اوضاع در لیبی دقیقه به دقیقه اسف بارتر می شود و دیکتاتور افسار گسیخته این کشور از هر ابزاری برای قلع و قمع نیروهای انقلابی استفاده می کند. هر چند جامعه جهانی با وضع تحریم هایی از جمله ایجاد منطقه ممنوعه پرواز علیه قذافی سعی در مهار وی دارند، اما به نظر می رسد که این تدابیر نیز  بیشتر جنبه تبلیغاتی و شعاری دارد و هیچ فوریتی برای متوقف کردن جنگ خونین در این کشور برای شورای امنیت سازمان ملل وجود ندارد. به نظر می رسد قدرتهای بزرگ و در رأس آن آمریکا با در پیش گرفتن چنین سیاستی در حال سبک سنگین سایر گزینه ها از جمله اقدام نظامی در این کشورند. گزینه ای که می تواند با ورود آمریکا به صحنه درگیری ها، سیاستی زیرکانه برای مهار سایر کشورهایی ارزیابی شود که به تازگی یا انقلاب را تجربه کرده اند و یا به نوعی با بحرانهای داخلی دست و پنجه نرم می کنند. عباس برومند کارشناس خاورمیانه بر این اعتقاد است که اهرم نظامی فشار در مرزهای مصر می تواند علامت هشداری به دولت آینده مصر باشد که در دشمنی با اسراییل از خطوط قرمز آمریکا عبور نکند. از سوی دیگر حضور نظامی آمریکا در مرزهای سودان تازه تجزیه شده نیز می تواند با هدف مدیریت اوضاع در این کشور باشد تا حوادث آینده سودان شمالی و جنوبی در چارچوب منافع آمریکا و رژیم صهیونیستی رقم بخورد.

آیا باید ماهیت انقلاب لیبی را متفاوت از سایر انقلابات خاورمیانه دانست؟
تمامی جنبش هایی که در ماههای اخیر در خاورمیانه و شمال آفریقا رخ داده دارای وجه مشترک آزادی خواهی، مبارزه با استبداد و عدالت طلبی است. البته طبیعی است که این خواسته های مشترک در هر سرزمین متناسب با بوم آن منطقه جلوه های متفاوتی بیابد، اما چون تقریبا با خصوصیت بالنسبه مشترک ماهیت حکومت های دیکتاتور، در تمامی این کشور ها روبرو هستیم طبعا خواسته ها نیز واحد است. بنابر این در کلیات تفاوتی میان جنبش انقلابی مردم لیبی با سایر کشور های منطقه نیست.

فرضیه ای که این روزها به گوش می رسد آن است که این تحولات و رویدادها در خاورمیانه کار آمریکا بوده است. شما این فرضیه را می پذیرید؟
اگر منظور این است که تحولات عظیم مردمی در منطقه و جنبش بیداری ملت های مسلمان که حادثه بسیار بزرگی است، محصول نقشه ای پنهان توسط آمریکا است، قطعا با این فرضیه مخالفم. تقریبا تردیدی نیست که در جریان تحولات تونس که بسیار برق آسا رخ داد و دیکتاتور این کشور پس از بیشتر از دو دهه، در مدت کوتاهی سقوط کرد، دولت ایالات متحده را کاملا غافلگیر کرده بود و هیچ تدبیر و برنامه مشخصی در مواضع آن جز تلاش برای حفظ وجهه دموکراسی خواهی این کشور در افکار عمومی مشاهده نمی شد. حتی پس از سرایت این انقلاب به مصر نیز در روزهای نخست انسجامی در رفتار آنها مشاهده نمی شد، کثرت، تنوع و گاه حتی تناقض مواضع مقامات آمریکایی به وضوح این را نشان می داد. از میانه تحولات مصر بود که دستگاه سیاست خارجی آمریکا خود را بازیافت و از این پس فاز مدیریت تحولات در منطقه و نه هدایت آن، با هدف پیشبرد منویات آمریکا از یکسو و نیز کاهش آسیب به منافع و وجهه آمریکا در منطقه از سوی دیگر همزمان در دستور کار سیاست خارجی آمریکا قرار گرفت و ما از این پس شاهد انسجام بیشتر در مواضع از یکسو، هماهنگی و رایزنی با شرکای اروپایی از سوی دیگر و سفر پیاپی مقامات آمریکایی به منطقه هستیم.

کسانی که به این نظریه اعتقاد دارند اینگونه تحلیل می کنند که آمریکا قصد دارد با تغییر رهبران پیر و فرسوده خاورمیانه؛ اصلاحات مورد نظر خود را اجرا کند.
این موضوعی است که اکنون با آن مواجه شده ایم. یعنی در شرایط حاضر روشن است که آمریکا سعی می کند برای حفظ منافع و اعتبارش خود را با حرکت های مردمی هماهنگ کند و خود را پشت سر مردم و نه شرکای سابق خود یعنی دیکتاتورهای منطقه قرار دهد. به نظر می رسد در دوره جدید، تاریخ مصرف این دیکتاتورها به پایان رسیده و آمریکا به دنبال طرح های جدید برای تامین منافعش در منطقه می گردد.

زمزمه های حمله نظامی آمریکا به لیبی قویتر شده است. شما گزینه نظامی را تا چه میزان محتمل می دانید؟
به نظرم بعد از نگرانی شدید از کشتار های مردمی در این کشور، بزرگترین نگرانی ناشی از دخالت نظامی آمریکا در لیبی است که به نظرم برای آمریکا بسیار مطلوب است چرا که با یک تیر همزمان چند نشان را می زند و در صورت موفقیت در ایجاد پایگاه نظامی در لیبی از یکسو بر این کشور نفت خیز شمال آفریقا مسلط می شود، از سوی دیگر در جوار مصر نیروی نظامی قابل اتکا برای اعمال فشار خواهد داشت. توجه دارید که اوضاع در مصر بیش از همه به ضرر رژیم صهیونیستی است و حکومت آینده مصر قطعا روابطی از جنس رژیم مبارک با اسراییل نخواهد داشت، حضور اهرم نظامی فشار در مرزهای مصر علامت هشداری به دولت آینده مصر است که در دشمنی با اسراییل از خطوط قرمز آمریکا عبور نکند. همین امکان برای آمریکا در مدیریت تحولات تونس فراهم می شود و از سوی دیگر در نزدیکی سودان تازه تجزیه شده نیز پایگاه نظامی خواهد بود تا حوادث آینده سودان شمالی و جنوبی در چارچوب منافع آمریکا و رژیم صهیونیستی پیش برود. به این مسائل باید حضور مستقیم و بیش از پیش نظامی در دریای مدیترانه به عنوان یک دریای استراتژیک را افزود.

پس اگر اینطور است چرا آمریکا در حمله مردد است؟
به نظرم آنچه آمریکا را تا امروز به تردید وا داشته اولا تجربه های ناموفق حضور مستقیم در عراق و افغانستان و هزینه های گزاف یک لشگرکشی جدید در دوران دولتی است که شعار های متفاوتی با دولت بوش داشت. به علاوه اینکه آمریکا در لیبی بی رقیب نیست و حداقل دو کشور فرانسه و ایتالیا در لیبی منافع سنتی دارند و لذا آمریکا باید هماهنگ با آنها عمل کند. به علاوه و شاید بیش از بقیه موارد، آمریکا تحلیل دقیقی از میزان واکنش مردمی نسبت به حضور خود و نیروهایش در لیبی ندارد و همین مسئله آنها را نگران می کند. بنابر این باید منتظر ماند و دید که گزینه نظامی تا چه حد زود هنگام به کار گرفته می شود اما قطعا یکی از گزینه های جدی برای آمریکا است.

تحریم های غرب در قبال قذافی موثر است؟
در کوتاه مدت و برای مهار بحران و کشتارهای فعلی خیر یا حداقل کم اثر است، اما در درازمدت طبعا موثر است البته اگر فقط ژست تبلیغاتی نباشد.

در مصر ارتشی بود که بعد از سقوط رژیم، زمام امور را در دست گیرد. بعد از سقوط قذافی چه آینده ای در انتظار لیبی است؟
چنان که اشاره کردید لیبی بر خلاف مصر فاقد ارتش ملی است. آینده لیبی بسیار مبهم است. اولا بافت جامعه لیبی برخلاف سایر کشور های منطقه یک بافت شکسته و قبایلی است که کماکان فرهنگ قبیله ای حرف اول را می زند. علاوه بر این حکومت دیکتاتوری سنگین و 42 ساله قذافی در لیبی ریشه هر نوع اپوزیسیون سازمان یافته را خشکانده و شما هیچ اثری از احزاب و یا سازمان های غیردولتی فعال نمی بینید، هیچ رهبر یا شخصیت متفکر معارضی وجود ندارد و به معنای دقیق کلمه جنبش مردم لیبی یک جنبش بدون سر و کاملا توده ای است. نیرو های نظامی و شبه نظامی نیز ترکیبی از نیروهای وفادار داخلی به قذافی و مزدوران خارجی هستند و از یک تشکیلات منظم ارتشی نیز خبری نیست. بنابر این ما از میان گزینه های شناخته شده برای دوران بعد از سقوط دیکتاتورها در جوامع، در لیبی تقریبا اثری نمی بینیم و این بسیار خطرناک است و همین است که این کشور را مستعد جنگ داخلی می کند. به نظر می رسد تنها راه، شکل گیری یک اتحادیه از قبایل معارض و همراهی روسای این قبایل و طوایف برای هدایت مبارزات و سپس در دست گرفتن اوضاع پس از سقوط قذافی است. این مسیر متناسب ترین راه حل برای این سرزمین مظلوم است.

آیا می توان شاهد روی کار آمدن گروههای نیروهای اسلام گرا در این کشور باشیم؟
در مورد گروه های اسلام گرا گرچه باید بدانیم که مردم لیبی مردمی عمیقا مسلمان و مومن هستند و پایبندی آنها به اسلام از مردم کشوری مثل تونس هم به مراتب بیشتر است، اما متاسفانه در این کشور شاهد وجود هیچگونه سازمان یا حزب اسلامی معتبر و متنفذی نیستیم در واقع اسلام گرایان جزیی از مردم هستند و سازمان یا تشکیلاتی ندارند. قذافی در طول حیات سیاسی خود علی رغم رویکرد چپ گرایش سعی می کرد خود را نماد و مفسر اسلام نشان دهد و اصول اسلامی را به میل خود تفسیر می کرد و "اسلام قذافی!" را به خورد مردم و جامعه می داد. در چنین شرایطی به نظر می رسد نیروهای اسلام گرا آلترناتیو فوری نیستند مگر اینکه بتوانند از ظرفیت های بومی این کشور به نفع خود استفاده کنند.

برخی از کارشناسان بر این اعتقادند که اتفاقا نبود ساختارهای سیاسی در این کشور می تواند برای لیبی فرصت باشد به این معنی که مردم خودشان نهادها، ساختارها، قانون اساسی و ... را به وجود خواهند آورد.
این به شرطی است که اولا شما با یک دیکتاتور خونریز که برای حفظ قدرت خود دست به هر اقدام جنایتکارانه می زند از یکسو و احتمال خطر دخالت نظامی قریب الوقوع بیگانه از سوی دیگر روبرو نباشید و علاوه بر آن یک رهبری واحد مقبول برای عموم و یا یک کادر رهبری مقبول و مشروع برای توده مردم وجود داشته باشد که من چنین چیزی را در حال حاضر نمی شناسم. در آن صورت فرصت خواهید داشت که همه چیز را از نو بسازید. گرچه امیدوارم که این تحلیل درست باشد اما نمی توانم در حال حاضر این نظر را بپذیرم.

چه آینده ای را برای لیبی پیش بینی می کنید؟
به نظرم دیکتاتور وحشی به زودی خواهد رفت و ساقط خواهد شد، قطعا آینده برای ملت لیبی بهتر از گذشته خواهد بود. امیدوارم این آینده بهتر با کمترین هزینه و کمترین میزان دخالت نیروهای بیگانه در این کشور بحران زده برای مردم فراهم شود.

منبع: خبرآنلاین