود سرنوشت روساي جمهور حدود يك چهارم كشور هاي آفريقايي در سال 2010 ميلادي مشخص شود. در زير به بررسي مختصري از اين انتخابات ها مي پردازيم؛

بوركينافاسو: انتخابات رياست جمهوري بوركينافاسو در تاريخ 21 نوامبر برگزار شد. "بلز كامپائوره" در ميان برخي اعتراض هاي پراكنده، مبني بر تقلب در انتخابات و دستبرد به آراء مردمي، با 80.2 درصد پيروز شد. نوع حكومت اين كشور جمهوري چند حزبي با يك مجلس قانون گذاري مي باشد.

بلز كامپائوره

بروندي: انتخابات رياست جمهوري بروندي در تاريخ 28 ژوئن برگزار شد. برخلاف سال 2005 ميلادي كه رئيس جمهور با آراء نمايندگان مردم در پارلمان انتخاب مي شد، مردم بروندي اين بار مستقيما براي انتخاب رئيس جمهور بر سر صندوق هاي راي گيري حاضر شدند. 8 كشته و 60 زخمي حاصل اختلافات احزاب مختلف در جريان برگزاري انتخابات بود. "پير نكرونزيزا"، كه از قبيله هوتو مي باشد، در ميان برخي اعتراض هاي سوتوها و مخالفان، مبني بر سركوبي معترضين و تقلب در انتخابات، با 91.2 درصد پيروز شد. نوع حكومت اين كشور رژيم انتقالي با يك جمهوري چند حزبي با يك مجلس قانون گذاري پس از كودتاي 1996 ميلادي بود.

پير نكرونزيزا

كومور: انتخابات رياست جمهوري كومور در دو مرحله، 27 ژوئن و 7 نوامبر، برگزار شد. "اكيليلو دونين" در ميان اندك اعتراض هاي پراكنده، مبني بر تقلب در انتخابات، با 60.91 درصد پيروز شد. برخي از صندوق ها باطل شده بودند. نوع حكومت مجمع الجزاير كومور جمهوري فدرال با يك مجلس قانون گذاري مي باشد.

اكيليلو دونين

گينه: پس از كودتاي "موسي داديس كامارا" در سال 2009 ميلادي، مقرر گرديد كه نخستين انتخابات آزاد در سال 2010 برگزار شود. دور اول انتخابات در 27 ژوئن برگزار شد و دور دوم آن با دو بار تعويق در 7 نوامبر برگزار گرديد. سرانجام پس از حدود 7 كشته و بيش از 50 زخمي و 170 نفر كه در جريان اعتراضات دستگير شدند، "آلفا كنده" با 52.52 درصد پيروز انتخابات شد. نوع حكومت اين كشور جمهوري چند حزبي با يك مجلس قانون گذاري مي باشد.

روآندا: انتخابات رياست جمهوري در ماه آگوست سال 2010 برگزار شد. خانم "ويكتويره اينگابيره"، كه يكي از كانديداها بود، به اتهام نقض قانون از شركت در انتخابات منع شد. دو نفر از ديگر كانديداها نيز به دليل نقص در مدارك، از شركت در انتخابات دور ماندند. سرانجام "پائول كاگامه"، كه از سال 2003 و بعد از جنگ هاي داخلي در راس قدرت مي باشد، با 93.8 درصد از آرا براي بار دوم در اين سمت تثبيت شد. نكته قابل توجه آنكه اين انتخابات 4 كانديدا داشت. 3 كانديدا كه رقيب كاگامه بوده و بعنوان اپوزيسيون وي معرفي شدند، در سال 2003 ميلادي از وي حمايت مي كردند. همين باعث شده بود كه برخي كارشناسان اين مخالفت ها را سوري بدانند. نوع حكومت در اين كشور جمهوري چند حزبي با دو مجلس قانون گذاري است.

پائول كاگامه

توگو: انتخابات رياست جمهوري در چهارمين روز از ماه مارس سال 2010 ميلادي برگزار شد. اين انتخابات با تاخير يك ماهه برگزار شد. "فوره ناسينگبه" با 60.9 درصد از آراء توانست پيروز شود و براي نخستين بار بر مسند رياست جمهوري تكيه زند. با توجه به درگيري هاي جزئي انتخابات سال 2005، بمنظور عدم تكرار آن فضاي امنيتي خاصي حكمفرما شد. اما پس از اعلام نتايج، مخالفان ادعاي تقلب در انتخابات را مطرح كرده و تهديد نمودند كه در صورت عدم ابطال نتيجه دست به خشونت مي زنند. مخالفان حتي به خيابان ها مي آمدند و با نيروهاي امنيتي درگير مي شدند. نوع حكومت در اين كشور جمهوري چند حزبي با يك مجلس قانون گذاري مي باشد.

فوره ناسينگبه

سودان: پس از جنگ هاي داخلي خونين در سودان و درگيري هاي خارطوم با جنوب سودان، قرار بود كه دولت انتقالي سودان انتخابات را برگزار نمايد. اين انتخابات در سال 2009 دو بار بتعويق افتاد و سرانجام در 11 آوريل سال 2010 انتخابات عمومي برگزار شد. "عمرالبشير" با 68.24 درصد از آراء بعنوان رئيس جمهور سودان معرفي شد و "سلواكر" هم با 93 درصد از آراء توانست رهبري جنوب سودان را به دست گيرد.

       

عمر البشير                                                         سلوا كر

تانزانيا و مجمع الجزاير زنگبار: همزمان با تانزانيا، در زنگبار نيز انتخابات رياست جمهوري اين مجمع جزاير، كه در عين اتحاد با تانزانيا از خودمختاري نسبي نيز برخوردار است، در 31 اكتبر 2010 ميلادي ، در فضاي آرام برگزار شد. در اين انتخابات كه چهارمين مورد از زمان انتخاب نظام چند حزبي در كشور بود، "جاكايا كيوكوته" با 61.17 درصد و "علي محمد شين" با 50.1 درصد آرا توانستند به ترتيب به رياست جمهوري تانزانيا و زنگبار درآيند. تاخير در اعلام نتيجه انتخابات تانزانيا قدري اعتراض به همراه داشت و تعدادي را به خيابان ها كشاند. نوع حكومت در تانزانيا و مجمع الجزاير جمهوري چند حزبي فدرال با يك يك مجلس قانون گذاري است.

            

              جاكايا كيوكوته                                     علي محمد شين

 گينه بيسائو: پس از آنكه رئيس جمهور "برناردو ويرا" در ماه مارس سال 2009 ترور شد، مقرر گرديد كه سه ماه بعد انتخابات زودهنگام برگزار شود. حدود بيست روز پيش از آن تاريخ، باسيرو دابو"، يكي از كانديداهاي رياست جمهوري كه رابطه نزديكي با "ويرا" داشت، نيز كشته شد. در نهايت به جاي اينكه انتخابات در زمان معمول خود در سال 2010 ميلادي برگزار شود، در سال 2009 برگزار گرديد و "مالام باكايي سانها" با 63.31 درصد از آرا، براي بار دوم بعنوان رئيس جمهور معرفي گرديد. نوع حكومت در اين كشور جمهوري با يك مجلس قانون گذاري است.

مالام باكايي سانها

آفريقاي مركزي: قرار بود انتخابات رياست جمهوري اين كشور در اواخر آوريل برگزار شود اما يك ماه به تعويق افتاد. شرايط طوري پيش رفت كه در ماه مي نيز انتخابات برگزار نشد و براي دومين بار در يك سال، انتخابات به 24 اكتبر موكول شد. اما مردم باز هم نتوانستند به پاي صندوق هاي راي بروند، چراكه تاريخ برگزاري تا 23 ژانويه سال 2011 ميلادي به تعويق افتاد. نوع حكومت اين كشور رژيم كودتايي با يك مجلس مشورتي مي باشد.

ماداگاسكار: "آندري راجولينا" كه توانست با كودتا به قدرت برسد، هنوز انتخابات را برگزار نكرده است. در آخرين اظهارات وي، قرار بود 30 سپتامبر سال 2010 انتخابات برگزار شود، اما اين موضوع به ماه جولاي سال 2011 موكول شد. نوع حكومت در اين كشور جمهوري چند حزبي فدرال با يك مجلس قانون گذاري است.

نيجر: انتخابات رياست جمهوري اين كشور قرار بود در اواخر سال 2010 ميلادي برگزار شود، اما تا 31 جولاي 2011 ميلادي بتعويق افتاد. رئيس جمهور اين كشور تلاش مي كند با تغيير قانون اساسي، براي بار سوم در انتخابات شركت كند. نوع حكومت در اين كشور جمهوري چند حزبي با يك مجلس قانون گذاري مي باشد.

 

گذري به انتخابات هاي پيش روي آفريقا در سال 2011 ميلادي

در زير جدول انتخابات هاي رياست جمهوري در سال 2011 آمده است:

زامبيا، نخستين قرباني سيستم چند حزبي آمريكايي در جنوب آفريقا
پس از به استقلال رسيدن كشورهاي آفريقايي، آمريكا موفق شد طرح دموكراسي غربی را در بيشتر كشور هاي اين قاره پياده كند.
براي نمونه، شخص "كارتر" نقش مهمي در گروه حقوق بشر آمريكا داشت و در راستاي نفوذ سيستم چند حزبي در جنوب آفريقا تلاش فراواني كرد. وي هر ماه به آفريقا سفر مي كرد. همين رفت و آمدها يك نوع انقلاب مخملي به همراه آورد. زامبيا اولين قرباني سيستم چند حزبي آمريكايي در جنوب آفريقا بود. كارتر موفق شد يكي از افراد معمولي زامبيا، كه عضو يكي از انجمن هاي دانشجويي بود را به عنوان گزينه مناسب خود انتخاب كند و وی را به عنوان رقيب انتخاباتي "كنت كائوندا"، نخستين رئيس جمهور زامبيا، مطرح سازد. وي به كمك رسانه ها، آمريكا، صندوق بين المللي پول و بانك جهاني حمایت و  شناخته شد.
زامبيا به شدت وابسته به وام هاي خارجي و كمك هاي بين الملل بود. مردم زامبيا از ترس اينكه مبادا با راي به كائوندا، از كمك هاي مالي و وام هاي بين المللي محروم شوند، كائوندا را در انتخابات رياست جمهوري حمايت نكردند. به اين ترتيب كائوندا سقوط كرد و اولين انقلاب مخملي در آفريقا و در زامبيا در سال 1991 ميلادي رخ داد.
كنيا، تانزانيا، زيمبابوه و ساير كشورها اهداف بعدي آمريكا براي برقراري سيستم چند حزبي بودند. اين رويداد درس عبرتي شد كه "آراپ مويي" در كنيا و "موييني" در تانزانيا هشدار ها را درباره تهديد سيستم چند حزبي آمريكايي جدي بگيرند.
همين روند یعنی اعمال نفوذ غرب از طریق سيستم چند حزبي در آنگولا و روآندا نیز پيگيري شد. آمريكايي ها "ساويمبي" که دست نشانده آنها بود را براي مقابله با "دوس سانتوس" رئیس جمهور آنگولا مطرح كردند. يعني آمريكا تلاش كرد ساویمبي را براي ايجاد يك پايگاه مردمي در آنگولا مطرح كند. اما آن ها موفق نشدند و سرانجام ساويمبي كشته شد و سانتوس باقي ماند و غربي ها موفق نشدند.

سخن پاياني
همانطور كه در خلال مقاله پيش روي آمده است‌، در تمام انتخابات هاي برگزار شده در سال گذشته (2010 ميلادي) اعتراضاتي بوجود آمد. در اندك كشور ها اين اعتراض ها پراكنده و بدون سازماندهي متمركز اتفاق افتاد، كه از آن جمله مي توان به تانزانيا و مجمع الجزاير زنگبار اشاره كرد. در برخي كشور ها حاكمان اجازه ظهور و بروز را به مخالفان ندادند و بطور كلي مخالفت ها و گروه هاي اپوزيسيون را پيش از برگزاري انتخابات از دور رقابت خارج نمودند، كه از آن جمله مي توان به وقايعي كه در روآندا بوجود آمد اشاره كرد.
موضوع ديگر آنكه در برخي كشور ها انتخابات ها با يك يا دو بار تغيير در زمان از پيش تعيين شده برگزار شد، كه از آن جمله مي توان به كشور گينه اشاره نمود. با احتساب 14 انتخابات ريايت جمهوري كه مي بايست در سال 2010 در سرتاسر قاره برگزار مي شد، تنها 11 انتخابات به سرانجام رسيد و اصلا در 3 كشور آفريقاي مركزي، ماداگاسكار و نيجر انتخاباتي كه قرار بود در سال 2010 ميلادي برگزار شود، برگزار نشد و براي چندمين بار بتعويق افتاد. و انتخابات ساحل عاج، كه بحران شديدي را به همراه آورد، هنوز به سرانجام نرسيده است.

انتخابات رياست جمهوري	آراي ماخوذه توسط رئيس جمهور
روآندا	93.80 درصد
بروندي	91.20 درصد
بوركينافاسو	80.20 درصد
گينه بيسائو	63.31 درصد
تانزانيا	61.17 درصد
كومور	60.91 درصد
توگو	60.90 درصد
گينه	52.52 درصد
زنگبار	50.10 درصد
سودان	البشير 68.24 درصد – سلواكر 93 درصد
آفريقاي مركزي	---
نيجر	---
ماداگاسكار	---

طبق آماري درج شده در جدول فوق، مي توان نتيجه گرفت كه در كشور هاي روآندا، بروندي، بوركينافاسو و حتي گينه بيسائو كه برگزاري انتخابات همراه با مديريت و كنترل مخالفان و يا حتي بكارگيري برخي سياست هاي هوشمندانه، مانند سياست اتخاذي از جانب "كاگامه" انجام شد، فرد خارج شده از صندوق ها با آراء بالا توانست بر مسند رياست جمهوري تكيه زند.

به نظر مي رسد ميزان آراي متوسط و يا پايين كسب شده توسط رئيس جمهور در كشور هاي تانزانيا و مجمع الجزاير زنگبار، كومور، توگو و گينه به دليل آزادي نسبي مخالفان در برگزاري انتخابات بوده است، تا جايي كه اعتراض هاي مخالفان در كومور باعث مي شود برخي صندوق ها ابطال شود و آراي آقاي اكيليلو دونين به 60 درصد تنزل نمايد. اين مطلب مي تواند زنگ خطري براي ساير كشور ها باشد تا براي اينكه آسان تر در اين جايگاه قرار گيرند و بعد آن را براي خود تثبيت كنند، سياست خاصي را براي مقابله با معترضين اتخاذ نمايند.

آيينه انتخابات آفريقا در سال 2010 ميلادي، تجسمي از اين روند را در انتخابات هاي آتي (سال 2011 ميلادي) ارائه مي دهد و اين نشان از عدم كاربرد سيستم چند حزبي غربي در آفريقا مي باشد چراكه كشور هاي آفريقايي اين مدل غربي را پس مي زنند، عليرغم آنكه در ظاهر به آن پايبند هستند.

 

105327 - 89.10.26

منابع در دفتر موسسه آفران موجود است.