دولت مصر در یک اقدام شجاعانه و بی‌توجه به فشارهای غربی‌ها به ویژه اسرائیل اقدام با بازگشایی کامل گذرگاه رفح کرد. اقدامی که برخلاف انتظار چندان با مخالفت امریکایی‌ها هم مواجه نشد. این اقدام تنها چند هفته پس از آشتی فتح و حماس با وساطت مصر در قاهره صورت گرفته که نشان از وجود تحولاتی بزرگ در پرونده فلسطینی دارد. این موضوع را با محمد علی مهتدی، کارشناس مسائل خاورمیانه در میان گذاشتیم که در زیر می‌خوانید.

مرز رفح بازگشایی شده است، ارزیابی شما از بازگشایی این گذرگاه با توجه به فشارهای خارجی که به دولت مصر وجود دارد، چیست؟
این بازگشایی نشان می‌دهد که شورای عالی نظامی حاکم بر مصر در حال پیگیری سیاست‌های مورد خواست مردم است. یادمان باشد که قبل از انقلاب رژیم حسنی مبارک کاملا با اسرائیل تبانی کرده بود و گذرگاه را بسته نگه داشته بود تا محاصره علیه مردم غزه کامل شود. این مسئله نوار غزه را به یک زندان بزرگ تبدیل کرده بود. طبیعتا این مخالف خواست مردم مصر محسوب می‌شود. اما الآن، نفس این بازگشایی که تدریجی صورت گرفت، بدین ترتیب که اول به طور موقت باز شد، سپس مسئولین رد شدند، بعد بیماران را عبور دادند و در حال حاضر به طور دائم برای مسافرین باز شده است، عملا محاصره زمینی نوار غزه شکسته شده است. این اتفاق را باید به فال نیک گرفت و نشان می‌دهد که شورای عالی نظامی حاکم بر مصر چاره‌ای ندارد جز این که خواست مردم مصر را عملی کند و بی‌توجه به مخالفت‌های رژیم صهیونیستی و امریکا این اقدام را انجام بدهد. البته امریکایی‌ها اصرار کرده‌اند که امیدوارند مصر این گذرگاه را به طور کامل کنترل کند تا این که اسلحه یا مواد ممنوعه از این گذرگاه عبور نکند، البته شورای عالی نظامی حاکم در مصر هیچ واکنشی نشان نداده و پاسخی هم به این موضع امریکایی‌ها نداده است. طبیعتا من تصور می‌کنم در این شرایط کنونی کنترلی وجود دارد. به هر حال با این که مصر در حال عبور از دوره گذار بعد از انقلاب است و هنوز یک نظام کامل در مصر ساخته نشده و روی کار نیامده این اقدام نشان از احیای نقش مصر است و نشان می‌دهد که کاملا این دولت از سیاست‌های قبلی و هماهنگی با رژیم صهیونیستی و امریکا فاصله می‌گیرد.

ایالات متحده مثل همیشه به دولت مصر فشار نیاورده و فقط ابراز امیدواری کرده که دولت مصر بر این گذرگاه کنترل داشته باشد. آیا می‌توان گفت یک همکاری میان امریکا و مصر به وجود آمده تا به رژیم صهیونیستی فشار بیاورد؟
چنین برداشتی می‌توان گرفت. البته کلمه همکاری شاید کلمه مناسبی نباشد ولی بله، موضع امریکا آن چنان که در قبل شاهدش بودیم موضع تندی نیست، آنچه سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا بیان داشته فقط این خواسته بوده که دولت مصر کنترل غزه را داشته باشد و این طبیعتا به تنهایی این معنا را دارد که از دو حال خارج نیست یا معامله‌ای صورت گرفته و امریکایی‌ها به این اقدام رضایت دادند یا چاره‌ای نداشته‌اند و در قبال عمل انجام شده قرار گرفته‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که مخالفت با این اقدام فایده‌ای ندارد و بهتر است که روی موج سوار شوند.

در درون خود اسرائیل فشار بر دولت نتانیاهو افزایش پیدا کرده است. اکنون به این دولت فشار می‌آورند که ناتوانی‌اش در مذاکره با مصری‌ها سبب شد تا این گذرگاه باز شود. این فشارها را تا چه اندازه موثر می‌بینید؟
کلا جناح‌های چپ در داخل اسرائیل از مدتی پیش یک چنین انتقادهایی را نسبت به دولت لیکودی بنیامین نتانیاهو به عمل می‌آورده‌اند. تصور می‌شود که این فشارها به نوعی هماهنگ با طرح باراک اوباما مبنی بر تشکیل دولت فلسطینی بر اساس مرزهای 1967 است. طرحی که طبیعتا با مخالفت نتانیاهو روبرو شد و گفت که مرزهای 1967 قابل دفاع نیست و پس از آن نطق‌هایی که در آیپک و کنگره امریکا انجام داد بر مواضع سابق تاکید کرد. به نظر می‌رسد در داخل نیروهای چپ مایلند که چنین فشارهایی روی نتانیاهو بیاورند تا شاید نتانیاهو به طرح امریکا تن دهد و تا حدودی نیروهای تندرو مانند شهرک‌نشینان در نوار باختری مهار شوند. این بازی بسیار سختی است و تصور نمی‌کنم به این سادگی میسر شود.

از سویی می‌بینیم که ایالات متحده و اروپایی‌ها تصمیم گرفته‌اند به دولت مصر کمک مالی کنند. با این تصمیمی که دولت مصر اتخاذ کرده و گذرگاه رفح را باز کرده فکر نمی‌کنید دولت مصر به امتیازدهی‌های غرب بی‌اعتنا کرده است؟
کمک مالی که گروه هشت تصمیم گرفته است به دولت مصر انجام دهد، به نظر می‌آید بیشتر یک ژست تبلیغاتی برای تاثیرگذاری بر روی افکار عمومی مصر و تصمیمات دولت مصر است. در گذشته ما شاهد بودیم که کنفرانس‌هایی برای دادن کمک به خیلی از کشورها از جمله لبنان، افغانستان، سودان و جاهای مختلف دیگر برگزار شد و هیچ کدام هم نتیجه‌ای نداشت. اکنون هم مصری‌ها چندان امیدی ندارند که امریکایی‌ها یا به طور کلی گروه 8 این وعده‌ها را عملی کند. به ویژه این که اکثر این وعده‌ها وام‌هایی است از سوی بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول و بسیاری از اقتصاددان‌های مصر اصولا اعتقادی به کمک‌های بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول ندارند و معتقدند که این کمک‌ها باعث تخریب اقتصاد کشورهایی مثل مصر می‌شود. تجربه نشان داده که این محافل بین‌المللی در دادن کمک‌ها صادق نیستند و هدفشان بیشتر دخالت در امور داخلی کشورها است. تا آن جا که من اطلاع دارم و از خود مصری‌ها شنیدم آن ها هیچ امیدی به این کمک‌ها ندارند و می‌دانند هدف از این کمک‌ها اگر هم عملی شود گذاشتن شرط و شروط و تاثیر گذاشتن روی تصمیمات دولت جدید مصر به خصوص در روابط خارجی است.

مصر برای فلسطین سفیر تعیین کرده، این مسئله در کنار آزادی گذرگاه رفح یک اتفاق مهم در رابطه با مصر محسوب می‌شود. آیا گمان می‌کنید مصر در رابطه با فلسطین تغییر سیاست و رویکرد عمیقی اتخاذ کرده است؟
قطعا سیاست و رویکرد مصر تغییر کرده است. چون مسئله فلسطین در بین ملت‌های عرب جایگاه خاص خود را دارد. به ویژه این که یکی از عوامل مهم در شکل‌گیری انقلاب‌ها در مصر و دیگر کشورهای انقلابی مسئله فلسطین و همکاری حکومت‌های این کشورها با رژیم صهیونیستی بود. به طور حتم این تغییر موضع واقعیت دارد و نه تنها پاسخگویی به خواست ملت مصر است بلکه زمینه‌ساز نقش آینده منطقه‌ای مصر هم محسوب می‌شود. در دوره جمال عبدالناصر مصر نقش محوری را ایفا می‌کرد اما پس از آن به خصوص در دوره حسنی مبارک این نقش را از دست داد. در حال حاضر و با توجه به انقلاب مصر این کشور تلاش دارد زمینه‌ها را برای ایفای نقش مهم در آینده منطقه ایفا کند.

جنبش حماس گفته است که این بازگشایی کافی نیست. سقف مطالبات حماس از دولت مصر تا کجاست؟
البته تا جایی که من اطلاع دارم سران حماس و تشکیلات حماس در نوار غزه به شدت تشکر کرده‌اند و این اقدامات را مورد تشویق قرار داده‌اند. در کنار این مسئله تلاش برای ایجاد وحدت ملی بین فلسطینی‌ها و آشتی فتح و حماس هم مطرح است و به نظر می‌رسد که مصر به تدریج نقش خود را بازسازی می‌کند. بنابر این جایی برای گله‌گذاری نیست و حماس هم با توجه به این که مصر در دوران گذار است و تا چند ماه آینده باید انتخابات صورت بگیرد و یک نظام سیاسی در مصر روی کار بیاید که پارلمان داشته باشد و رئیس جمهوری انتخاب شود، من فکر نمی‌کنم برادران حماس درخواست زیادی داشته باشند. آن ها موقعیت مصر را درک می‌کنند و می‌دانند که این روند باید شکل تدریجی طی کند تا به حد مطلوب منطقه‌ای برسد.

منبع: خبر آنلاین