فرامرز اصغري

چالشهاي غرب

1) بحران اقتصادي و سياسي
هر چند اروپا و آمريكا خود را سردمداران نظام اقتصادي جهان مي‌نامند اما در حال حاضر در بدترين شرايط اقتصادي قرار دارند به گونه‌اي كه اين كشورها هر روز صحنه اعتراض‌هاي مردمي ‌و رشد بي كاري و بحران ناشي از ركود اقتصادي هستند. شرايط اقتصادي غرب حتي بر صحنه سياسي آنها نيز تاثير گذار بوده به گونه‌اي كه در بسياري از كشورها، دولت ها سقوط كرده و يا با اختلاف هاي داخلي مواجه شده‌اند. طرح‌هاي رياضت اقتصادي و تشكيل صندوق‌هاي مشترك براي كمك دائم به اقتصاد اروپا نتوانسته اين مشكلات را مرتفع سازد.

2) ناكامي‌ در جنگ‌هاي گذشته
غربي‌ها در سال هاي گذشته با ادعاهاي متعدد، جنگ‌هايي را به راه انداخته‌اند كه نمود آن را در افغانستان و عراق مي‌توان مشاهده كرد. به رغم گذشت سال ها از اين جنگ ها، آن ها تاكنون از رسيدن به اهداف خود باز مانده‌اند به گونه‌اي كه ناتو در افغانستان و آمريكا در عراق جز خروج چاره‌اي در پيش روي ندارند.

3) دگرگوني در ساختار نظام بين الملل
غرب همواره تلاش كرده تا هژموني خود را بر عرصه جهاني حفظ و تنها بازيگر اين صحنه باشد. آن ها نه تنها در حاشيه قرار دادن ساير كشورها بلكه سازمان هاي بين المللي را نيز اجرا كرده‌اند به گونه‌اي كه خود تصميم مي‌گيرند و خود اجرا مي‌كنند تا نشان دهند كه برادر بزرگ تر جهان، آن ها هستند. تحولات عرصه بين الملل نشان مي‌دهد كه وضعيت موجود در حال دگرگوني است و قدرتهاي جديدي همچون چين، هند، روسيه، اتحاديه‌هاي منطقه‌اي در حال ايجاد ساختاري جديد در معادلات جهاني و حتي تغييرات در نحوه تصميم گيري در سازمان هاي بين المللي هستند.

4) فروپاشي ائتلاف‌ها
آمريكا و اروپا به عنوان متحدان سنتي در عرصه جهاني ايفاي نقش كرده‌اند. هر چند كه آن ها اهداف ويژه‌اي نيز براي خود داشته‌اند اما در نهايت در يك محور به ويژه در قالب ناتو فعال بوده‌اند. كارنامه كنوني اين كشورها نشانگر تزلزل شديد در اين ائتلاف مي‌باشد به گونه‌اي كه بسياري از كشورهاي اروپايي به دنبال دوري از آمريكا هستند و ادامه روند گذشته را مغاير با اهداف خود مي‌دانند.

5) تزلزل جايگاه بين المللي
آمريكا و اروپا همواره تلاش كرده‌اند تا خود را نجات بخش جهان معرفي و با اين ادعا نيز در امور ساير كشورها دخالت مي‌كنند. در اين حوزه، آن ها از نظامي‌گري گرفته تا اقدامات فرهنگي و سياسي را در دستور كار دارند چنانكه بسياري دوران امروز را عصر جنگ نرم غرب براي سلطه بر جهان مي‌داند. به رغم تمام اين تحركات، افشاي واهي بودن ادعاهاي بشر دوستانه غرب به ويژه پس از مواضع چند جانبه آن ها در قبال قيام هاي ملت هاي عربي، بيداري جهاني در برابر نظام سلطه و تاكيدات ملت ها براي پايان حضور نظامي ‌آمريكا در صحنه بين الملل و ... عملا جايگاه بين المللي غرب را متزلزل ساخته است به گونه‌اي كه بسياري از پايان هژموني غرب بر صحنه بين الملل سخن مي‌گويند.

6) اعمال فشار صهيونيست ها
از چالش هاي غربي‌ها، وابستگي آن ها به صهيونيست ها است. رژيم صهيونيستي كه در قبال فلسطيني‌ها و افكار عمومي‌جهان با چالش هاي بسياري مواجه هستند، خواستار حمايت كشورهاي غربي براي خروج از اين بحران‌ها و رسيدن به منافع جديد در عرصه جهاني هستند. اكنون رژيم صهيونيستي به معضلي بزرگ براي غرب مبدل شده به گونه‌اي كه در برخي موارد مقامات آمريكايي و اروپايي منافع كشورشان را تحت فشار لابي صهيونيستي فداي اين رژيم مي‌سازند كه خسارت‌هاي بسياري براي آن ها به همراه داشته است.

اهداف جنگ طلبي‌ها
با توجه به آنچه از شرايط كشورهاي غربي ذكر شد آن ها براي خروج از چالش هاي پيش رو، بار ديگر رويكرد به نظامي‌گري و آغاز جنگ هاي جديد را در پيش گرفته‌اند تا در سايه آن بتوانند اهداف خاصي را اجرايي سازند.

1) تامين منافع اقتصادي
چنانكه ذكر شد آمريكا و اروپا در بدترين شرايط اقتصادي در چند دهه اخير به سر مي‌روند. در اين ميان آن ها بر آنند تا با آغاز جنگ هاي جديد نظير آنچه در قبال ليبي روي داده از يك سو با فضاي جنگي افكار عمومي‌ خويش را از مسائل اقتصادي به ساير امور منحرف سازند و به نوعي مسائل امنيتي را در اولويت برنامه‌هاي كاري دولت و ملت هايشان قرار دهند. از سوي ديگر با اين اقدامات به دنبال يافتن منابع اقتصادي به ويژه در حوزه انرژي مي‌باشند. در همين حال اين طرح، درآمد كلاني را براي شركت‌هاي اسلحه سازي كه نفوذ بسياري در ساختار سياسي غرب دارند، به همراه خواهد داشت. اين جنگ‌ها همچنين بهانه اي خواهد بود تا دولتهاي غربي كه به دليل مسائل اقتصادي و سياسي در بحران قرار گرفته‌اند تا حدودي از اين فضا خارج شده تا شايد راهكاري براي حيات سياسي خود بيابند. برخي ناظران سياسي بر اين عقيده‌اند كه غرب با خروج آمريكا از عراق و نيز دگرگوني در ساختار سياسي كشورهاي عربي با بحران انرژي مواجه شده كه بر اقتصاد آن ها تاثير منفي خواهد داشت لذا آن ها با لشكر كشي‌هاي جديد نظير آنچه در قبال ليبي روي داده تلاش دارند تا منابع انرژي جديدي را به ويژه در حوزه آفريقا كسب كنند.

2) آزمايش سلاح‌هاي جديد
از ديگر اهداف جنگ طلبانه غربي‌ها آزمايش سلاح‌هاي جديد است. اسناد نشان مي‌دهد كه غربي‌ها در هر جنگي مجموعه اي از سلاح‌ها را آزمايش مي‌كنند چنانكه در افغانستان و عراق سلاح‌هاي ممنوعه بسياري را آزمايش كردند. اكنون نيز در ليبي، سلاح‌ها و تجهيزات نظامي‌ نويني را مورد آزمايش قرار داده اند.

3) سرپوش بر شكست‌هاي گذشته
اروپا و آمريكا در قالب ناتو در افغانستان با شكست‌هاي بسياري مواجه شده اند در عراق نيز آمريكا نتوانسته به موفقيت چنداني دست يابد به گونه اي كه تمام آن ها جز خروج، چاره اي در پيش روي ندارند. آن ها براي اينكه در برابر افكار عمومي، ‌پيروزي در جنگي را به نمايش گذارند و حتي ادامه جنگ در عراق و افغانستان را توجيه كنند نيازمند پيروزي در صحنه‌اي جديد هستند. غربي‌ها با اين تحركات بر آنند تا حضور خويش در مناطق مختلف جهان به بهانه مقابله با بحران‌هاي انساني و حمايت از ملت ها را توجيه كنند.

4) بهبود جايگاه جهاني
مواضع دوگانه غرب در قبال مصر و تونس و عدم موضع گيري مشخص در برابر تحولات ساير كشورهاي عربي خاورميانه، وجهه جهاني غرب را تخريب كرده است. غرب به هر نحوي به دنبال احياي آبروي از دست رفته خود به ويژه در ميان ملت هاي مسلمان است كه پس از اشغال عراق و افغانستان و نيز عدم اقدام جدي غرب در حمايت از حقوق ملت فلسطين نگاه منفي شديدي به غرب پيدا كرده‌اند. غرب اكنون با رويكرد به اقدام نظامي ‌در ليبي آن هم با ادعاي حمايت از مردم تلاش دارد تا به اصطلاح خود را همچنان ناجي بشريت معرفي كند تا از يك سو آبروي از دست رفته خويش را احيا كند و از سوي ديگر بر عدم تحركات خود در برقراري صلح و ثبات در فلسطين و ... سرپوش گذارد.
البته گذشت زمان و برملا شدن اهداف واقعي غرب از تهاجم به ليبي و نيز آشكار شدن جنايات آن ها در اين حوزه، بازگشت دوباره شرايط غرب در قبال افكار عمومي ‌را به همراه دارد چنانكه آن ها اكنون نيز با سانسورهاي خبري به دنبال سرپوش نهادن بر اين امور هستند.

5) احياي دوباره ائتلاف
روابط ميان اروپا و آمريكا در ابعاد سياسي و اقتصادي و حتي در قالب ناتو با چالش هاي بسياري مواجه شده به گونه اي كه بسياري از فروپاشي ائتلافي سنتي آن ها سخن مي‌گويند. آنچه مي‌تواند پيوند دهنده دوباره آن ها حتي براي دوره اي موقت باشد حركت در رسيدن به منافع مشترك آن هم در قالب نظامي ‌است كه بخشي از آن در ليبي قابل مشاهده است.
آمريكايي‌ها با واگذاري فرماندهي عمليات به ناتو و قرار گرفتن در پشت صحنه در حالي از هزينه‌هاي خود مي‌كاهد كه در مقابل نوعي اتحاد با اروپا را نيز به نمايش مي‌گذارند. نكته اساسي آنكه غرب تلاش دارد تا خود را جايگزين سازمان ملل در معادلات جهاني به ويژه در حوزه نظامي ‌و امنيتي معرفي كند كه همگرايي در قالب ناتو با ادعاي حمايت از مردم ليبي مي‌تواند بخشي از اين سياست را اجرايي سازد، چنانكه اكنون نيز با تصويب قطعنامه 1973 بجاي نيروهاي سازمان ملل، اين آمريكا و اروپا هستند كه در قالب ناتو حملات همه جانبه به ليبي را اجرا مي‌كنند.

6) حذف ساير بازيگران
غرب به رغم تلاش‌هاي فراوان نتوانسته يك جانبه گرايي خود را در صحنه بين الملل حفظ كند به گونه اي كه اكنون بازيگراني همچون روسيه، هند، چين و اتحاديه‌هاي منطقه اي در حال شكل گيري و به قدرت رسيدن هستند. اين امر در قبال چين به ويژه در حوزه اقتصادي به طور ملموسي قابل مشاهده است. كشورهاي غربي دريافته اند كه توان مقابله به ويژه در حوزه اقتصادي با اين بازيگران را ندارند لذا اجبارا بايد به فضاي نظامي ‌روي آورند. اين امر دو هدف را پيگيري مي‌كند. اولا سلطه بر مناطق استراتژيك جهان براي كاهش نفوذ ساير كشورها و ثانيا ايجاد فضاي بحران و ناامني موجب كاهش و حتي حذف سرمايه گذاري كشورهايي مانند چين در ساير نقاط جهان شود.

7) تحقق استراتژي ناتو
بر اساس دكترين راهبردي ناتو براي سال 2020، ماهيت اين پيمان از حوزه اروپا خارج و سراسر جهان را در بر مي‌گيرد. ناتو با محوريت سياسي، نظامي ‌و اقتصادي در قالب تحركات نظامي ‌و سايبري، تلاش مي‌كند تا در سراسر جهان منافع خويش را تامين كند. با توجه به اينكه ماهيت اصلي ناتو نظامي ‌است؛ اجبارا بخش عمده اي از سياست‌هاي آن ها را نيز تحركات نظامي ‌تشكيل مي‌دهد. بر اساس سياست‌هاي راهبردي اعضاي ارشد ناتو بايد در مناطق مهم جهان از جمله در حوزه آفريقا حضور نظامي ‌داشت و اين امر محقق نمي‌شود مگر با ادعاي حمايت از ملت ها در برابر رژيم‌هاي ديكتاتور، چرا كه جهانيان ديگر پذيراي نظامي‌گري و جنگ در جهان به بهانه مبارزه با تروريسم نيستند و غرب و ناتو اجبارا بايد مولفه‌هاي ديگر به نام حمايت از حقوق بشر را بهانه اقدامات نظامي‌يا همان حركت در مسير استراتژي بلند مدت ناتو قرار دهند.

8) حفظ برتري آمريكا
واشنگتن همواره تلاش دارد خود را برادر بزرگتر جهان معرفي كند. اين اصل در سال هاي اخير به دليل شكست‌هاي مكرر و رسوايي‌هاي ضد بشري آمريكا با چالش هاي اساسي مواجه شده است. در اين ميان آمريكا همچنان هژموني انحصار طلبانه خود را جستجو مي‌كند در حالي كه به دليل بحران اقتصادي و تزلزل موقعيت سياسي در جهان، توان چنين امري را ندارد. البته واشنگتن از تكرار تجربه عراق و افغانستان در هراس مي‌باشد و تلاش دارد تا در حاشيه تحولات قرار گرفته و با هدايت ناتو به اين مهم دست يابد چنانكه در قبال ليبي نيز فرماندهي عمليات را به ناتو واگذار كرده است. آمريكايي‌ها بر آنند تا با تبليغات گسترده در مورد جناياتي كه توسط سران عرب صورت مي‌گيرد چنان وانمود سازند كه حضور نظامي ‌آن در تمام جهان امري ضروري است و بايد پايگاه هاي آن در عرصه بين الملل حفظ گردند. البته چنانكه ذكر شد آمريكا مانند عراق و افغانستان مستقيم وارد عرصه نشده و سعي دارد ابتدا افكار عمومي ‌را در قالب ديپلماسي عمومي، ‌آماده ساخته و سپس با ايجاد فضاي رواني و تبليغاتي اهداف خويش را براي خواسته‌هاي نظامي‌، اجرايي سازد.

نتيجه گيري
در جمع بندي كلي از مواضع غرب در قبال تحولات جهاني به ويژه ليبي مي‌توان گفت كه غرب به جنگ افروزي جديد به عنوان مولفه‌اي براي فرار از چالش هاي كنوني و رسيدن به برخي اهداف بلند مدت مي‌نگرد. البته ضعف اقتصادي، اختلافات در نحوه نگاه ها به كسب منابع و چگونگي رسيدن به اهداف نگاه منفي جهان به غرب و ... از جمله موانعي است كه مي‌توان به ناكامي‌ اين طرح منجر شود.
روند تحولات نشان مي‌دهد كه غرب بيشتر به دنبال رسيدن به منافع موقت مي‌باشد كه نمود آن را در ليبي مي‌توان مشاهده كرد. به هر تقدير حضور نظامي‌ غرب در ليبي را نمي‌توان برگرفته از تلاش براي كمك مردم ليبي دانست بلكه آن را در قالب استراتژي‌هاي نظامي‌آنان مي‌توان برشمرد كه همچون عراق و افغانستان به كشتار هزار غير نظامي ‌منجر خواهد شد، هر چند كه غرب با سانسورهاي شديد خبري و تبليغات رسانه‌اي بر آنند تا اين امر را پنهان و همچنان به جنايات و اشغالگري‌هاي خود رنگ حقوق بشر و آزادي خواهانه بدهند.

منبع: سیاست روز