منوچهر متکی ظهر یکشنبه در همایش بررسی تحولات خاورمیانه که از سوی کانون پیام زیتون دانشگاه قم در این دانشگاه برگزار شد، در مورد آینده کشورهای عربی اظهار داشت: مطمئنا تحولات مصر، لیبی، یمن، اردن، بحرین و تونس تاثیر خودش را بر کل جهان عرب خواهد گذاشت. وی ادامه داد: عربستان و سایر کشورهای عربی در منطقه اگر این تحولات را در وضعیت خودشان ترجمه نکنند با مشکل جدی مواجه خواهند شد.
متکی با اشاره به اعلام ممنوعیت تظاهرات در عربستان گفت: ادبیاتی که مردم عربستان با مسئولان و امیران خودشان دارند بسیار جدید است. وی خاطرنشان کرد: عربستان وضعیت خاصی دارد و سایر کشور‌ها اگر ترجمه مناسبی توام با تغییرات زیرساختی در روابطشان با مردم و ادامه حکمرانی ایجاد نکنند، بسیار محتمل است که این حرکت در فراگیری شامل بقیه منطقه هم بشود.

مردمی که به اسرائیل کوچانده شدند بدون سرزمین نبودند
وی با بیان اینکه آنچه در کشورهای منطقه در حال وقوع است تحولی جدی و جراحی اساسی و زیرساختی در همه حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و اعتقادی ملل این منطقه است، اظهار داشت: حتما در بررسی هر پدیده‌ای، دانشجویان تلاش می‌کنند چرایی و سپس چگونگی چنین تحولاتی را بررسی بکنند. ما نمی‌توانیم آنچه که امروز در صحنه اجتماعی حوزه شمال آفریقا و خاورمیانه عربی در جریان است را کنکاش و بررسی کنیم، مگر اینکه کمی به عقب برگردیم.
متکی گفت: 6 دهه قبل طراحی جدیدی در منطقه خاورمیانه در نظر گرفته شد که یک مولفه در این طراحی ایجاد یک رژیم جعلی در سرزمینی متعلق به مردم منطقه و کوچاندن کسانی که اهل و ملیت این کشور را نداشتند، به سرزمین فلسطین بود. وی با بیان اینکه شکل گیری چنین رژیمی نیازمند همکاری حکمرانانی در منطقه بود که در رنگ و سمت و جهت گیری این ایده کلان همراهی کنند، اظهار داشت: دومین مولفه خاورمیانه روی کار آمدن رژیم‌ها و حکومتهایی می‌بود که این‌ها می‌بایست تابع سیاستهای غرب باشند.
متکی اضافه کرد: مردمی که به اسرائیل کوچانده شدند بدون سرزمین نبودند بلکه شهروندان اروپا بودند و در لهستان، انگلیس و... زندگی می‌کردند.
وی گفت: آن‌ها فلسطین را به سرزمین بدون مردم نامگذاری کردند و از ابتدا معلوم بود که این رژیم جعلی است و می‌دانستند که این رژیم را به رسمیت نمی‌شناسند ولذا امنیت خودشان در منطقه را به امنیت اسرائیل تعریف کرده بودند و هنوز هم این حرف را بیان می‌کنند. وی خاطرنشان کرد: اینکه در سازمان ملل مصوبه بگذارنند که اگر کسی خلاف اسرائیل حرف بزند تحت تعقیب قرار می‌گیرد، اینکه معاون حزبی در اتریش و یک مقام اتریشی به دلیل اینکه اظهاراتی خلاف منافع و مصالح رژیم صهیونیستی داشته، از مقام خود عزل شود و از حزبش اخراج کنند، چنین نظام‌هایی با پارادوکس دفاع از آزادی بیان دچار می‌شوند. چنین رژیمی مرکز ثقل امنیت غرب می‌شود.

حکمرانی و خودکامگی همزاد هم هستند
وزیر سابق امور خارجه با اشاره به اینکه حکمرانی و خودکامگی همزاد هم هستند اظهار داشت: حکمرانی ویژگیهایی دارد که خودکامگی همراه آن است و برای اینکه حکمرانی به خودکامگی منجر نشود مراقبه نیاز است.
وی با ذکر مثالی در این زمینه تاکید کرد: اگر خودکامگی با وابستگی و ماموریت خارجی ممزوج شود، آن وقت وای بر ملتی که آن شرایط برایش پدید می‌آید. متکی گفت: مصر سرزمینی است که در آن جمال عبدالناصر تحولی عظیم در رابطه با استقلال و آزادی مردم این کشور، ملی کردن کانال سوئز و مقابله با سیاستهای اسرائیل در منطقه رقم زد، مصری که الهام بخش بود، تا زمانی که عبدالناصر روی کار بود نمی‌توانستند سیستم این کشور را تغییر دهند. وی ادامه داد: انورسادات همرزم و جانشین عبدالناصر بود و غربی‌ها سعی کردند توسط‌‌ همان سیستم مصر، مسیر را عوض کنند و انور سادات پس از اینکه روی کار آمد اولین قرارداد ننگین را علیه ملل خاورمیانه، جهان اسلام و ملل مسلمان در جهان را امضا کرد.
وی با بیان اینکه انورسادات به واسطه قرارداد ننگین کمپ دیوید توسط انقلابیون مصری به چوخه اعدام کشیده شد، گفت: در سفری که اوایل دولت نهم در مصر داشتم وزیر امور خارجه مصر عکسهای وزرای خارجه مصر از آغاز تا آن زمان را نشان داد و در مورد یکی از عکس‌ها گفت که این شخص وزیر امور خارجه‌ای بود که وقتی قرارداد کمپ دیوید مطرح شده این شخص از پست خود استعفا داد. او عکس دیگری را نشان داد و گفت که این وزیر در کمپ دیوید حضور داشت استعفا داد، و دیگری وزیری است که بعد از جریان کمپ دیوید روی کار آمد ولی بعد از مدت زمان کوتاهی استعفا داد. ما چهار وزیر خارجه را به واسطه این قرار داد از دست دادیم.
متکی اضافه کرد: کمپ دیوید که مقارن با انقلاب اسلامی در ایران است یک دوره جدیدی از مجوز دادن به رژیم‌های منطقه جهت خودکامگی کامل است.
وی با بیان اینکه وقتی انقلاب اسلامی ایران پیروز شد و شاه از کشور فرار کرد موسسات مطالعاتی آمریکایی طرحی را بررسی کردند که رژیم‌های دیگر منطقه را مورد مطالعه قرار دهند، اظهار داشت: 20 سال پیش ایده‌ای مطرح شد که در خاورمیانه دموکراتیکیشن راه بیندازند و سیستم‌ها را دموکراتیک کنند، انگلیسی‌ها موافق این کار نبودند چون به نظر آن‌ها ممکن بود با این روال وضع موجود بهم بریزد اما اگر بنا باشد اراده مردم در کار باشد مردم این رژیم‌ها را نمی‌پذیرند ولذا این طرح اجرا نشد.

مردم غرب سیستمهای موجود را نمی‌پذیرند
متکی افزود: الان غرب با همین مشکل مواجه است که اگر فضا، فضای آزادی باشد و انتخابات در این کشور‌ها به طور آزاد برگزار شود مردم سیستمهای موجود را نمی‌پذیرند.
وی یادآور شد: آن‌ها در طول 20 سال ابتدایی‌ترین نهادهای دموکراتیک را در کشورهای خودشان از میان بردند و کم کم حکومتهای جمهوری این منطقه شبیه حکومتهای پادشاهی شد و بعضی‌ها هم حکومت پادشاهی خودشان را مادام العمر تعریف کردند.
وزیر سابق امور خارجه با اشاره به نگاه حکام منطقه به موروثی شدن حکومت‌ها گفت: در این 30 سال مردم این کشور‌ها تحقیر شدند.
وی ادامه داد: مصری کشوری بود که به گفته خیلی‌ها در خاورمیانه عربی اقدام به تولید فکر و ایده می‌کرد، یعنی کتاب در مصر نوشته و در لبنان چاپ می‌شد و در مناطق دیگری که اسم می‌بردند خوانده می‌شد، حتی در فضای ابتذال و هجمه فرهنگی این تولیدکنندگان مصری هستند که فیلم‌ها و سریالهای آن‌ها تولید می‌شود اما در حوزه سیاست روز به روز به صفر نزدیک‌تر می‌شدند.

مصر یک ماموریت وابستگی نسبت به اهداف غرب در منطقه داشت
متکی با بیان اینکه مصر یک ماموریت وابستگی نسبت به اهداف غرب در منطقه داشت گفت: خودکامگی، تحقیرشدگی برای ملت و در ‌‌نهایت وابستگی و دخیل نکردن مردم در سرنوشت کشورشان موجب کلمات رمزی شد که الان شما این کلمات رمز را در سراسر منطقه به صورت مشترک می‌بینید. این کلمات عبارت از عدالتخواهی، مبارزه با ظلم، مبارزه با فساد، ضرورت اصلاح و توجه و احترام به اراده ملی است. وی با اشاره به بیان شعار «اشعب یرید اسقاط النظام» توسط انقلابیون مصر اظهار داشت: حرکت انقلابیون مصر حرکاتی مبتنی بر ضرورت جراحی است. وزیر سابق امور خارجه تصریح کرد: گرچه حادثه جدیدی در مصر اتفاق افتاده ولی این حداثه دفعتا رخ نداده است.
وی با بیان اینکه حکام مصر و غرب از دستپاچگی، برخی ضوابط روشن بین المللی را زیر پا گذاشتند، تاکید کرد: هر کشوری برای برقراری امنیت مرز‌هایش توپ و تانک و هواپیمای جنگی می‌خرد. رژیم مصر در 32 سال قرارداد کمپ دیوید یک بار هم شده جنگنده‌هایش را در بحرانهای خاورمیانه برای ترساندن اسرائیل به پرواز در نیاورده اما بر علیه مردم خودش که تظاهرات کردند جنگنده‌ها را به پرواز درآورده است.

قراردادهای محرمانه قذافی با غربی‌ها
متکی با اشاره به اعتراضات مردمی در لیبی گفت: لیبی با همه ادعاهای قذافی که در 10 الی 15 سال اخیر حرکت‌های به شدت مشکوک و قراردادهای به شدت محرمانه او با غرب نشان از یک دور جدیدی از سازشکاری‌ها در منطقه دارد، با هواپیمای جنگی با مردمش می‌جنگد.
وی با بیان اینکه اراده و وحدت مردم در لیبی تجلی پیدا کرده است، تاکید کرد: مردم لیبی همدیگر را یافتند و حرکت به سوی عمق پیش می‌رود و خواسته‌ها مدون می‌شود.
متکی افزود: عصام شرف که از مخالفان حکومت حسنی مبارک است در میدان تحریر اعلام کرد که حکام مصر بدون منافع مردمشان نمی‌توانند به راحتی قراردادهای استعماری با قدرتهای خارجی ببندند. حتما اثر این حرکت یک تغییر در نگاه جهان عرب با رژیم صهیونیستی است. وی گفت: در کشورهای منطقه بحت تغییر در نگاه با رژیم صهیونیستی مطرح است به عنوان نمونه مردم اردن در تظاهرات خودشان خواستار لغو قردادی که پادشان اردن با رژیم صهیونیستی انعقاد کرده هستند و یا در نماز جمعه غزه مطرح می‌شود که معبر رفح در غزه باید برای کمک رسانی به مردم این منطقه باز شود.

آمریکایی‌ها سعی کردند وی‌ترین حکومت مصر را عوض کنند
وی ادامه داد: آمریکایی‌ها به دنبال این بودند که این جریان‌ها را مدیریت کنند و سعی کردند چون نمی‌توانند حسنی مبارک را نگه دارند وی‌ترین را عوض کنند و حسنی مبارک دیگری را بر سر کار آورند. آن‌ها عمر سلیمان که تقریبا حسنی مبارک را اداره می‌کرد و چند دهه رئیس سازمان امنیت مصر است را روی کار آورده‌اند.
متکی تصریح کرد: بن علی یکی از نکبت‌ترین چهره‌های جهان عرب بود که غربی‌ها هر ماموریتی که به او می‌دادند انجام می‌داد. تونس تنها کشور عربی بود که دختران این کشور حق حجاب در مجامع عمومی نداشتند و حتی حکومت این کشور نمی‌گذاشت مردم نماز جماعت برگزار کنند. وی گفت: با موج جدیدی که به راه افتاد غنوشی عوض می‌شود و بلافاصله پس از آن در مصر احمد شفیق مجبور به استعفا می‌شود، یعنی تحولات خاورمیانه تاثیر و تاثر بر روی هم دارند.

کشته شدن 7 هزار نفر در لیبی
وزیر سابق امور خارجه با اشاره به کشتار مردم لیبی با دستور قذافی تاکید کرد: اگر فردا به خواست خدا مردم لیبی پیروز شوند، دیگر خبر از بن علی و دیگر حکام خودکامه منطقه نخواهد بود.
متکی گفت: شدید‌ترین برخورد‌ها نسبت به مردم در لیبی در حال وقوع است و تعداد کشته‌ها تا صبح روز گذشته از مرز 7 هزار نفر گذشته‌ است. وی خاطرنشان کرد: اگر فردا مردم مظلوم لیبی پیروز شوند، این مسئله ثبت می‌شود که نباید از ارتش علیه مردم خود استفاده کرد. وی اضافه کرد: مقاومت و پایداری رهبران مخالف حکام خودکامه بشارت یک خاورمیانه جدید با حاکمیت مردم را می‌دهد و این مهم قطعا در سمت و سوی حکومت حکام عربی تحولاتی ایجاد خواهد کرد و در حوزه بین المللی نیز تحولاتی رخ خواهد داد که در گام نخست بر رژیم صهیونیستی و در گام‌های بعدی در نوع تعامل غرب با خاورمیانه تاثیرات اساسی خواهد گذاشت.

دو تعهد جدی آمریکا در منطقه
متکی در پاسخ به سئوال یکی از دانشجویان در مورد موضع آمریکا در برابر تحولات اخیر در خاورمیانه اظهار داشت: آمریکا دو تعهد دارد که در جاهایی که این دو به طور جدی در تعارض با هم قرار می‌گیرند ناگزیر است که یکی را انتخاب کند؛ یکی از آن دو مسئله حمایت از رژیم‌هایی است که یا خودش ایجاد کرده و یا در جهت سیاستهای او حرکت می‌کند است. نکته دوم لیبرال دموکراسی شعارهایی را به عنوان الگوی مطلوب غرب در حکومت داری مطرح کرده که مبتنی بر آزادی بیان و دموکراسی و توجه به نظرات مردم است و سعی می‌کرد هر دو مسئله را داشته باشد اما در یکی از کشورهای شمال آفریقا انتخاباتی انجام می‌شود و نتیجه این انتخابات مطلوب آمریکایی نیست و این نتیجه را به قیمت بهم ریختن آن کشور سناریو تعریف کردند.
وزیر سابق امور خارجه افزود: آمریکایی‌ها عاشق چشم و ابروی فرد خاصی نیستند، آن‌ها کسانی را می‌خواهند که در جهت سیاستهای خودشان حرکت کند و در جاهایی که نمی‌توانند کسی را نگه دارند سعی می‌کنند ساختار و چارچوب را حفظ کنند.

آمریکایی‌ها دچار پارادوکس و تناقض گویی شدند
وی ادامه داد: اگر کسی حرکتهای آمریکایی‌ها در دو هفته اول تحولات مصر را مشاهده می‌کرد به راحتی این پارادوکس و تناقض گویی را می‌فهمید، آن‌ها در گام نخست خواستند هم مبارک را نگه دارند و هم به نظرات مردم توجه کنند و حتی اذعان کردند که ناآرامی‌هایی در مصر وجود دارد و باید گام‌هایی برداشته شود.
متکی با اشاره به شرایط موجود مصر و دخالت کشورهای غربی در مدیریت این کشور گفت: شورای نظامی مصر دو راه بیشتر ندارد، یا باید وارد سرکوب نظامی شود و یا گام به گام تسلیم شرایط شود، تا کلیت ارتش در مصر حفظ شود وگرنه در ارتش مصر تفرقه خواهد افتاد. وی با بیان اینکه مردم مصر توانستند به درستی شرایط را مدیریت کنند، اظهار داشت: آمریکایی‌ها وارد عرصه شدند و مردم مصر باید مراقب باشند. متکی افزود: طی روزهای گذشته برخی مسئولان کشورهای غربی از جمله معاون رئیس جمهوری آمریکا و نخست وزیر انگلیس وارد مصر شدند، و همه این‌ها برای شیطنت به مصر می‌روند. وی ادامه داد: آمریکایی‌ها شبانه روز مشغول مطالعه هستند که چگونه بتوانند در جایی سوار موج شوند و شرایط را متوقف کنند و این برنامه آن‌ها برای یمن، اردن، بحرین، لیبی و تونس نیز وجود دارد.

تجزیه سودان خطرناک است
متکی همچنین در پاسخ به سئوال دیگری در مورد گسترش حرکت‌های مردمی در سودان و دیگر کشور‌ها و تاثیر آن‌ها بر اسرائیل گفت: در جنوب سودان رفراندومی رخ داد که بخشی از سودان را تجزیه کرد و بعضا از این منطقه به نام اسرائیل جدید نام می‌برند. وزیر سابق امور خارجه افزود: به اعتقاد من دولت سودان می‌توانست بهتر عمل کند، به خاطر اینکه اگر چه دولت سودان با مشکلاتی مواجه شد اما تجزیه این کشور به نامش ثبت شد و این پسندیده نیست.
وی تاکید کرد: طراحی برای تقسیم سودان گسترده‌تر از این حرفهاست، حداقل در دو منطقه دیگر وسوسه جدایی در سودان را هر وقت لازم بود می‌توانند کلید بزنند.

مصر نخ تسبیح خاورمیانه است
وی مصر را نخ تسبیح خاورمیانه دانست و گفت: مصر جایگاهی دارد که سیاسیون در 30 سال پیش می‌گفتند که هیچ پیروزی در خاورمیانه متصور نیست الا به حضور مصر. و هیچ شکستی به خاورمیانه تحمیل نمی‌شود الا به شکست قبلی مصر، یعنی هر چه در مصر اتفاق بیفتد به کل منطقه منتقل می‌شود. متکی تحولات مصر را بر سایر کشورهای منطقه تاثیرگذار دانست و یادآور شد: معتقدم که جوانان مصری میدان تحریر را خوب مدیریت کردند چون همیشه این نگرانی وجود داشت که آنهایی که از میدان می‌روند دوباره بر می‌گردند یا خیر؟ آن‌ها به راه‌شان باور داشتند و حرفشان بین مردم جا باز کرد. وی ادامه داد: جوانان مصر علاوه بر مدیریت میدان تحریر، رهبران را هم مدیریت کردند، یعنی به محض اینکه اخوانی‌ها وقتی با عمر سلیمان مذاکره کردند و مورد انتقاد واقع شدند خودشان را کنار کشیدند.
متکی افزود: مصر می‌تواند مرکز تحولات و تاثیرگذاری در منطقه باشد و غربی‌ها نیز تمرکز اصلی خودشان را متوجه این کشور کردند که بتوانند این کشور را مدیریت کنند.

نتیجه رفراندوم مصر شرایط ریاست جمهوری را مشخص می‌کند
وی با اشاره به نزدیک بودن رفراندوم قانون اساسی در مصر اظهار داشت: نتیجه رفراندوم و انتخابات پارلمان سمت و سوی انتخاب رئیس جمهور را که چه ویژگیهایی باید داشته باشد مشخص می‌کند. باقیمانده سیستم مصر از جمله دستگاه امنیتی و بخشی از وزارتخانه‌ها که تغییر پیدا نکردند راغب نیستند که انتخابات آزادی برگزار شود اما قادر نیستند جلوی یک انتخابات آزاد را بگیرند.
متکی افزود: الان باید رهبران نهضت کار انتخاباتی را به عنوان یک کار تخصصی فنی که کلاه سرشان نرود نگاه کنند.
در این مراسم که با حضور پرشور دانشجویان دانشگاه قم برگزار شد منوچهر متکی چندین بار از سوی دانشجویان مورد تشویق قرار گرفت.

منبع: خبرگزاری افق