كل كمك هاي نظامي شوروي به كشورهاي آفريقايي بر حسب دلار آمريكايي

ميزان كمك هاي نظامي ، سال

2/4 ميليارد ، 1977

2/4 ميليارد ، 1978

4 ميليارد ، 1979

7/3 ميليارد، 1980

3/4 ميليارد ، 1981

6/3 ميليارد ، 1982

1/4 ميليارد ، 1983

9/4 ميليارد ، 1984

3/3 ميليارد ، 1985

1/3 ميليارد، 1986

7/3 ميليارد ، 1987

بعد از اينكه گورباچف زمام قدرت را به دست گرفت و همچنين در دوران رهبري يلتسين، كلاً ميزان فعاليت هاي اقتصادي مسكو در آفريقا كاهش يافت، اما پوتين به روابط مسكو با كشورهاي آفريقايي رونق تازه اي بخشيده است و به طرق مختلف با كشورهاي آفريقايي در زمينه اقتصادي همكاري مي كند و چنان كه اشاره شد، ميزان صادرات اسلحه روسيه به كشورهاي آفريقايي به تازگي رشد قابل ملاحظه اي داشته است. چين، هند و ايران مقام اول تا سوم را از لحاظ ميزان خريد اسلحه از مسكو احراز نموده اند و مسكو براي صدور اسلحه به كشورهاي مختلف گام هاي بلندتري برداشته و در آمريكاي لاتين و ‎آفريقا نيز مشتريان زيادي پيدا كرده است

. طبق اظهارات يكي از مقامات روسي با 70 درصد تسليحات نظامي كشورهاي آفريقايي توسط روسيه تأمين مي شود. مسكو اخيراً با كنگو و كشورهاي ديگر آفريقايي مثل زيمبابوه، آنگولا، اتيوپي و اريتره نيز قراردادهاي نظامي امضا كرده است. پيش بيني مي شود كه نيجريه 300 ميليون دلار خريد تسليحات جنگي از روسيه داشته باشد و براي نوسازي جت هاي جنگي ميگ 21 اقدام نمايد. روابط اتيوپي و روسيه در زمينه تسليحاتي جالب تر از ديگر كشورهاي آفريقايي است. قبلاً دولت چپ گراي اتيوپي با شوروي داشت و افسران اتيوپي در شوروي تعليم نظامي مي ديدند و تعداد زيادي از مشاورين نظامي همكاري نزديكي در زمينه نظامي شوروي در اتيوپي فعاليت و به دولت وقت كمك مي كردند تا از لحاظ نظامي آمادگي پيدا كند. در دهه هاي 1980 و 1990 اتيوپي تعداد زيادي تانك، هواپيماي جنگي، هلي كوپتر و موشك از شوروي خريداري كرد، اما در سال 2000 سازمان ملل متحد تحريم نظامي عليه اتيوپي وضع كرد و بدين سان، قرار شد تا روسيه از ارسال اسلحه به اتيوپي و اريتره خودداري كند.

اما بعد از سال 2001 تحريم نظامي سازمان ملل متحد عليه اتيوپي لغو شد و در اين سال اتيوپي 200 ميليون دلار اسلحه از روسيه خريداري كرد. از طرف ديگر، ليبي و مصر نيز اقدام به خريد اسلحه از روسيه نموده اند. لازم به توضيح است كه در اين قسمت از مقاله به طور كلي همكاري هاي مسكو با كشورهاي آفريقايي بررسي مي شود و اين روابط به صورت جزئي مورد بررسي قرار خواهد گرفت. مصر با آمريكا روابط نزديكي دارد، ولي قاهره نمي خواهد تنها از آمريكا اسلحه خريداري كند ؛ بنابراين به يكي از مشتريان تسليحات روسي تبديل شده است .

در همين حال روسيه براي جلب نظر رهبران كشورهاي آفريقايي اعلام كرده است كه كشورهاي مقروض آفريقايي مي توانند بدهي هاي خود را به مسكو بازپرداخت نكنند.طبق اطلاعات موجود در سال 2001، مقامات روسي اعلام داشتند كه 80 درصد از بدهي هاي اتيوپي را بخشيده اند و موزامبيك هم به همين منوال فقط بايد 20 درصد از بدهي هاي خود را بازپرداخت كند. قبلاً در دوران رهبري دولت چپ گراي " منگيتسو هايل ماريان " اتيوپي 8/4 ميليارد دلار به شوروي بدهي داشت و مقدار قابل توجهي از اين مقدار صرف خريد اسلحه از مسكو شده بود. قرار است روسيه با همكاري باشگاه پاريس در مورد زمان بندي بازپرداخت بقيه بدهي هاي اتيوپي به مسكو تصميم بگيرد.

 بر اساس مذاكرات كه از چهار سال پيش بين مقامات دولتي روسيه و موزامبيك صرف نظر و بدين سان،موزامبيك فقط 9/5 ميليون دلار به مسكو پرداخت خواهد كرد. صندوق بين الملل پول و باشگاه پاريس در حال بررسي اين موضوع هستند كه موزامبيك چطور بايد در مورد بازپرداخت بقيه بدهي هاي خود به مسكو اقدام كند و پيش بيني مي شود كه مسكو باز هم از ميزان بدهي هاي موزامبيك بكاهد. در همين بين، آنگولا كه بيش از ديگر كشورهاي آفريقايي به مسكو بدهكار است و قبلاً 9 ميليارد دلار وام از مسكو گرفته بود، بايد تنها بخشي از بدهي هاي خود را به مسكو بازپرداخت كند. چنين به نظر مي آيد كه مسكو در اين زمينه مي كوشد تا با چشم پوشي از بخشي از بدهي هاي آنگولا، از اين كشور امتيازات تجاري بگيرد و بدين وسيله، حضور فعال تر اقتصادي در آنگولا داشته باشد. پوتين حاضر است از بدهي هاي آنگولا، موزامبيك و اتيوپي چشم پوشي كند و به همين منوال، قرار است تا مقامات دولت روسيه طي مذاكره با سران نيجريه و ليبي، براي آنها امكان بخشودگي وام هايي را فراهم آورند كه قبلاً از مسكو اخذ كرده بودند .

كلاً روسيه حاضر است از بازپرداخت بدهي هاي كشورهاي آفريقايي صرف نظر كند و اين در صورتي است كه كشورهاي آفريقايي با مسكو همكاري اقتصادي بيشتري داشته باشند و به مسكو اجازه دهند تا در اين تعداد از كشورها سرمايه گذاري كند روسيه قرار است در زمينه اقتصادي با نيجريه و ليبي مثلاً در ساختمان سازي با توسعه صنعت هواـ فضا با كشورهاي مذكور همكاري نزديك تري داشته باشد.اما در سال جاري مسكو از طريق اجلاس گروه هشت، گام مثبتي براي كمك رساني به كشورهاي آفريقايي جهت نيل به توسعه پايدار برداشته است. روسيه از طريق همياري كشورهاي صنعتي و همچنين با همكاري كشورهاي آفريقايي اقدام به اجراي برنامه هايي به وسيله " اتحاديه جديد براي توسعه " آفريقا "معروف به " نپاد " نموده است اساساً اين طرح به وسيله كشورهاي توسعه يافته طراحي شده است و در جهت اجراي برنامه هايي كه به رشد و توسعه آفريقا كمك مي كند به مرحله اجرا گذاشته مي شود. كشورهاي توسعه يافته و كشورهاي آفريقايي قول داده اند كه هر يك به نوبه خود به توسعه آفريقا كمك كنند. " اتحاديه جديد براي توسعه آفريقا " اقدام به اجراي برنامه ضربتي گروه هشت براي آفريقا نموده است. برنامه ضربتي گروه هشت براي آفريقا به موضوعاتي زير اشاره مي كند :

1 كشورهاي آفريقايي بايد بتوانند گام هاي بلندتري براي رسيدن به توسعه پايدار بردارند، ولي تا به حال كليه اقداماتي كه در اين زمينه انجام شده است نتيجه بخش نبوده است و به رغم اينكه كشورهاي آفريقايي داراي نيروي انساني هستند، يا چالش هاي عظيم تري در مقايسه با ديگر كشورهاي دنيا روبه رو هستند

2برنامه ضربتي گروه هشت براي آفريقا از كشورهاي آفريقايي مي خواهد براي تحكيم دموكراسي و مديريت اقتصادي بهينه اقدام كنند و از ايجاد صلح و امنيت و توسعه براي تأمين منافع مردم حمايت كنند. رهبران كشورهاي آفريقايي اعلام داشته اند كه از حقوق بشر و مديريت دولتي كارآمد حمايت مي كنند و از سرمايه گذاري خارجي براي رسيدن به درصد رشد اقتصادي بالاتر بهره خواهند گرفت و از اين طريق، براي ريشه كن كردن فقر اقدام نموده، با همكاري ديگر كشورها براي رسيدن به توسعه پايدار اهتمام خواهند ورزيد .

3كشورهاي گروه هشت مي كوشند تا روابط نزديك تري با كشورهاي آفريقايي برقرار كنند و همكاري گروه هشت با كشورهاي آفريقايي منوط به عملكرد كشورهاي آفريقايي و تلاش آنها براي پاسداري از قوانين جاري در مملكت و حمايت از مردم و افزايش درصد رشد اقتصادي و ريشه كن كردن فقر مي باشد. اگر كشورهاي آ‎فريقايي مسئوليت پذير باشند و به تعهداتشان عمل كنند، كشورهاي گروه هشت هم براي ايجاد صلح و امنيت در آفريقا تلاش خواهند كرد و هم براي افزايش ميزان تخصص نيروي انساني كشورها گام برداشته، اقدام به ايجاد روابط تجاري و سرمايه گذاري در كشورها نموده و به كشورهاي آفريقايي كمك بيشتري خواهند كرد

4گروه هشت از كليه امكانات بين المللي براي حمايت از اقداماتي كه دولت هاي آفريقايي براي رسيدن به توسعه پايدار انجام مي دهند استفاده خواهد كرد.

5گروه هشت عملكرد كشورهاي آفريقايي را مرور خواهد كرد و اگر نمايندگان هشت كشور صنعتي دنيا به اين نتيجه برسند كه دولتي براي بهبود زندگي مردم اقدام نمي كند، ديگر از آن حمايت نخواهند كرد .

6البته وقتي كشورها نياز مبرمي به كمك هاي خارجي داشته باشند، گروه هشت بدون توجه به نوع حكومت و سابقه دولتمردان براي كمك رساندن به آن كشورها اقدام خواهند نمود .

7براي سرعت بخشيدن به روند توسعه كشورهاي آفريقايي، گروه هشت حاضر است كمك هاي نقدي و غير نقدي خود را به كشورهاي آفريقايي افزايش دهد و ميزان كمك هاي اقتصادي گروه هشت به كشورها بستگي به اين دارد كه آيا كشورها در عمل براي حل مشكلات مردم اهميت قائل هستند يا خير .

گروه هشت براي حل مسائل مربوط به رشد و توسعه كشورهاي آفريقايي از اولويت هايي كه در زير ذكر مي شود سخن به ميان آورده است.

در اين زمينه بايد تلاش بيشتري صورت بگيرد تا اختلافات و مناقشات نظامي بين كشورها حل و فصل شود. در اين راستا براي ايجاد صلح در آنگولا، سيرالئون، كنگو و سودان اقداماتي انجام و از اقدامات سازمان ملل متحد جهت ايجاد صلح و ثبات در قاره آفريقا نيز حمايت خواهد شد.

2. تقويت مؤسسات و مديريت دولتي

دولت هاي آفريقايي بايد بتوانند به نحو احسن امور مربوط به خود را اداره كنند و قطعاً اگر مديريت دولتي ضعيف باشد، سرمايه خصوصي نيز نمي تواند به خوبي درزمينه هاي مختلف جريان يابد. دولتمردان بايد براي دموكراسي ارزش قائل شوند و مثلاً بايد انتخابات عادلانه برگزار شود و همچنين بايد دولت ها با همكاري مؤسساتي چون صندوق پول بين الملل براي سازمان بخشيدن به اوضاع اقتصادي كشورشان تلاش كنند. بايد كشورهاي آفريقايي به حقوق زنان و حقوق بشر ارج نهاده و مؤسسات دولتي در اين زمينه به نحو مؤثرتري فعاليت نمايند. در ضمن بايد از شيوع فساد ميان دولتمردان جلوگيري شود.

3. افزايش روابط تجاري خارجي

بايد ميزان سرمايه گذاري خارجي در كشورهاي آفريقايي افزايش يابد تا كشورهاي آفريقايي بتوانند با استفاده از تكنولوژي پيشرفته محصولات پيشرفته توليد نمايند. بايد امكاناتي فراهم آيد تا كشورهاي آفريقايي بتوانند بيش از گذشته محصولات كشاورزي خود را صادر كنند و بايد كشورهاي توسعه يافته براي واردات محصولات كشاورزي از آفريقا اولويت قائل شوند.

4. بخشودگي وام ها

اگر كشورهاي آفريقايي بتوانند از امكانات خود به نحو مناسب تري بهره برداري نمايند، كشورهاي صنعتي حاضرند با كشورهاي آفريقايي در زمينه مالي بيش از گذشته همكاري كنند و امكان بخشودگي بدهي هاي كشورهاي مقروض آفريقايي را فراهم سازند.

5. حمايت از آموزش

كشورهاي گروه هشت اعلام آمادگي مي كنند كه از تلاش كشورهاي آفريقايي براي ارتقاي سطح كيفي آموزش و تعليم و تربيت حمايت نمايند.

6. كمك به بهداشت و درمان

كشورهاي گروه هشت تمهيدات تازه اي اتخاذ كرده، به مرحله اجرا مي گذارند تا كشورهاي آفريقايي كمتر از گذشته از لحاظ امكانات درماني در مضيقه باشند و خصوصاً براي جلوگيري از شيوع بيماري ايدز اقدامات مؤثرتري انجام دهند.

7. كمك به توسعه كشاورزي

كشورهاي گروه هشت از اين مطلب آگاهي دارند كه براي حل مشكلات اقتصادي مردم آفريقا بايد براي توسعه بخش كشاورزي كشورهاي مختلف اولويت قائل شوند و در اين زمينه نيز گروه هشت از طرق مختلف به كشورهاي آفريقايي كمك خواهد كرد و اميدوار است كه بدين وسيله، گام مؤثرتري براي فقر زدايي در ‎آفريقا بردارد. در عين حال، بايد كشورهاي آفريقايي بتوانند از منابع آب موجود در كشور به نحو احسن بهره برداري كنند كه گروه هشت در اين زمينه نيز به كشورهاي آفريقايي كمك خواهد كرد.

چنان كه ملاحظه مي شود، روسيه با همكاري هفت كشور ديگر صنعتي جهان براي كمك به توسعه قاره آفريقا تلاش بيشتري به خرج مي دهد. روسيه در مجموع براي ثبات و تنش زدايي در ‎آفريقا و در ضمن، توسعه همكاري هاي اقتصادي خود با كشورهاي مختلف منطقه اولويت قائل شده است و چه از طريق همكاري با كشورهاي توسعه يافته و چه از طريق ايجاد روابط دو جانبه مي كوشد تا حضور فعال تري در قاره آفريقا داشته باشد. مثلاً روسيه در آنگولا براي پايان بخشيدن به جنگ داخلي كشورها تمهيداتي اتخاذ كرده و به مرحله اجرا گذاشته و براي توسعه همكاري هاي اقتصادي نيز اقدام به سرمايه گذاري در بخش انرژي و خصوصاً نفت در آنگولا نموده است. در اين بخش توضيحاتي كلي درباره روابط روسيه با كشورهاي آفريقايي ارائه شد و در ادامه سخن به تشريح روابط مسكو با چند كشور آفريقايي مي پردازيم.